Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • g97 4/8 p. 4-7
  • Sampela Gaden Bilas i Gat Nem

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Sampela Gaden Bilas i Gat Nem
  • Kirap!—1997
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Ol Gaden Bilong Bipo
  • Ol Gaden Arap na Ol Gaden Inglan
  • Ol Gaden Long Hap Bilong Is
  • Long Olgeta Hap Ol Man i Laikim Gaden
  • Yumi Laikim Gaden Plaua
    Kirap!—1997
  • Kaikai i Kam Long Gaden Bilong Yu Yet
    Kirap!—2004
  • Yu Laik Kisim Laip Long Paradais?
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1984
  • Paradais Long Graun​—⁠Stori Nating o Stori Tru?
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova (Bilong Pablik)—2017
Lukim Moa
Kirap!—1997
g97 4/8 p. 4-7

Sampela Gaden Bilas i Gat Nem

NAMBA wan taim man i bin save long Paradais em long taim em i stap long wanpela gaden long hap ol i kolim Iden, ating em klostu long raunwara Van long kantri nau ol i kolim Turki. Wanpela bikpela wara i bruk na i kamap 4-pela wara na i givim wara long ol diwai samting Adam na Iv i mas “lukautim.” Man! Em gutpela samting tru bilong lukautim wanpela gaden i gat planti “kain kain diwai, pikinini bilong ol i gutpela long kaikai”!​—⁠Stat 2:​8-15.

Iden em wanpela gutpela ples tru. Adam na Iv na ol pikinini bilong tupela, ol i gat wok long skruim dispela gaden i go bikpela moa, na ating taim ol i mekim olsem, ol i mas bihainim mak bilong God long wokim dispela gaden. Bihain graun olgeta bai kamap wanpela paradais i gat ol man i sindaun gut long en. Tasol laik bilong Adam na Iv yet na ol i bikhet, olsem na ol i mas lusim dispela gutpela ples. Sori tru, ol pikinini na tumbuna pikinini bilong tupela i kamap ausait long Iden.

Tasol Man bilong wokim yumi, em i wokim yumi bilong i stap long Paradais. Olsem na i stret ol lain i kamap bihain long Adam na Iv, ol i laik wokim ol samting i makim Paradais.

Ol Gaden Bilong Bipo

Ol man i tok, ol gutpela gaden bilas long Babilon bilong bipo, ol i wanpela samting i gat nem. King Nebukatnesar i wokim ol dispela gutpela gaden inap 2,500 yia i go pinis bilong mekim gut bel bilong meri bilong em, em meri Midian. Meri i tingting bek long bus na ol maunten bilong ples, na em i bel hevi. Nebukatnesar i katim graun olsem lata lata i go antap 22 mita, na long olgeta lata em i planim planti gutpela purpur na plaua; graun em inap long planim ol bikpela diwai tu. Ating taim kwin i wokabaut long ol dispela gutpela gaden i kain olsem gutpela ples Iden, bel bilong em i bin stap isi.

Bipo long ples daun bilong Nail long Isip, ol gaden bilas i bikpela samting. Buk The Oxford Companion to Gardens i tok: ‘I no gat narapela kantri olsem Isip i gat ol olpela piksa bilong ol gaden bilas, na em wanpela ples long bipo yet ol man i bin wokim gaden bilas long en.’ Ol i bin painim wanpela piksa bilong yia 1400 B.C.E. samting, em piksa bilong wanpela gaden bilong wanpela bikman bilong Isip long Tebes. Long piksa i gat ol liklik raunwara, na ol diwai arere long ol rot, na ol liklik haus bung. Gaden bilas bilong ol tempel, ol i gutpela tru; gaden bilong haus king tasol i winim ol dispela kain gaden. Gaden bilong ol tempel i gat ol diwai, na ol plaua, na kain kain lip sayor samting, na ol dispela samting i bin kisim wara long ol baret ol liklik raunwara i as bilong en. Na ol raunwara bilong ol dispela gaden i pulap long planti welpaul bilong wara, na pis, na sampela kain plaua bilong wara.​—⁠Skelim wantaim Kisim Bek 7:⁠19.

Ol Persia bilong bipo, ol tu i gat nem olsem ol man bilong wokim gaden bilas. Ol gaden bilong Persia na Isip i bin pulim ai bilong ol man, olsem na taim ami bilong Bikpela King Aleksander i winim pait na go bek long Grik long yia 300 B.C.E. samting, ol i karim i go wantaim ol, ol pikinini bilong plaua, purpur na liklik diwai, na tu, nupela pasin bilong wokim gaden. Long Atens, Aristotal na sumatin bilong em, Tiofrastus, ol i bin bungim ol dispela planti planti plaua na purpur samting, na ol i wokim wanpela bikpela gaden inap long ol i ken lukim gut na kisim save long ol dispela plaua samting. Planti maniman Grik, olsem ol Isip na Persia paslain long ol, ol i gat ol gutpela gutpela gaden bilas.

Ol man bilong ol biktaun bilong Rom, ol i no gat bikpela hap spes, olsem na ol i wokim gaden plaua klostu long haus bilong ol. Tasol longwe long ol biktaun, ol bikpela haus bilong ol maniman i gat ol naispela naispela pak bilong ol i ken painim amamas long en. Na hatpela bos Niro tu, em i gat laik long kisim gaden olsem Iden, olsem na long pasin nogut em i rausim planti handet famili na bagarapim haus bilong ol, na wokim wanpela pak bilong em yet. Dispela pak i winim 50 hekta na haus king bilong em i stap long en. Bihain long yia 138 C.E. samting, bikpela save bilong ol Rom long wokim gaden bilas i kamap ples klia long bikpela haus bilong King Hedrian long Tivoli. Dispela haus king i stap long wanpela bikpela hap graun olsem 243 hekta i gat ol pak, ol liklik raunwara, ol bikpela raunwara, na ol wara i sut i go antap tru.

Ol Israel bilong bipo tu ol i gat gaden bilas na ol pak. Saveman Josifas bilong Juda i stori long ol gutpela pak long hap bilong Itam, inap 13 i go 16 kilomita samting longwe long Jerusalem, na ol dispela pak i gat planti wara. Ating ol dispela pak bilong Itam em sampela bilong ‘ol gaden i gat olkain diwai, na ol liklik raunwara,’ Baibel i tok Solomon i bin wokim. (Saveman 2:​5, 6) Gaden Getsemani long maunten Oliv i bin stap klostu long Jerusalem, na wok bilong Krais Jisas i mekim na planti man i save long dispela gaden. Em wanpela gutpela ples Jisas na ol disaipel bilong em ol inap stap isi long en taim Jisas i bin skulim ol.​—⁠Matyu 26:36; Jon 18:​1, 2.

Ol Gaden Arap na Ol Gaden Inglan

Taim ol ami Arap i go nabaut long ol hap bilong is na wes long yia 600 samting, ol tu olsem Aleksander, ol i bin lukim ol gaden bilas bilong Persia. Man bilong raitim buk, em Howard Loxton, em i tok: “Ol Arap i ting ol gaden bilong Persia i wankain olsem paradais em buk Koran i tok promis long ol bilipman bai kisim.” Ol Arap i kirap na bihainim pasin bilong ol Persia na wokim ol gaden bilas i kain olsem ol gaden bilong Persia. Ol dispela gaden kirap long Spen i go inap long Kasmir i gat 4-pela wara i brukim gaden long 4-pela hap, na ol wara i ran i go na bung long hul wara namel long gaden, wankain liklik olsem 4-pela wara bilong Iden.

Long noten India klostu long raunwara Dal long naispela ples daun bilong Kasmir, ol king Mogul long yia 1600 samting, ol i bin wokim inap olsem 700 gutpela gutpela gaden bilas. Ol samting long ol dispela gaden i gat naispela kala kala, na planti handet wara i sut i go antap tru, na ol hap graun ol i bin katim na wokim olsem lata lata, na ol wara i kapsait i go daun. Arere long raunwara Dal i gat wanpela haus bung ol i bin wokim long blakpela ston mabel. King Jahan (em man i bin wokim nambawan bikpela haus Taj Mahal) em i bin wokim dispela haus, na inap long nau dispela haus i gat wanpela rait olsem: “Sapos i gat wanpela paradais long dispela graun, em long hia, em long hia, em long hia.”

Sampela handet yia paslain long taim bilong dispela king, ol man long Yurop i lusim taim bilong tudak na kamap long wanpela hap taim em ol man i wokim ol nupela samting, em long yia 1300 samting. Kirap long yia 500 C.E. samting, ol Rom i no inap bihainim pasin bilong ol long wokim gaden bilas, tasol bihain rot i op long ol i ken kirap gen na wokim, tasol misin i bosim wok bilong ol. Long ai bilong ol misin, gaden i olsem ‘wanpela paradais bilong nau.’ Wanpela pepa bilong yia 800 samting i gat piksa bilong wanpela haus bruder na tupela gaden bilong dispela haus bruder i gat nem “Paradais.” I no longtaim na ol gaden bilas bilong ol misin i go bikpela moa na naispela moa, tasol ol dispela gaden i no makim ol samting bilong spirit, nogat; planti bilong ol i makim olsem misin i gat strong bilong bosim ol man na ol i gat bikpela mani.

Taim ami bilong Sals Namba 8 bilong Frans i daunim Nepels, Itali, long yia 1495, em i salim pas i go bek long ples na em i tok: “Maski mi tokim yupela, yupela i no inap bilip. Long dispela biktaun mi bin kisim ol gutpela gutpela gaden . . . Adam na Iv tasol i no stap bilong inapim dispela ol gaden olsem paradais.” Tasol sapos Sals i bin stap long yia 1600 samting, em inap lukim long Frans ol bikpela gaden bilong King Lui Namba 14. Buk The Garden i tok, inap long nau ol gaden bilas bilong Haus King Bilong Versai ‘ol i bikpela na nambawan​—⁠winim olgeta narapela gaden.’

Tasol bihain long yia 1300 i go inap yia 1600 samting, ol man i gat narapela kain tingting long paradais, olsem: Nupela save bilong ol man em long kamautim ol samting i olsem bus. Na taim ol i planim ol diwai na plaua, ol i bihainim stret mak olsem mak i raunpela o skwe samting. Olsem na pasin bilong ol Rom bilong bipo long katim o mekim sampela samting long ol diwai na purpur bambai ol i krungut o stretpela o raunpela taim ol i go bikpela, em wanpela pasin i kamap gen.

Orait, long yia 1700 i go inap long yia 1900, ol man i raun long sip bilong painim ol samting o long mekim wok bisnis wantaim ol narapela kantri, ol i bin bringim ol purpur na plaua ol man long hap bilong wes ol i no save long en. Na tu, ol i bringim nupela tingting long pasin bilong wokim gaden bilas. Olsem na ol man long Inglan ol i kirap na givim bel long wokim gaden bilas. Buk The New Encyclopædia Britannica i tok: ‘Long Inglan, long yia 1700 samting, ol man i kirap na tingim gut ol samting bilong graun olsem ol diwai na plaua samting. Ol i no tingting moa long senisim pasin bilong ol diwai na plaua, nogat; ol i tingting long senisim pasin bilong ol yet na long wok gut wantaim ol samting bilong gaden.’ Sampela man olsem Wiliam Kent na Lanselot Braun, ol i gat bikpela save tru long wokim ol gaden bilas. Long Inglan, Braun i bin wokim gaden bilas long 200 bikpela hap graun bilong ol maniman. Tupela man i bin kamap presiden bilong Yunaitet Stets, em Tomas Jefason na Jon Adams, ol i bin raun long Inglan long yia 1786 bilong skelim gut ol gaden bilas bilong Inglan.

Ol Gaden Long Hap Bilong Is

Pasin bilong ol Saina long wokim gaden i bin mekim wankain samting long ol man long hap bilong Is olsem pasin bilong ol Isip, Grik, na Rom long wokim gaden i bin mekim long ol man long hap bilong Wes. Bipo tru ol Saina i bin lotuim ol samting olsem wara, ston, na maunten. Ol i ting ol dispela samting i gat tewel na man i mas mekim gut long ol dispela samting. Bihain, lotu Tau na Konfusas na Buda i go bikpela long dispela kantri na ol i kamapim pasin bilong ol yet long wokim gaden bilas.

Long hapsait bilong solwara Japan, ol gaden i gat narapela kain stail. Ol man i no ting kala bilong ol plaua i bikpela samting, nogat; ol i tingim mak o stail bilong en. Na ol i no planim ol samting long ples stret ol i laik ol i kamap long en. Long liklik hap graun tasol man bilong wokim gaden bai tingim narapela narapela kala na kain bilong ol plaua em bai planim. Em bai putim gut sampela ston bilong bilasim gaden, na em bai planim na lukautim gut gaden bilong em inap long ol samting i go bikpela olsem em i laikim. Yumi ken save long dispela samting taim yumi lukim diwai bonsai (insait bilong dispela tok i olsem “diwai long sospen”). Ol man i gat save long mekim sampela samting long bonsai o long ol diwai bilong sampela pak na ol i go bikpela inap long mak man i laikim.

Maski ol gaden long hap bilong Is i narapela kain long ol gaden long hap bilong Wes, ol i kamapim klia olsem, ol man i gat bikpela laik long Paradais. Wanpela saveman bilong raitim stori bilong ol gaden Japan bilong bipo, em Wybe Kuitert, em i stori long taim bilong ol Hean bilong Japan (yia 794 i go inap yia 1185), na em i tok, ol i bin wok long kamapim ol gaden olsem “paradais long graun.”

Long Olgeta Hap Ol Man i Laikim Gaden

Long olgeta hap ol man i save laikim gaden​—⁠ol lain bilong bus tu em ol i raun na painim abus. Bikbus na ples kunai i olsem “gaden” bilong ol dispela lain. Buk Britannica i tok: “Ol ami i bin kam na pait long ol Astek bilong Meksiko na ol Inka bilong Peru, ol i bin stori long pasin bilong ol dispela lain long katim ol maunten olsem lata lata na wokim ol gutpela gutpela gaden bilas, na pak, na ol wara i sut i go antap tru, na ol liklik raunwara . . . wankain liklik olsem ol gaden long hap bilong Wes.”

Tru tumas, ol olpela diwai arere long wara Nail, na ol gaden bilas long hap bilong Is, na ol pak long ol biktaun bilong nau, na ol bikpela gaden diwai na plaua​—⁠olgeta i makim wanem samting? Man i gat laik tru long Paradais. Wanpela man bilong raitim buk, em Terry Comito, em i stori long dispela strongpela “laik” bilong ol man long i stap long “Paradais,” na em i tok: ‘Taim man i stap long gaden, em i pilim olsem em ples tru bilong em.’ Na ating i no gat wanpela man em i no ken amamas long tok: ‘Ples bilong mi i olsem gaden bilong Iden.’ Tasol olsem wanem? Olgeta hap bilong graun bai kamap olsem Iden na olgeta man​—⁠i no ol maniman tasol​—⁠ol inap sindaun long en, o em wanpela stori nating? Em bai kamap tru?

[Piksa long pes 7]

Wanpela man bilong wokim piksa em i ting ol gutpela gaden bilas long Babilon bilong bipo i olsem

[Piksa long pes 7]

Wanpela gaden long Japan

[Piksa long pes 7]

Versai, Frans

Kirap long bipo bipo i kam inap long nau, ol man i gat bikpela laik long Paradais

[Kredit Lain]

French Government Tourist Office/Rosine Mazin

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim