Karim Hevi Long Pikinini i No Lain Gut
David i gat 6-pela krismas na wanpela samting em i save amamas tru long en, em long taim mama i kaunim stori long em, na em i no hatwok long putim gut ol samting em i harim long tingting bilong em, nogat. Tasol David i gat hevi. Em yet i no inap kaunim buk. Olgeta samting em i mas mekim wantaim ai bilong em i mekim na em i bel hevi.
Em namba 3 yia bilong Sarah long skul, tasol em i no inap rait gut. Em i no inap raitim gut ol leta, na sampela leta em i no inap raitim long stretpela pasin. Na narapela samting papamama bilong Sarah i tingting planti long en, em pasin bilong Sarah long raitim nem bilong em yet—em i no inap.
Yangpela Josh i hatwok long lain long wanpela samting tasol long skul—em long bungim ol namba. Em i no inap tru long kisim save long ol namba. Sapos em i lukim tasol ol namba em i belhat, na taim em i wokim homwok bilong em long bungim ol namba, kwiktaim em i bel hevi stret.
DAVID, Sarah, na Josh, ol i gat wanem hevi? Ol i lesman o bikhet o ol i no inap kisim save? Nogat tru. Wan wan bilong ol i olsem planti pikinini em ol inap wokim gut tingting o kisim kwik save. Tasol wan wan i gat hevi tu—tingting bilong ol i no inap lain gut long wanpela samting. Hevi bilong David em wanpela samting ol i kolim disleksia. Dispela i mekim na i hatwok long kaunim buk samting. Bikpela hevi bilong Sarah long rait ol i kolim disgrafia. Na hevi bilong Josh long bungim ol namba, ol i kolim diskalkulia. Em 3-pela hevi i save pasim ol pikinini long lain gut long wanpela samting. I gat planti moa, na ol saveman i ting, olgeta dispela kain hevi i painim inap 10 pesen bilong ol pikinini long Yunaitet Stets.
Hevi Long Lain Gut Em Wanem Kain Hevi?
Tru, sampela taim olgeta yangpela i hatwok long lain. Tasol dispela i no makim olsem ol i gat dispela hevi long lain gut long wanpela samting. Dispela i makim olsem olgeta pikinini i gat narapela narapela pasin long lain. Sampela i lain gut long rot bilong harim tok—tingting bilong ol inap kisim gut save ol i harim. Sampela i kisim gut save long rot bilong ai—ol i lain gut taim ol i kaunim buk. Tasol long skul, ol pikinini i sindaun wantaim long klas-rum na ol i mas lain, maski tisa i mekim wok long wanem samting bilong skulim ol. Olsem na yumi save sampela pikinini bai hatwok long kisim kwik save.
Tasol sampela saveman i tok, hevi long kisim kwik save na hevi long lain gut long wanpela samting i no wankain—em narapela narapela samting. Ol i tok, pikinini i hatwok long kisim kwik save inap daunim dispela hevi sapos em i no les kwik na em i wok strong long winim. Tasol hevi bilong lain gut long wanpela samting i narapela kain—em wanpela hevi i pas strong long skin. Tupela dokta, em Paul na Esther Wender i tok: ‘Pikinini i hatwok long lain gut long wanpela samting i olsem kru bilong em i kisim save, na mekim wok long en, o kru inap tingim sampela samting, tasol em i no mekim long pasin i stret.’a
Tasol pikinini i gat hevi long lain gut long wanpela samting, i no olsem em i gat sik long kru. Bilong helpim yumi long save long dispela samting, Dokta Paul na Esther Wender i skelim dispela hevi wantaim hevi bilong ol man i no inap save long krai bilong musik taim krai i go antap na i kam daun. Tupela i tok: ‘Kru na yau bilong ol dispela man i no bagarap. I no gat wanpela man bai tok olsem ol dispela kain man i lesman, o ol i no bin skul gut, o bel i no kirapim ol long mekim wanpela samting, nogat.’ Tupela dokta i tok, i wankain long ol pikinini i gat hevi long lain gut long wanpela samting. Planti pikinini i gat hevi long lain gut long wanpela samting tasol.
Em nau, dispela i helpim yumi long save bilong wanem sampela pikinini em ol i gat hevi long lain gut long wanpela samting, ol inap wokim gut tingting na kisim kwik save long ol narapela samting. Tru tumas, sampela bilong ol i smat tru long kisim save. Em dispela samting i mekim na planti taim dokta i save kwik long hevi bilong pikinini, olsem em i gat hevi long lain gut long wanpela samting tasol. Buk Why Is My Child Having Trouble at School? i tok: ‘Pikinini i gat hevi long lain gut long wanpela samting, em i wok long kisim save olsem pikinini i gat krismas i aninit long em inap tupela yia samting na aninit long mak bilong save skul i putim.’ I no olsem pikinini i gat hevi long skul olsem ol wanlain bilong em, nogat. Ol samting em i mekim bilong skul i no winim mak bilong ol samting em yet inap mekim.
Givim Helpim
Bel na tingting bilong pikinini i gat hevi long lain gut long wanpela samting, dispela i save mekim na hevi i go bikpela. Taim ol dispela kain pikinini i no skul gut, tisa na wanlain bilong ol, na ating papamama tu, ol bai ting wok bilong ol i no inap kamap gutpela. Sori tru, planti kain pikinini olsem i kisim tingting kranki long ol yet, na dispela kain tingting inap stap strong taim ol i wok long i go bikpela. Em bikpela samting, long wanem, dispela hevi long pikinini i hatwok long lain gut long wanpela samting, em i no save pinis.b Dokta Larry B. Silver i tok: “Dispela hevi long lain gut long wanpela samting, em wanpela hevi bilong i stap oltaim. Wankain hevi i save pasim pikinini long kaunim buk, long rait, o long bungim ol namba, bai pasim em long pilai spot samting, na long sampela samting long sindaun bilong em wantaim famili na ol pren.”
Olsem na papamama bilong pikinini i gat hevi long lain gut long wanpela samting, ol i mas strongim bel bilong pikinini—em bikpela samting. Buk Parenting a Child With a Learning Disability i tok: “Ol pikinini, em ol i save papamama i sambai long ol, em i nambawan samting bilong helpim ol long amamas long ol yet na long ting ol i no man nating.”
Tasol bilong mekim olsem, pastaim ol papamama i mas skelim tingting bilong ol yet. Bel bilong sampela papamama i gat tok na ol i ting em asua bilong ol yet na pikinini i gat dispela hevi. Na sampela papamama i pret taim ol i tingim bikpela hatwok ol i mas mekim bilong helpim pikinini. Dispela tupela kain tingting i no gutpela. Papamama i no kirap na mekim wanpela samting bilong stretim hevi na pikinini i no kisim helpim em i mas kisim.
Olsem na sapos wanpela gutpela dokta i tok, pikinini bilong yu i gat hevi long lain gut long wanpela samting, yu no ken bel hevi. Tingim: Pikinini i gat hevi olsem, em i mas kisim sampela helpim moa long wanpela samting tasol em i hatwok long lain gut long en. Lusim hap taim long kisim save long sampela lain long hap bilong yu ol i save helpim ol pikinini i gat hevi long lain gut long wanpela samting. Planti skul bilong nau i no olsem ol skul bilong bipo, long nau ol skul i gat sampela samting bilong helpim ol pikinini i gat dispela hevi.
Ol saveman i tok, maski pikinini i lain long wanpela liklik samting tasol, yu mas tok amamas long em. Planti taim givim gutpela tok bilong litimapim nem bilong pikinini, tasol yu no ken lusim tingting long stretim em tu. Ol pikinini i mas i gat lo bilong stiaim ol, na dispela i bikpela samting moa long ol pikinini i gat hevi long lain gut long wanpela samting. Pikinini i mas save long ol samting yu laik em i mas mekim, na yu mas strong long bihainim tok bilong yu.
Na laspela samting, yu no ken giamanim bel bilong yu—yu mas lain olsem hevi i stap. Buk Parenting a Child With a Learning Disability i kamapim tok piksa long dispela samting olsem: ‘Yu ken tingting olsem yu go long wanpela haus kaikai yu save laikim, na yu tokim man bilong givim kaikai long ol man olsem yu laik kaikai abus bilong bulmakau, tasol taim em i bringim plet kaikai i kam, yu luksave olsem em i abus bilong sipsip. Swit bilong tupela kain kaikai i gutpela, tasol yu bin tingting long kaikai abus bilong bulmakau. Planti papamama i mas redi long senisim tingting bilong ol. Yu no bin redi long kaikai abus bilong sipsip, tasol taim yu kaikai, yu save em tu i swit. Em nau, i wankain tu taim yu mekim bikpela long ol pikinini i mas kisim sampela helpim.’
[Ol Futnot]
a Ol saveman i ting pikinini i gat hevi long lain gut long wanpela samting, em i kisim dispela hevi long skin bilong papamama, o ples em i sindaun long en i mekim na skin i gat wanpela kain marasin ain i gat gip nogut long en, o taim mama i gat bel, em i bin kisim drak o dring. Tasol ol i no save long as tru bilong dispela samting.
b Inap sotpela taim sampela pikinini i gat hevi long lain gut long wanpela samting, long wanem, ol i no go bikpela hariap long wanpela samting. Bihain, dispela hevi bilong ol i pinis.