Sambai Long Gutnius Long Rot Bilong Kot
LONG bipo yet, taim ol man i kirap nupela long wokim ol taun, ol i bin wokim ol banis bilong banisim taun. Long bipo, ol dispela bikpela strongpela banis ol i bilong lukautim taun. Ol man bilong was long taun ol i save sanap antap long ol dispela banis na taim ol birua i kam, ol i save pait long ol bilong lukautim banis na bai ol dispela birua i no ken brukim hap banis o rausim graun aninit long en na go insait. Dispela strongpela banis i save lukautim ol manmeri bilong taun, na tu, ol lain i sindaun long ol taun klostu long en ol inap i go hait insait long dispela banis long taim bilong pait samting.—2 Samuel 11:20-24; Aisaia 25:12.
Na i wankain tu long ol Witnes Bilong Jehova; ol i bin wokim wanpela kain banis—long rot bilong kot—bilong lukautim ol. Ol i no bin sanapim bilong banisim ol Witnes na bai ol yet i stap na ol i no ken bung wantaim ol narapela lain, nogat; long wanem, ol man i save long pasin bilong ol Witnes Bilong Jehova, olsem ol i save laik tru long i stap namel long ol narapela man na toktok wantaim ol. Tasol dispela banis i save strongim ol tok i stap long lo bilong kantri, olsem olgeta man i ken i stap fri long mekim ol samting i stret ol i mekim. Na tu, em i save lukautim ol Witnes bambai ol i ken i stap fri long mekim lotu bilong ol, olsem lo bilong gavman i tok. (Skelim wantaim Matyu 5:14-16.) Dispela banis i save lukautim pasin bilong ol bilong mekim lotu na long autim gutnius bilong Kingdom bilong God, em wanpela samting i stret ol i ken mekim. Dispela banis em i wanem samting? Na ol i bin wokim olsem wanem?
Wokim Banis Long Rot Bilong Kot
Tru, long planti kantri ol Witnes Bilong Jehova i stap fri long mekim lotu bilong ol, tasol long sampela kantri ol man i mekim pasin birua long ol Witnes, tasol i no gat as na ol i mekim olsem. Orait taim ol i laik pasim ol Witnes long i stap fri long mekim lotu bilong ol, olsem long bung wantaim o long autim tok long haus bilong ol man, ol Witnes i wok strong long stretim dispela samting long rot bilong kot. Long olgeta hap bilong graun, inap planti tausen taim ol i bin go long kot.a I no olgeta taim ol i bin winim kot. Tasol taim ol i lus long kot, ol i bin i go long nambawan kot. Wanem samting i bin kamap long dispela?
Inap planti yia long taim bilong yumi, ol kot em ol Witnes Bilong Jehova i bin winim long planti kantri, dispela i olsem as bilong strongim tok bilong ol Witnes long ol narapela kot ol i bin mekim bihain long en. Olsem ol brik o ston bilong banis, ol dispela kot ol i winim long rot bilong ol lo bilong kantri, em i olsem wanpela banis bilong lukautim ol, na em i givim rot long ol na ol i wok yet long mekim pait long rot bilong kot bambai ol i ken i stap fri long mekim lotu bilong ol.
Yumi ken tingim wanpela kot i bin kamap (Murdock wantaim Komonwel Bilong Pensilvenia) long Sprim-Kot Bilong Amerika long Me 3, 1943. Bikpela askim i kamap long dispela kot i olsem: Ol Witnes i mas kisim laisens bilong tilim ol buk na nius bilong lotu bilong ol, olsem man i save kisim laisens bilong mekim wanpela wok bisnis? Ol Witnes Bilong Jehova i tok ol i no gat wok long mekim olsem. Wok bilong ol long autim tok em i no wanpela wok bisnis. Ol i no mekim dispela wok bilong kisim mani—ol i mekim bambai ol i ken autim gutnius. (Matyu 10:8; 2 Korin 2:17) Long tok ol i pasim long kot bilong Murdock, Kot i wanbel wantaim ol Witnes, olsem dispela tok long ol i mas baim laisens bambai ol i ken tilim ol buk na nius bilong lotu, em i no stret wantaim lo konstitusen bilong gavman.b Dispela tok em kot i pasim, em i bikpela samting, long wanem, long planti kot ol Witnes i bin mekim bihain long en, ol i kamapim dispela tok bilong kot na dispela i helpim ol long winim kot. Tok em kot i pasim long dispela kot bilong Murdock, em i kain olsem wanpela strongpela brik long banis bilong lukautim wok bilong yumi.
Ol dispela kot ol Witnes i bin winim, em i bin mekim bikpela wok bilong helpim olgeta man bambai ol i ken i stap fri long mekim lotu bilong ol. Wanpela nius (University of Cincinnati Law Review) i stori long wok ol Witnes i bin mekim bilong helpim ol man bilong Amerika bambai ol inap mekim ol samting i stret ol i ken mekim, na dispela nius i tok: ‘Ol Witnes Bilong Jehova i bin helpim tru wok bilong stretim stretim lo konstitusen, na bikpela wok ol i bin mekim insait long dispela, em ol i wok long surikim mak bilong i stap fri long mekim ol tok na long mekim lotu.’
Wok Bilong Strongim Banis
Olgeta wan wan kot ol i winim, em i save strongim moa yet dispela banis. Yumi ken tingim sampela tok em kot i bin pasim bihain long 1990 na em i bin helpim gut ol Witnes Bilong Jehova na ol narapela man long olgeta hap, em ol i save laikim tru pasin bilong i stap fri.
Kantri Grik. Long Me 25, 1993, Yuropian Kot ov Human Raits i tokaut olsem i stret wanpela man bilong kantri Grik i ken skulim ol man long ol bilip bilong lotu bilong em. Dispela em kot bilong Minos Kokkinakis, long dispela taim em i gat 84 krismas. Em i wanpela Witnes Bilong Jehova, na kirap long 1938 ol polis i bin holim em inap 60 taim samting, na em i bin sanap long ol kot bilong kantri Grik inap 18 taim, na em i kalabus inap 6-pela yia samting. Em i bin kot long wanpela lo bilong kantri Grik i bilong 1930 samting, na i tambuim man long autim bilip bilong em—em dispela lo i mekim na ol polis i bin holim klostu 20,000 Witnes Bilong Jehova, kirap long 1938 i kam inap long 1992. Yuropian Kot i tokaut olsem gavman Grik i bin kalapim lo i larim Kokkinakis i stap fri long mekim lotu, na kot i makim bikpela mani, inap olsem $14,400, em gavman Grik i mas givim long em. Long tok em Kot i pasim, em i tokaut olsem ol Witnes Bilong Jehova ol i wanpela “lotu ol man i save long en.”—Lukim Wastaua bilong Septemba 1, 1993, pes 27-31.
Meksiko. Long Julai 16, 1992, wanpela bikpela samting i kamap long Meksiko bilong sambai long pasin bilong i stap fri long mekim lotu. Long dispela taim ol i kamapim wanpela lo bilong ol samting bilong lotu (Law of Religious Associations and Public Worship). Long rot bilong dispela lo, sapos wanpela lain bilong lotu i rejistaim nem bilong ol, orait gavman i ken makim ol olsem wanpela oganaisesen bilong lotu, na lo bilong gavman bai orait long ol. Bipo, ol Witnes Bilong Jehova i wankain olsem ol narapela lotu long dispela kantri—ol i stap, tasol ol i no inap rejista long gavman olsem wanpela lotu em gavman i orait long en. Orait long Epril 13, 1993, ol Witnes i wokim pepa bambai ol i ken rejista long gavman. Gutpela tru, long Me 7, 1993, gavman i rejistaim nem bilong ol olsem La Torre del Vigía, A. R., na Los Testigos de Jehová en México, A. R., em tupela wantaim em ol asosiesen bilong lotu.—Lukim Kirap! (tok Inglis), Julai 22, 1994, pes 12-14.
Brasil. Long Novemba 1990, wanpela lain bilong gavman long Brasil (National Institute of Social Security) i salim toksave long brens-ofis bilong Sosaiti Was Taua olsem ol volantia i mekim wok lotu long Betel (em nem bilong ol haus brens bilong ol Witnes Bilong Jehova), em gavman i no ken tingim ol moa olsem ol man bilong mekim wok lotu, olsem na nau ol bai stap aninit long ol lo bilong Brasil ol wokman i stap aninit long en. Ol Witnes i go long kot bilong stretim dispela samting. Long Jun 7, 1996, wanpela lain bilong kot long Brasilia (Judicial Advisory of the Office of the Attorney General) i tokaut olsem ol lain i wok long Betel ol i wanpela lain bilong mekim wok lotu, na ol i no olsem ol wokman i mekim wok mani long wanpela kampani samting.
Japan. Long Mas 8, 1996, Sprim-Kot Bilong Japan i pasim tok long wanpela bikpela tok i bin kamap long ol samting bilong skul na pasin bilong i stap fri long mekim lotu—dispela i helpim olgeta manmeri bilong Japan. Olgeta long lain bilong kot i wanbel long tokaut olsem wanpela bikpela skul koles long Kobe (Kobe Municipal Industrial Technical College) i kalapim lo taim ol i rausim Kunihito Kobayashi, long wanem, em i no laik lain long wanpela kain spot olsem judo na kendo. Dispela em i namba wan taim bilong dispela Sprim-Kot long skelim lo konstitusen bilong Japan i tok ol man i ken i stap fri long mekim lotu, na ol i pasim tok i stret wantaim dispela lo. Dispela yangpela Witnes i bihainim maus bilong bel em Baibel i skulim pinis, na em i pilim olsem dispela spot ol i mas lain long mekim, i no stret wantaim ol lo bilong Baibel olsem wanpela lo i stap long Aisaia 2:4, em i tok: “Bai ol i paitim ol bainat bilong ol i kamap olsem ol ain bilong brukim graun, na bai ol i paitim ol spia bilong ol i kamap olsem ol naip. Na olgeta lain manmeri bai i no ken pait moa, na bai ol i no skul moa long pait.” Ol tok Kot i pasim em inap helpim ol narapela sumatin sapos bihain dispela kain hevi i painim ol.—Lukim Wastaua, Novemba 1, 1996, pes 19-21.
Long Februeri 9, 1998, Nambawan Kot Bilong Tokyo i pasim wanpela bikpela tok na i tokaut olsem Misae Takeda, em wanpela Witnes, em i mekim samting i stret em i ken mekim taim em i no laik kisim samting dokta i laik givim long em, long wanem, em i no stret wantaim tok bilong Baibel olsem yumi mas abrusim blut. (Aposel 15:28, 29) Ol i kisim dispela tok i go long Sprim-Kot, na yumi mas wet na lukim olsem dispela kot bai wanbel wantaim tok bilong Nambawan Kot o nogat.
Filipin. Long Mas 1, 1993, Sprim-Kot Bilong Filipin i pasim wanpela tok i helpim ol Witnes Bilong Jehova na ol i winim wanpela kot i bin kamap taim skul i rausim sampela yangpela Witnes, long wanem, long pasin daun ol i tok ol i no laik salut long plak.
Em nau, olgeta wan wan kot ol Witnes i winim, em i olsem wanpela ston o brik moa ol i putim bilong strongim banis, olsem em i strongim lo i bilong lukautim olgeta man—i no ol Witnes Bilong Jehova tasol—na bai ol i gat rot long mekim ol samting i stret ol i ken mekim.
Lukautim Gut Banis
Ol Witnes Bilong Jehova ol i rejista long gavman long 153 kantri, na ol i stap fri long mekim planti samting i stret ol i ken mekim, wankain olsem ol narapela lotu. Inap planti planti yia i gat tambu long wok bilong ol long Isten Yurop na ol kantri bipo Rasia i bosim, na ol i bin mekim nogut long ol Witnes long ol dispela hap. Tasol nau long ol kantri olsem Albenia, Belarus, Hangari, Jojia, Kasakstan, Kirgistan, Ripablik Sek, Romenia, Slovakia, gavman i orait long wok bilong ol Witnes Bilong Jehova. Tasol long sampela kantri long nau ol i laik pasim ol Witnes Bilong Jehova long mekim ol samting i stret ol i ken mekim, o ol i no orait long ol i mekim, na sampela kantri olsem, em ol i stap long hap bilong Westen Yurop na ol i gat ol lo na kot i bin i stap longtaim. Ol lain i birua long ol Witnes ol i wok strong long ‘putim lo i orait long ol man i mekim pasin nogut’ long ol Witnes. (Song 94:20) Ol Witnes i save mekim wanem long dispela?c
Ol Witnes Bilong Jehova i laik wok gut wantaim olgeta gavman, tasol ol i laik tu bai lo bilong gavman i ken larim ol i stap fri long mekim lotu bilong ol. Ol i bilip strong olsem ol lo, o ol tok bilong kot, i tambuim ol long bihainim ol tok bilong God—wanpela i olsem ol i mas autim gutnius—ol dispela lo i no stret na i no gat as bilong en. (Mak 13:10) Sapos ol i no inap stretim dispela samting long rot bilong toktok gut wantaim, orait ol Witnes Bilong Jehova bai bringim dispela hevi bilong ol i go long kot, na bai ol i mekim olgeta samting bilong painim rot bilong apil long narapela kot bambai ol i ken kisim tok orait long gavman long mekim lotu bilong ol, em God yet i tok long ol i mas mekim. Ol Witnes Bilong Jehova i bilip tru long tok promis bilong God olsem: “I no gat wanpela bilong ol dispela samting bilong pait inap bagarapim yu.”—Aisaia 54:17.
[Ol Futnot]
a Bilong lukim sampela stori moa bilong ol dispela kot ol i bin mekim, lukim sapta 30 bilong buk Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom, Sosaiti Wastaua Bilong Nu Yok i wokim.
b Long tok ol i pasim long kot bilong Murdock, Sprim-Kot i senisim tok em i bin pasim long narapela kot i bin kamap (Jones wantaim Biktaun Opelika). Long kot bilong Jones long 1942, Sprim-Kot i wanbel long tok em narapela kot i bin pasim long kot bilong Rosco Jones, em wanpela Witnes Bilong Jehova, em kot i tok em i gat rong long tilim ol buk na nius long ol rot long biktaun Opelika, long Alabama, na em i no bin baim laisens pastaim.
c Lukim ol stori “Bilip Bilong Ol i Mekim na Ol Man i Bel Nogut Long Ol,” na “Sambai Long Bilip Bilong Yumi,” long pes 8-18.
[Blok long pes 21]
Sambai Long Ol Samting i Stret Ol Witnes i Ken Mekim
Ol man i bin mekim nogut long ol Witnes Bilong Jehova, olsem na long olgeta hap bilong graun ol Witnes i mas i go sanap long ai bilong ol jas na ol bikman bilong gavman. (Luk 21:12, 13) Long rot bilong kot ol Witnes Bilong Jehova i bin wok strong long sambai long ol samting i stret ol i ken mekim. Long planti kantri ol i bin winim kot na dispela i helpim ol Witnes Bilong Jehova long i stap fri olsem lo i makim, na ol inap mekim ol samting i stret ol i ken mekim, olsem:
◻ autim tok long haus bilong ol man na i no gat sampela tambu long dispela wok olsem i stap long ol man i save raun long ol haus bambai ol man i ken baim ol samting bilong ol—Murdock wantaim Komonwel Bilong Pensilvenia, Sprim-Kot Bilong Amerika (1943); Kokkinakis wantaim kantri Grik, Yuropian Kot ov Human Raits (ECHR) (1993).
◻ i stap fri long bung wantaim bilong mekim lotu—Manoussakis na Ol Narapela wantaim kantri Grik, ECHR (1996).
◻ tingting long olsem wanem ol i ken bihainim maus bilong bel na daun long plak o mak bilong kantri—West Virginia State Board of Education wantaim Barnette, Sprim-Kot Bilong Amerika (1943); Sprim-Kot Bilong Filipin (1993); Sprim-Kot Bilong India (1986).
◻ sakim ol wok bilong ami em bel bilong ol i gat tok long en, long wanem, ol i Kristen—Georgiadis wantaim kantri Grik, ECHR (1997).
◻ ol yet i ken makim ol samting dokta i ken mekim o marasin ol inap kisim, em bel bilong ol i no gat tok long en—Malette wantaim Shulman, Kot Bilong Apil, Onterio, Kanada (1990); Was Taua wantaim E.L.A., Nambawan Kot, San Juan, Pueto Riko (1995); Fosmire wantaim Nicoleau, Nu Yok, Amerika, Kot Bilong Apil (1990).
◻ mekim bikpela long ol pikinini long pasin i stret wantaim ol bilip bilong ol em Baibel i as bilong en, maski sampela kot i daunim ol dispela bilip long taim papa na mama i tok pait long kot long husat bai kisim ol pikinini—St-Laurent wantaim Soucy, Sprim-Kot Bilong Kanada (1997); Hoffmann wantaim Ostria, ECHR (1993).
◻ mekim wok long sampela sosaiti em gavman i orait long en na ol i no gat wok long tromoi takis, wankain olsem ol sosaiti em ol narapela lotu i mekim wok long en na gavman i orait long ol dispela lotu—Ol Manmeri wantaim Haring, Kot Bilong Apil, Nu Yok, Amerika (1960).
◻ gavman i ken mekim wankain pasin long ol man i save mekim wok lotu oltaim olsem em i mekim long ol man bilong ol narapela lotu i save mekim wok lotu oltaim na em i no singaut long ol i mas tromoi takis—National Institute of Social Security bilong Brasil, Brasilia, (1996).
[Piksa long pes 20]
Minos Kokkinakis wantaim meri bilong em
[Piksa long pes 20]
Kunihito Kobayashi
[Piksa Kredit Lain long pes 19]
The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck