Ol i Gat Kain Kain Tok Long Bikpela Wel i Kapsait
LONG Epril 1993, 4-pela yia bihain long bikpela wel tru i kapsait long sip Exxon Valdez long Prins Wiliam Saun, ol saientis bilong kampani Exxon i kamapim ripot bilong ol. Nius New Scientist i stori long dispela olsem: Kampani Exxon i tok, ‘taim wel i kapsait dispela i no kamapim bikpela hevi tumas; wel i stap sampela mun tasol na nau klostu Prins Wiliam Saun i orait bek.’ Tasol ripot bilong ol saientis bilong gavman bilong Amerika i narapela kain. Ol i skelim dispela hevi inap 4-pela yia na tok: ‘Mipela save em i no inap orait bek hariap. Planti yia i mas pinis pastaim. Kampani Exxon i skelim sampela samting tasol na tok dispela hap i orait pinis.’ Rick Steiner, em wanpela saientis i wok mani long painim pis, em i stori long Prins Wiliam Saun olsem:
‘Mipela save tingting planti long ol animal olsem ota, na kain kain pisin olsem pato. Nau ol i no planti. Inap 4-pela yia wel i stap long ol ples em gam na kina i stap long en, long wanem, wel i no gat rot bilong lusim ol dispela hap. Ol man bilong painim pis i wet inap long yia i go pinis bilong save, wel i bin bagarapim pis retpela samon o nogat. Ol i laik save, ol pis i bin kamap long taim dispela wel i kapsait, pikinini bilong ol i bagarap o nogat. Long olgeta 4-pela 4-pela o 3-pela 3-pela pis, wanpela tasol i kam bek. Ol saientis bilong gavman i kisim save olsem, wel i bagarapim planti samting i stap laip long solwara, olsem ol liklik binatang na ol pis—maski em ol liklik pis o ol bikpela olsem weil. Kru bilong ol i bagarap, o ol i no inap kamapim pikinini, o ol i no karim gut pikinini, o bun bilong baksait i krungut, o skin i les, o ol i no go bikpela hariap na ol i gat liklik skin, o ol i senisim pasin bilong ol long kaikai, o ol i no kamapim planti kiau, o ai bilong ol i gat sua, o ol liklik binatang nogut bilong bagarapim skin i kamap planti, o lewa bilong ol i bagarap, o ol i no mekim pasin tru bilong ol, ol i mekim narapela kain pasin.
‘Olsem na yumi save tru, ples em wel i kapsait long en na ol samting i stap long dispela ples, i no gat rot bilong stretim olsem yumi ken stretim wanpela masin i bagarap. Tasol planti i no laik bilipim dispela tok.’—Buk National Wildlife EnviroAction.
Wanpela saientis bilong gavman i tok: ‘Rot bilong skelim ol dispela kain hevi i no stret. Ol loya i save bosim wok bilong ol saientis bilong tok olsem kampani i mas baim kompensesen o nogat.’ Wanpela nius (New Scientist) i tok: ‘Taim mani bilong ol bikpela kampani i laik lus, saiens i kamap olsem samting nating.’
[Piksa Kredit Lain long pes 31]
Wesley Bocxe/Sipa Press