Wanpela Famili i Save Laikim Mi Tru

LONG olgeta pikinini famili i bikpela samting. Famili i gat pasin sori na narapela i tingim narapela, i save helpim pikinini long ol samting bilong skin, tingting, na bel. Na famili i save mekim bikpela wok long skulim pikinini long stretpela pasin na givim gutpela tingting na save long em. Dispela i mekim na pikinini i stap bel isi. Tasol taim famili i givim baksait long pikinini, dispela inap bagarapim tru bel bilong em. Dispela hevi i bin painim mi!

Mi kamap insait long wanpela bikpela famili long hap is bilong Naijiria. Papa bilong mi em wanpela hetman na em i gat 7-pela meri. Papa i kamapim 30 pikinini, na mi namba 29 pikinini.

Long 1965 taim mi gat 10-pela krismas, mi kam bek long skul na lukim papa i sindaun long veranda. Tupela man i holim paus i kam insait long kompaun bilong mipela. Tupela i tok amamas na tok ol i Witnes Bilong Jehova. Papa i givim yau long tupela. Taim tupela i laik givim nius long papa bilong mi, papa i lukluk long mi na askim mi​—mi laik kisim o nogat. Mi meknaisim het long em olsem mi laikim, na papa i kisim.

Tupela Witnes i tok promis long kam bek na ol i kam. Inap tupela yia ol i kam na stori long Baibel wantaim mi. Tasol ol i no kam planti taim, long wanem, ol i mas lusim ples bilong ol na wokabaut 10-pela kilomita bilong kamap long liklik ples bilong mi.

Famili i Givim Baksait Long Mi

Mi gat 12-pela krismas taim papa i kisim sik na i dai. Olsem 8-pela de bihain long mipela planim papa, bikbrata bilong mi i singautim famili long bung. Inap 20 manmeri i bung. Mipela olgeta i ting em bai stori long pe bilong ol samting bilong planim papa. Mi kirap nogut tru taim em i tok, em i singautim mipela olgeta long bung, long wanem, em i laik stori long yangpela brata bilong em​—em mi! Em i tokim ol, mi laik raun na ‘singaut long mani,’ na mekim olsem famili i no gat kaikai bilong helpim mi. Na em i tok, dispela pasin bilong raun na tilim nius long liklik mani i save bagarapim nem bilong famili. Em i tok, mi mas tingting gut​—bai mi stap wantaim ol Witnes o famili bilong mi.

Mama bilong mi i bin dai pinis, tasol wanpela wasmama bilong mi i krai strong na tokim ol, ol i no ken mekim wok long dispela samting bilong painim rot bilong pasim mi long kisim graun mi mas kisim long ol tumbuna. Tasol long ai bilong ol, tok bilong wanpela meri i olsem samting nating. Famili i harim tok bilong brata bilong mi, na ol i strong long mi mas pasim tok long dispela samting.

Mi askim ol long larim mi long tingting gut pastaim. Ol i tok, ol bai wet i go inap long apinun bihain. Taim mi stap wanpis long rum slip bilong mi, mi kirap na krai. Mi pilim olsem mi no gat strong, na famili i sakim mi, na mi pret. Mi tingting planti long wanem samting bai painim mi.

Inap long dispela taim mi no bin go long wanpela Haus Kingdom, na mi no bin autim tok wantaim ol Witnes. Mi no gat bikpela save long ol tok bilong Baibel, na i no gat wanpela Witnes long ples bilong mi na mi inap toktok wantaim em.

Mi beten long Jehova, na em namba wan taim mi mekim wok long nem bilong em. Mi tokim em, mi wok long lain olsem em i trupela God. Mi beten strong na askim em long sambai long mi na helpim mi long mekim ol samting i stret, na em i ken amamas long mi.

Long apinun bihain famili i bung gen, na ol i strong long mi mas kamapim tingting bilong mi. Mi tokim ol, papa bilong mi, em dispela man i givim laip long mi, em yet i kirapim mi long stadi wantaim ol Witnes. Em i bin baim ol nius na Baibel bilong mi. Pasin bilong mi long stadi wantaim ol Witnes i no bin bagarapim bel bilong papa, olsem na mi no save olsem wanem dispela samting i bagarapim bel bilong bikbrata bilong mi, na em i laik mi sakim ol Witnes. Nau mi tokim ol, maski ol i mekim wanem long mi, mi mas mekim laik bilong Jehova.

Ol i no amamas long tok bilong mi. Wanpela bilong ol i tok: ‘Husat dispela liklik rat na em i mas tok olsem long yumi?’ Wantu brata bilong mi i wokabaut i go insait long rum slip bilong mi; em i kisim ol klos na ol buk bilong mi, na liklik switkes bilong mi, na tromoi olgeta i go ausait long graun.

Inap 5-pela mun samting mi bin stap wantaim wanpela wanklas na famili bilong em long ples. Long dispela taim mi raitim pas i go long wanpela ankol bilong mi long Legos, na em i orait long mi ken i go na stap wantaim em.

Inap sampela mun mi bungim pikinini bilong diwai karuka na baim i go long ol man. Long dispela rot mi bungim mani. Na dispela wasmama i bin mekim tok bilong helpim mi, em i givim sampela mani long mi tu. Taim mani bilong mi inap, mi painim rot bilong i go long Legos. Long rot, inap sampela kilomita mi bin sindaun long baksait bilong wanpela trak i karim wesan.

Mi Raus Namba Tu Taim

Taim mi kamap long Legos mi amamas tru long save ankol bilong mi i stadi wantaim ol Witnes. Kwiktaim mi kirap na go long ol miting long Haus Kingdom. Tasol taim bikbrata bilong mi i kam lukim ankol, ankol bilong mi i lusim stadi. Em i tokim ankol olsem, famili i pasim tok long wanpela i no ken helpim mi long ol samting bilong skin na larim mi i go long skul, long wanem, mi bung yet wantaim ol Witnes Bilong Jehova. Em i givim strongpela tok long ankol na bihain em i go bek long ples.

Wanpela wik bihain long brata bilong mi i go bek long ples, ankol i kirapim mi long biknait yet na subim wanpela pepa long han bilong mi; pepa i gat sampela rait long en. Em i putim pen long han bilong mi, na em i strong long mi mas sainim nem bilong mi long dispela pepa. Em i pes drai, olsem na mi save em i no liklik samting. Mi tok: ‘Ankol, olsem wanem? Mi ken sainim pepa long moningtaim?’

Em i tok, mi no ken kolim em “ankol,” na nau mi mas sainim pepa. Mi tokim em, maski man i wanpela kilman, i stret em i mas save long tok ol i sutim long em long kot. Olsem na ating i stret mi ken kaunim pepa paslain long mi sainim.

Em i no amamas, tasol em i tok mi ken kaunim. Pepa i tok olsem: ‘Mi, U. U. Udoh, i tok promis olsem, mi no ken kamap wanpela Witnes Bilong Jehova. Mi yesa long kukim ol paus na ol buk bilong mi, na mi tok promis olsem, mi no ken tru bung wantaim ol Witnes Bilong Jehova.’ Taim mi kaunim sampela tok tasol bilong pas, mi kirap na lap. Kwiktaim mi tokim ankol, taim mi lap i no olsem mi laik bagarapim bel bilong em, tasol mi no ken tru sainim dispela pepa.

Ankol i belhat stret na em i strong long mi mas lusim flet bilong em. Mi no toktok​—mi bungim ol klos na buk bilong mi na putim insait long switkes bilong mi. Mi lusim flet na slip long ples wokabaut insait long bikpela haus i gat ol dispela flet long en. Taim ankol i lukim mi long dispela hap, em i tok, em i save baim flet na dispela rot tu, olsem na mi mas lusim haus olgeta.

Hatwok Long Sakim Gutpela Samting

Mi bin stap long Legos inap 2-pela wik tasol, na mi no save bai mi go we. Mi no save long haus bilong brata, bipo em i save kam na kisim mi i go long Haus Kingdom. Olsem na long tulait mi kirap wokabaut, na taim mi mekim olsem, mi beten askim Jehova long helpim mi.

Long apinun mi kamap long wanpela sevis-tesin. Mi askim papa bilong en long putim switkes bilong mi insait long ofis i go inap long moningtaim, nogut ol stilman i kisim. Mi askim olsem na em i laik save bilong wanem mi no go bek long haus. Mi tokim em long ol samting i bin kamap long mi.

Man ya i sori long mi na em i tok, mi ken wok olsem mankimasta long haus bilong em. Em i tok, sapos mi mekim olsem, bai em i salim mi long skul. Man! I hatwok long mi sakim gutpela tok olsem, tasol mi save, wok bilong mankimasta i no liklik wok​—em i mas wok olgeta de kirap long moningtaim tru i go inap biknait. Na tu, bos bilong ol mankimasta i no laik ol i bung wantaim ol narapela man, nogut ol i pasim tok wantaim ol stilman na ol i kam na brukim haus. Sapos mi mekim dispela kain wok, na em i gutpela bos, ating bai em i larim mi i malolo wanpela Sande tasol long mun. Mi tok tenkyu long em i laik helpim mi, tasol mi no laik kisim dispela wok. Mi tokim em sapos mi kamap mankimasta bilong em, bai mi hatwok long go long ol miting long Haus Kingdom.

Man i tok: ‘Olsem wanem yu ken stori long go long ol miting, tasol yu no gat ples slip?’ Mi tokim em, sapos mi orait long mi no ken go long ol miting, mi inap slip long haus bilong papa bilong mi. Lotu bilong mi i mekim na famili i rausim mi long haus. Mi laik em i mekim wanpela samting tasol bilong helpim mi​—lukautim switkes bilong mi; em tasol. Em i amamas long mekim olsem.

Mi Painim Narapela Famili

Inap 3-pela de mi slip ausait long dispela sevis-tesin. Mi no gat mani bilong baim kaikai, olsem na mi no kaikai long dispela taim. Long de namba 4 taim mi raun, mi lukim wanpela yangpela man i wokabaut long rot na tilim nius Wastaua na Kirap! long ol man. Mi amamas tru na ran i go long em. Mi askim em, em i save long Brata Godwin Ideh. Em i tok, i gat wanem as na mi laik save. Mi tokim em long ol samting i bin kamap long mi.

Taim mi pinisim tok, wantu em i putim ol nius i go insait long paus bilong em na tokim mi: ‘I no stret yu mas karim kain hevi olsem na i gat planti tausen Witnes Bilong Jehova hia long Legos.’ Em i singautim wanpela teksi na kisim mi i go long sevis-tesin bilong kisim switkes bilong mi. Bihain em i kisim mi i go long flet bilong em na kukim kaikai bilong mi. Nau em i singautim Brata Ideh; haus bilong em i klostu tasol.

Taim Brata Ideh i kamap, tupela i tok pait long mi mas stap wantaim husat. Tupela i laik mi stap wantaim ol! Bihain tupela i pasim tok long mi ken stap wantaim wanpela inap liklik taim, na bihain mi ken stap wantaim narapela inap liklik taim.

I no longtaim na mi kisim wok mani olsem wokboi bilong bringim tok i kam long ol kampani samting. Taim mi kisim namba wan pe bilong mi, mi askim tupela brata ol i laik mi givim hamas mani long tupela bilong baim kaikai na haus. Tupela i lap na tok, mi no gat wok long baim wanpela samting.

Liklik taim bihain mi putim nem bilong mi na mi skul long nait. Na tu, mi baim wanpela tisa na em i kam na skulim mi long sampela samting. Bihain mi no rabis tru long ol samting bilong skin​—mi kisim wanpela gutpela wok olsem kuskus, na bihain liklik mi inap kisim ples slip bilong mi yet.

Mi gat 17 krismas taim mi kisim baptais long Epril 1972. Mi gat bikpela laik long kirap mekim wok painia, long wanem, mi pilim olsem dispela em i nambawan gutpela rot bilong tenkyu long Jehova i bin helpim mi, na em i mekim moa yet taim mi karim bikpela hevi. Taim mi inap, mi kirap na mekim wok painia haptaim, tasol sampela yia i mas pinis pastaim na mi inap mekim gut dispela wok. Mi kirap mekim wok painia oltaim long 1983.

Long dispela taim mi amamas tru long gutpela famili bilong mi long spirit. Tok bilong Jisas i stret tru long mi. Em i tok: “Mi tok tru long yupela, olgeta man i bin ting long kingdom bilong God na i lusim haus na meri na brata na papamama na pikinini, orait taim ol i stap yet long dispela graun God bai i givim ol planti samting tru, i winim ol samting ol i bin i gat bipo. Na long taim i laik kamap bihain, ol bai i kisim laip i stap gut oltaim oltaim.”​—Luk 18:​29, 30.

Ol Witnes i bin sori tru long mi na lukautim mi. Ol i bin givim ples slip long mi taim mi no gat mani. Ol i bin helpim mi, na Papa bilong mi long heven, em tu i bin helpim mi, olsem na mi stap gutpela long ol samting bilong spirit. Mi bin kisim ol save bilong skul na ol save long Jehova na ol stretpela pasin bilong em.

Em dispela lain ol wanblut bilong mi i laik mi givim baksait long en. Taim mi no laik, ol i givim baksait long mi. Olsem wanem? Ol brata sista spirit bilong mi, ol i kirapim mi long givim baksait long ol wanblut bilong mi? Nogat. Baibel i tok: “Olgeta pasin [yu] laik bai ol arapela manmeri i mas mekim long [yu], ol dispela pasin tasol [yu] mas mekim long ol.”​—Luk 6:31.

Mi Helpim Famili i Bin Givim Baksait Long Mi

Liklik taim bihain long mi lusim haus bilong papa, pait i kirap long Naijiria. Liklik ples bilong mi i bagarap olgeta. Planti pren na wanblut bilong mi, olsem wasmama bilong mi, ol i bagarap. Olgeta samting bilong wok bisnis i bagarap tru.

Taim pait i pinis mi go bek long ples na lukim wanpela brata bilong mi, em i wanpela bilong ol wanblut i bin rausim mi taim mi manki. Meri na tupela pikinini meri bilong em i sik na ol i stap long haus sik. Mi tok sori long em na askim em, mi ken mekim wanem bilong helpim em.

Mi no save, tasol ating maus bilong bel i gat tok, olsem na em i tok, em i no laik kisim helpim. Mi tokim em, em i no ken ting mi laik bekim pasin nogut ol wanblut i bin mekim long mi. Na mi tokim em, mi save ol i no save gut na ol i mekim dispela pasin, na mi laik tru long helpim em.

Nau em i kirap na krai, na em i tok, em i no gat mani na ol pikinini bilong em i kisim bikpela hevi. Mi givim 300 kina long em na askim em, em i laik wok mani long Legos o nogat. Taim mi go bek long Legos mi painim wanpela wok mani bilong em, na mi singautim em long kam stap wantaim mi. Em i bin stap tupela yia wantaim mi na em i wok bilong salim mani i go bek long meri na ol pikinini bilong em. Long dispela taim mi amamas long baim ples slip na kaikai bilong em.

Em i tok, em i save ol Witnes Bilong Jehova i bihainim lotu i tru. Na em i tok, sapos em i no bihainim tru pasin bilong graun, em tu bai kamap wanpela Witnes. Tasol em i tok promis olsem em bai stretim rot na meri na ol pikinini bilong em i ken stadi long Baibel.

Long 1987, ol i singautim mi long mekim wok wasman bilong raun. Long Epril 1991, mi maritim Sarah Ukpong. Long 1993, ol i singautim mipela long lusim wok bilong raun na wok long brens-ofis long Naijiria. Mipela amamas long mekim olsem, na mipela i bin wok long brens-ofis inap long taim meri bilong mi i kisim bel.

Taim mi manki ol wanblut i rausim mi long haus, tasol wanpela famili bilong spirit i kisim mi​—em ol papamama, ol brata, ol susa, na ol pikinini. Mi amamas tru long stap insait long dispela narapela kain famili i stap long olgeta hap bilong graun​—em wanpela famili mi laikim tru na ol i laikim mi!​—Em stori bilong Udom Udoh.

[Piksa long pes 21]

Em Udom na Sarah Udoh