Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap
Traipela Samting i Gat Laip
Wanem samting i winim olgeta narapela samting i gat laip long graun? Long 1992 sampela i ting ol i painim dispela samting: Wanpela traipela talinga long bikbus long Mitsigen, Amerika. Dispela talinga i bin putim planti kru na em i karamapim bikpela hap graun bilong bus i go inap 12-pela hekta. Tasol nius Nature i tok, nau ol i painim wanpela samting long Yuta i winim dispela talinga long Mitsigen—wanpela lain diwai. Olgeta 47,000 diwai bilong dispela lain i bin kamap long rop bilong wanpela diwai tasol, na olgeta i wankain diwai olsem mama diwai. Wanpela saientis (Dr. Jeffry Mitton) bilong Yunivesiti Kolorado i stori long dispela rop olsem: ‘Em inap i go antap long ol maunten na ol ples kunai.’ Ol i ting em inapim pinis 43 hekta graun na hevi bilong en i olsem 6 milion kilo. Klostu olgeta diwai insait long dispela lain diwai inap stap laip 65 yia, tasol ol i ting rop bilong mama diwai i gat planti tausen yia.
Stap Wanpis
Wanpela nius (The Toronto Star) i tok, ‘Nau planti manmeri long Kanada i laik i stap wanpis.’ Na wanpela ripot (Statistics Canada) bilong 1992 i kamapim wankain tok. Namel long yia 1981 na 1991, inap 43 pesen bilong ol singel, na 16 pesen bilong ol man na meri i katim marit, na 18 pesen bilong ol man na meri em poroman bilong ol i bin i dai—olgeta i laik i stap wanpis. Tasol namel long 1981 na 1991, ol man na meri i no marit tasol ol i sindaun wantaim, namba bilong ol i bin go antap olsem 111 pesen. Na long olgeta 10-pela 10-pela famili long Kanada, 2-pela famili i gat papa o mama tasol. Tasol maski planti manmeri i laik i stap wanpis, nau planti meri i karim pikinini, winim yia 1979 i kam inap long 1993.
Lapun Inap Skul
Wanpela lapun (Bernabé Evangelista) i gat 93 krismas em i truim dispela tok—‘lapun inap skul.’ Em i save skul long Yunivesiti Bilong Valensia, long Spen, na em bai skul tupela yia moa. Em i givim bel long skul, olsem na em i winim prais bilong ol sumatin i save skul gut. Lapun i tok: ‘I no gat narapela samting i winim pasin bilong kisim save.’ Em i save kamap long yunivesiti long 8 klok long olgeta moningtaim, na planti taim em i skul i go inap 9 klok long nait. Dispela man i ting rot i op bilong ol lapun i ken stadi. Em i tok: ‘Taim yu lapun, i no gat wanpela samting bilong pasim yu long stadi.’ Na meri bilong em i tok, i stap bilong man bilong em i gat as, long wanem, em i no stap nating long haus, em i skul.
Kot Bilong Yurop i Orait Long Ol Witnes Grik
Long Me 25, 1993, wanpela bikpela kot ol i kolim Kot Bilong Yurop i bung long Strasbek, Frans, na kot i tok ol Witnes Bilong Jehova i winim kot. Wanpela Witnes (Minos Kokkinakis) i gat 84 krismas i kot, long wanem, gavman i tok em i save autim tok bilong lotu em gavman i tambuim. Long Mas 20, 1986, kot Lesiti long Krit i tok, dispela Witnes i mas kalabus 4-pela mun. Tasol long dispela Kot Bilong Yurop 9-pela jas i skelim dispela tok, na 6-pela i tok, em i no ken kalabus. Inap planti yia lotu Grik Otodoks i strong long kirapim gavman Grik long holim planti tausen Witnes Bilong Jehova na putim ol long kot, long wanem, gavman i tok, wok ol Witnes i mekim long autim tok i tambu. Tasol Kot Bilong Yurop i tok, lo bilong Kibung Bilong Yurop i tok, Mista Kokkinakis inap mekim ol samting em i ting i stret em i mas mekim, na dispela em i mas antap long laik bilong gavman Grik. Winim 26,000 Witnes i stap long kantri Grik na ol bai amamas sapos tok bilong kot bai mekim na ol i no ken kisim hevi moa long wok Kristen bilong ol.
Sik Lepra Long Itali
Wanpela lain (Health Ministry) bilong Itali i tok, sampela man long Yurop i save kisim yet sik lepra, em wanpela sik bilong bipo yet. Long Itali ol i save long 410 man i gat dispela sik, na long olgeta yia 4-pela o 5-pela nupela man i kisim dispela sik. Wanpela bung bilong helt i bin kamap long Leko, Itali, na long dispela bung ol i tokaut olsem: Insait long sampela mun i go pinis gavman i kisim nem bilong 20 man i gat sik lepra, em ol i bilong ol kantri i stap rabis na nau ol i kam sindaun long Itali. Long kantri bilong ol dispela sikman, planti i gat sik lepra. Antonio Sebastiani em i dairekta bilong wanpela lain (Institute for Infectious and Tropical Diseases) long Yunivesiti La Sapiensa, long Rom, em i tok: ‘Long sampela hap long Sardinia na Taskani na Liguria, ol man i gat dispela bikpela sik.’
Rausim Ais na Bagarapim Graun
Bilong rausim ais long ol balus na long rot bilong en, na bai balus i no ken bagarap, ol man i save mekim wok long wanpela kain marasin olsem wara. Tasol dispela marasin ol i mekim wok long en i save bagarapim ol samting long graun. Nius New Scientist bilong Briten i tok, long planti ples balus long olgeta yia, ol i save mekim wok long 50 milion lita marasin. Taim wara bilong marasin i pundaun long graun, em i save ran i go na bagarapim wara i stap insait long graun na ol baret wara. Em i mekim olsem na wanpela kain gras nogut i kamap. Na tu, ol pis i save dai. Sampela ples balus long Yurop i mekim sampela samting bilong stretim dispela hevi. Olsem: Long ples balus long Stokhom, wanpela kain ka i mekim wok olsem masin bilong klinim plua bilong haus. Ol i raun na taim marasin bilong rausim ais i pundaun, dispela kain ka i kisim. Long ples balus long Munik i gat wanpela traipela masin. Dispela masin i save wasim balus na taim em i mekim olsem, em i save bungim wara bilong marasin taim em i pundaun. Bihain ol i mekim wok gen long dispela marasin. Na long ol rot bilong balus long Munik, ol i save bungim marasin. Insait long graun ol man i slipim karanas na wesan, em narapela i slip antap long narapela. Na karanas na wesan i gat wanpela kain binatang jem insait long en, olsem na taim wara nogut i ran insait long en, dispela jem i save pinisim strong bilong marasin.
Ol Animal i Kisim Misa
Long nau ol pris long Itali i save mekim wanpela kain pasin long ol animal. Wanpela lain bruder ol i kolim Fransiskan i sutim tok i go long narapela lain bruder ol i kolim Jesuit. Ol Fransiskan i tok, ol Jesuit i birua long ol samting God i wokim na ol i bikhet long misin, long wanem, ol i tok, ol animal i no inap kamapim pasin sori. Wanpela bikman (Mario Canciani) bilong lotu Katolik i kamapim tingting bilong misin, na em i tok: ‘Misin Katolik i save laikim olgeta samting i stap laip.’ Olsem na wanpela nius (La Repubblica) bilong Itali i tok, inap longpela taim liklik ol manmeri bilong Rom i save go long lotu, ol i bin kisim blesing long lotu bilong helpim ol liklik animal samting ol i save lukautim. Na nius i tok, ‘ol manmeri yumi tok ol i Kristen, na ol i laik bai pusi o dok o kalangar o rebit o narapela animal bilong ol i kisim blesing, ol inap kam long Misa.’
Ol Hevi Bilong Man i No Slip Gut
Wanpela nius (Veja) i kamapim tok bilong sampela saveman olsem: ‘Ol man i no save slip gut ol inap wokabaut, na harim tok, na lukim ol samting olsem ol narapela man, tasol ol i hatwok taim ol i laik wokim tingting na skelim gut ol samting.’ Na nius i tok, ol saveman i tokaut olsem: man i no slip inap long skel bilong em, em inap kisim nogut long en. Wanpela dokta (Denis Martinez) em i presiden bilong Sosaiti Bilong Slip long Brasil, em i tok: ‘Long olgeta 10-pela 10-pela birua i kamap long ples wok, 2-pela i kamap, long wanem, man i no bin slip gut long nait.’ Dispela dokta i tok, sapos ol man i no kisim slip inap long skel bilong ol, long wanem, ‘ol i holim 3-pela wok mani samting, ol i wok long bagarapim skin bilong ol.’
Ol Marasin Nogut i Wok Long Bagarapim Ples Wain
Long sentral Jemani long hap bilong Mosel, ol i save kamapim wain i gat nem. Tasol nau planti wokman bilong ol gaden wain ol i kisim sik long ol rop wailis bilong skin bilong ol. Dokta Peter Binz bilong Trier i tok, ol man i wok gaden, na ol fama, na ol man i wok long bus, olgeta i kisim wankain sik olsem ol dispela wokman bilong ol gaden wain. Na planti man i save stap long ples daun bilong Mosel ol i gat sik kensa long paip i save go daun long wetlewa bilong ol. Bilong wanem ol i sik? Wanpela nius (Süddeutsche Zeitung) bilong Jemani i tok: ‘Binz i ting, long ol dispela man i gat sik kensa, planti ol i gat dispela sik, long wanem, ol i bin mekim wok long ol marasin bilong kilim binatang samting long gaden.’ Ol man i glasim dispela samting i tok, ‘klostu 90 pesen bilong ol marasin ol man i pamim, em i save drai hariap na go long win, olsem na sampela aua bihain, ol man long hap ol i bin pamim dispela marasin ol i save pulim dispela win.’