Kisim Raba—Wanpela Wok i Save Helpim Yu
Wanpela man long Naijiria i raitim dispela stori bilong Kirap!
LONG 5 klok long moningtaim bikbus bilong Naijiria i tudak yet na kol liklik. Long wanpela haus ol i bin wokim long graun malumalum namel long bikbus, John i kirap long slip na pasim klos bilong em. Em i kisim lam, plastik-baket, sotpela naip em sap bilong en i raunpela, na em i wokabaut i go long tudak. Inap 4-pela aua em i wok i go i go na katim liklik skin bilong olgeta wan wan diwai.
Dispela i namba wan wok bilong planti wok na ating bihain ol dispela wok i save helpim yu. Olsem wanem yumi inap tok olsem? Long wanem, ol diwai John i wok long katim skin bilong en, em ol diwai raba. Raba i kisim dispela nem long wanem em inap rapim o rausim mak bilong pensil, na em i wanpela gutpela samting tru planti man i save mekim wok long en.
Ol i Wokim Planti Tausen Samting
Tingim sampela kain samting yu save mekim wok long en na ol i bin wokim long raba, olsem gumi. Tingim su bilong yu, ating ol i bin wokim aninit bilong en long gumi. Aninit long sampela kain mat ol i kolim kapet i gat gumi, na insait long pilo bilong sampela kain sia samting i gat gumi. I gat gumi insait long sampela kain klos. Long taim bilong ren ating yu save pasim kotren na longpela su ol i bin wokim long gumi. Olsem wanem? Yu laik waswas o glas long solwara? Ol samting yu save pasim bilong mekim olsem, olsem klos na glas na su, ol i wokim long gumi o i gat gumi long en. Yu no laik waswas? Orait, ating yu amamas long slip long wanpela bet gumi na trip nabaut antap long solwara o yu laik pilai long nambis wantaim bal gumi. Long haus ating yu gat sampela samting olsem ol liklik gumi, na raba bilong rausim ol mak long pepa, na glu bilong pasim ol samting. Taim yu slip nau long nait, ating yu bai slip long matres na pilo ol i bin wokim long sampela samting bilong gumi. Sapos skin bilong yu i kol, ating yu bai slip wantaim botol gumi i gat hatwara insait long en.
Na i no ol dispela samting tasol, i gat planti samting i no inap wok gut sapos sampela hap bilong en ol i no bin wokim long gumi, olsem washer, belt, gasket, hose, roller, valve. Olsem: Long wanpela ka i gat inap olsem 600 samting ol i bin wokim long gumi. Wanpela buk (The World Book Encyclopedia) i tok, ol i save wokim namel long 40,000 na 50,000 samting long gumi.
Olsem wanem gumi i gutpela samting? Em i no save bagarap hariap; paia na wara i no inap bagarapim; yu inap pulim i go longpela; win i no inap kam ausait long en, na kain samting olsem. Tingim taia, maski em bilong wilwil, ka, o balus. Ol i wokim long gumi, olsem na em i no save bagarap kwik maski olgeta taim em i tantanim long rot, na maski taia i hat, dispela i no ken kukim taia. Taim yu draiv na wil i go insait long wara, yu no ken pret long taia bai go olsem wanpela samting i gat wara na i sting; na em i no inap bagarap tu. Gumi i save pasim wara long go insait long taia na em i save pasim win long kam ausait long en tu. Na taim yu draiv i go, maski rot i gat hul, gumi bilong taia i mekim na yu no seksek nabaut. Sapos i no gat gumi, ol kampani bai hatwok long wokim taia.
Olsem na ating yu pilim wok bilong kisim gumi long diwai raba ol man, olsem John i mekim, ol i mekim wanpela gutpela wok i save helpim yumi, a? Tasol olgeta gumi i no save kam long diwai. Ol i save wokim gumi giaman long sampela kain marasin samting na ol i mekim bikpela wok long dispela kain. Sampela samting bilong tupela kain gumi i gutpela na sampela samting i no gutpela tumas. Planti samting inap mekim wok long tupela kain gumi na pe bilong gumi i bosim dispela samting. Na sampela samting ol i wokim long gumi, ol i wokim long tupela kain gumi wantaim—gumi giaman na gumi tru. Klostu olgeta taia bilong ka i gat bikpela hap bilong gumi giaman long en. Gumi giaman i no gutpela tumas taim taia i hat, olsem na taim ol i wokim taia bilong ka bilong resis, trak, bas, na balus, ol i save putim bikpela hap gumi tru insait long en.
Kisim Blut Bilong Diwai
Diwai raba i save laikim ples hat i gat ren olsem ol ples klostu long ekweta. Bikpela hap gumi i save kam long ol plantesen long hap bilong Saut-Is Esia. Bikpela hap tru bilong en i save kam long Malesia na Indonisia, na sampela long Saut Amerika, Wes na Sentral Afrika.
John i save kisim blut bilong diwai raba taim diwai i gat 6-pela krismas samting. Bihain long dispela taim, diwai bai kamapim raba inap longtaim liklik—25 i go inap 30 yia samting, na diwai bai go longpela inap 20 mita samting. Taim diwai i pinis long kamapim raba, em bai go longpela yet inap long 40 mita samting, na em inap i stap i go inap 100 krismas o moa.
Raba i save kamap long diwai i luk olsem susu—i no luk olsem taia bilong ka. Dispela kain susu o blut bilong diwai, ol i save kolim leteks, na em i gat liklik hap raba long en. Inap 35 pesen bilong blut em raba, na bikpela hap bilong en em wara.
Bilong kisim blut bilong diwai John i mas katim skin bilong en i go raunpela liklik, i go inap olsem namel. Em bai was gut, nogut em i katim i go insait tumas, long wanem, dispela bai bagarapim diwai. Taim em i katim, wantu tasol blut i wok long ran long liklik baret, em dispela hap em i bin katim, na kapsait i go daun long wanpela kap mambu John i bin pasim long diwai. Blut bai ran i go inap 2-pela o 3-pela aua na pinis.
Bilong kisim sampela blut moa, orait wanpela o 2-pela de bihain John bai katim skin bilong diwai aninit stret long namba wan hap em i bin katim pastaim. Bihain liklik em bai katim na rausim dispela hap skin bilong diwai em i bin kisim blut long en, na nau em i katim narapela hap bilong diwai. Dispela hap em i bin katim na rausim, em i larim i stap bilong orait bek na bihain bihain em inap katim gen bilong kisim blut.
John i save wok hariap long bikbus i no gat pairap long en na em i katim wan wan diwai bilong larim blut i ran. Bihain em i go bek long wan wan diwai na kisim blut i stap pinis long kap mambu na em i kapsaitim i go long baket bilong em. Nau John i save kapsaitim marasin fomik-asit na wara i go insait long dispela blut. Dispela i mekim na blut i go strong na i luk olsem susu taim yu kapsaitim viniga i go long en na susu i go strong. Nau John i putim baket long het bilong em na karim i go long bikrot. Wanpela trak bilong faktori bai kam na kisim.
Nau John i go bek long haus bilong waswas, kaikai, na malolo. Taim em i lusim haus long apinun em i bilas gut na long han bilong em, em i karim paus. Nau em i no ken i go long wan wan diwai, em bai go long wan wan haus, long wanem, John em i wanpela painia oltaim, olsem na em i mekim bikpela wok long autim tok na kamapim ol disaipel.
Taim John i mekim namba wan Baibel-stadi bilong em bilong dispela de, blut bilong diwai em i bin bungim pinis, em bai kamap long faktori. Long faktori ol bai rausim wara long gumi, mekim drai, pasim strong, na salim ol mekpas gumi i go long sip. I no longtaim na ol mekpas bai kamap long Inglan, Japan, o Yunaitet Stets. Long olgeta hap ol faktori raba i save kamapim inap olsem 5 milion ton gumi tru. Bihain taim yu baim nupela su ol i bin wokim aninit bilong en long gumi, yumi no save, tasol ating ol i bin kisim dispela gumi long wanpela diwai bilong John.
[Piksa long pes 18]
John i wok long kisim blut long diwai raba
[Piksa long pes 20]
John i wok long autim tok