Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap
Pasin Bilong Rit na Wok Mani
Ripot bilong Statistics Canada i bin kamap long nius The Vancouver Sun, na i tok: “Namel long 56 na 64 pesen bilong ol man long Kanada na ol i no gat wok mani, ol i no save gut long rit rait.” Long 1995, wanpela lain i bin skelim dispela samting na i kisim save olsem, inap 36 pesen bilong ol man bilong Kanada ol i hatwok long 3-pela samting olsem: Long ritim ol tok em planti man i save long en, long ritim ol bikpela pepa, na long ritim ol namba. Nius Sun i tok, ol man i save mekim “ol wok bilong bipo olsem wok gaden, main, faktori, na konstraksen, . . . planti bilong ol i no save gut long rit rait.” Long nau, ol i wok long pinisim planti man long ol dispela kain wok, olsem na ol man i no save gut long rit rait, ol inap lusim wok mani bilong ol. John O’Leary, em presiden bilong wanpela lain bilong rit rait, em i tok: “Long 1996, ol man i no save gut long rit rait, ol i lus long helpim ol yet na long kisim wok mani.”
Planti Rabisman Moa
Long olgeta hap ol man i stap rabis—em ol man i kisim liklik mani i no winim 370 dola long olgeta yia—ol i olsem 1.3 bilion, em klostu 25 pesen bilong olgeta manmeri. Planti bilong ol i sindaun long ol kantri i no gat planti wok bisnis long en. Ol i sot long kaikai, klinpela wara, marasin, gutpela haus, skul, na wok mani. Long ples ol i sindaun long en, planti bilong ol i olsem samting nating long ai bilong ol narapela man, na ol i no gat rot long senisim sindaun bilong ol. Wanpela lain bilong Yunaitet Nesen (United Nations Development Programme) i tok, namba bilong ol manmeri i stap rabis olgeta i go antap inap 25 milion long olgeta yia.
Skin i No Orait Long Kokros
Wanpela nius (University of California at Berkeley Wellness Letter) i tok, ol i ting namel long 10 milion na 15 milion manmeri long Yunaitet Stets, skin bilong ol i no orait long ol kokros. Man i gat kain skin olsem na em i stap klostu long kokros, skin bai “skrap, kus, o kisim sotwin.” Nius i tok “inap 80 pesen bilong ol pikinini i gat sik sotwin, skin bilong ol i no orait long kokros.” Kokros i no makim olsem haus kuk bilong yumi i doti, nogat. Dispela nius (Wellness Letter) i tok, “maski haus kuk i klin tru, kokros inap stap long en.” Ol i ting long olgeta wan wan kokros yumi lukim, i gat inap olsem 1,000 moa yumi no lukim na ol i raun long haus. Insait long wanpela yia tasol, tupela kokros inap kamapim 100,000 pikinini.
Long Yurop Planti i Kalabus Long Drak
Wanpela nupela oganaisesen long Yurop i gat wok long skelim pasin bilong ol man long kisim o mekim nabaut long ol drak. I no longtaim i go pinis na dispela oganaisesen i bin kamapim namba wan ripot bilong ol bilong yia. Nius Le Monde bilong Frans, i stori long dispela ripot olsem: “Namel long 500,000 na 1 milion” manmeri long sampela kantri bilong Yurop, ol i kalabus long drak heroin. Long sampela biktaun bilong Yurop, namba bilong ol man i kalabus long heroin i stap olsem tasol o i bin go daun liklik, tasol long ol liklik taun planti man moa i wok long kisim heroin. Long Yurop, planti man i save kisim spakbrus olsem hasis na mariwana. Ol saveman i tingting planti, long wanem, planti man i gat bikpela laik long abusim drak wantaim marasin na dring. Long Noten Yurop planti yangpela i save laikim sampela kain marasin i save mekim man i olsem i spak, na wanpela drak ol i kolim Ekstasi, na drak LSD.
“Samting Nogut Bilong i Stap Bun Nating”
Nius The Irish Times i gat het-tok olsem: “Pait Bilong Daunim Samting Nogut Bilong i Stap Bun Nating.” Nius i tok: “Planti yangpela meri moa i wok long kisim sik animia, olsem sot long blut, long wanem, ol i tambuim skin long kaikai sampela kain kaikai.” Ol dokta i tingting planti long dispela samting. Ol i tok, sampela taim em asua bilong ol kampani bilong wokim ol klos na ol i “paulim tingting bilong ol yangpela na dispela inap bagarapim ol.” Nius i tok, long taim bilong ol lain i gat krismas olsem papamama bilong yumi, ol meri bilong soim ol nupela stail bilong klos, hevi bilong skin bilong ol i daun inap 8 pesen long skin bilong ol narapela meri; long nau em daun olsem 23 pesen. Nius i tok moa: ‘Ol meri i bun nating, na meri i yangpela na em i tingting planti long skin na i no laik kaikai—em stail bilong ol long nau.’ Planti yangpela meri i pilim olsem skin bilong ol i mas kamap olsem, na inap long ol i ken lusim gris na kamap bun nating, ol i lusim kaikai i gat ol gutpela marasin long en olsem ain, protin, vaitamin—em ol bikpela samting long kaikai.
Bikpela Hevi i Winim Hevi Bilong Smok
Wanpela lain (Statistics Canada) i tok, “man i sindaun planti na em i no kisim eksasais, em i wok long bagarapim skin bilong em, winim man i smok inap 2-pela taim.” Dispela tok i bin kamap long nius The Medical Post. Inap 7 milion manmeri long Kanada ol inap kisim bikpela sik na i dai taim ol i no lapun yet, long wanem, ol i smok, tasol namel long 14 milion na 17 milion manmeri inap kisim wankain hevi, long wanem, ol i no eksasais. Ol i tok, sampela bikpela samting i save pasim ol long eksasais olgeta taim i olsem: Ol i no gat bikpela hap taim, na strong, na bel i no kirapim ol long mekim. Na ol man i sindaun planti na ol i no kisim eksasais, ating ol bai kaikai planti kaikai i gat gris na ol i no kaikai planti sayor na prut. Nius Post i tok: ‘Mak ol saientis bilong nau i laik winim, em long helpim ol manmeri long eksasais—isi isi o strong liklik—inap 30 minit samting bilong helpim klok bilong ol. Ol i ken mekim olsem long sampela de, olsem mekim long wanpela de na lusim long narapela de, olsem olsem.’
Pren Tru
Wanpela nius (Nassauische Neue Presse) i tok, long olgeta 10-pela 10-pela manmeri long Jemani, 9-pela i tok ol i gat wanpela pren tru. Wanpela lain (Society for Empirical Scientific Social Research) i bin kamapim dispela save, long wanem, ol i bin givim sampela askim long 1,000 manmeri i gat krismas namel long 16 na 60. Ol i tok pasin bilong mekim tok tru na toktok gut wantaim, em bikpela samting bilong pas gut wantaim wanpela pren tru. Klostu olgeta manmeri dispela lain i bin givim askim long ol, ol i tok, sapos pren bilong ol i no stap gut long ol, pasin pren bilong ol bai pinis. Nius i tok: “Inap 16 pesen bilong ol tasol i ting wanpela gutpela pren i mas givim mani long ol olsem dinau sapos wanpela hevi i painim ol na ol i mas kirap kwik na mekim wanpela samting.” Tasol bikpela hap bilong dispela lain (43 pesen), ol i ting em i bikpela samting sapos long taim bilong sik, wanpela pren i sambai long ol na helpim ol.
Kaikai Prut Long Olgeta De
Sapos man i kaikai prut i kam long gaden long olgeta de, dispela inap helpim klok bilong em long i no ken sik. Nius British Medical Journal i bin kamapim dispela save bihain long ol saientis i bin skelim 11,000 manmeri insait long 17 yia. Long ol manmeri i bin kaikai prut long olgeta de, namba bilong ol man i bin dai long hat-atek i go daun inap 24 pesen na namba bilong ol man i bin kisim sik strok i go daun inap 32 pesen. Long ol manmeri i bin kaikai prut long olgeta de, namba bilong ol man i bin dai i go daun inap 21 pesen long namba bilong ol man i bin dai na ol i no bin kaikai prut long olgeta de. Wanpela lain saientis bilong Briten na Spen i tok, long sampela lain, ol man i no kaikai prut i kam long gaden, ol inap kisim sampela kain sik olsem strok o sik bilong klok. Bilong helpim gut skin bilong yumi na yumi no ken sik tumas, ol saveman i tok, i gutpela sapos yumi kaikai 5-pela kain sayor na prut long olgeta de. Sapos yu no inap kisim ol dispela samting i kam stret long gaden, nius British Medical Journal i tok, sayor na prut i ais pinis, em tu i orait.
Lukautim Ol Man i Gat Sik Long Tingting
Nius The Globe and Mail bilong Kanada i tok: “Hatpela kaikai olsem poris, musik i no save pairap, na gutpela ples bilong sindaun long en; dispela i no nupela save bilong ol dokta, nogat; tasol em sampela nupela senis bilong lukautim ol lapun.” Ol nes i bin mekim wok long sampela rot i no hatwok na i no gat bikpela pe taim ol i wasim na givim kaikai long ol sikman, na dispela i bin helpim ol sikman na ol i no longlong nabaut o tingting planti tumas. Olsem: Nius i tok, taim ol i skelim kaikai bilong sikman—em wanpela samting man i gat sik long tingting i save tingting planti long en—na givim wanpela kaikai tasol long em, na bihain narapela, em nau, sikman i no gat wok long tingim wanem kaikai em i mas kaikai pastaim, nogat. Dispela wok bilong ol nes long traim sampela nupela rot bilong lukautim ol sikman i kamapim narapela gutpela samting tu: Ol i no gat wok long givim planti marasin long ol sikman bilong mekim bel bilong ol i stap isi.
Ol i Tingim Baibel
Wanpela nius (ENI Bulletin) i tok: “Long klostu olgeta famili (98 pesen) long Kopenhegen, ol i bin givim olsem presen, wanpela bilong 500,000 Nupela Testamen [em Ol Skripsa Grik] long tok Denmak.” Ol i bin mekim olsem long 1996 bilong amamas long wok Kopenhegen i bin mekim olsem wanpela biktaun long Yurop bilong tingim pasin na sindaun bilong ol man. Lain i bin mekim dispela wok ol i ting namel long 10 na 20 pesen bilong ol famili long Kopenhegen bai ol i sakim dispela presen. Tasol seketeri-jeneral bilong Baibel Sosaiti Bilong Denmak, em Morten Aagaard, em i tok: “Inap wanpela o tupela pesen bilong ol famili” tasol, ol i sakim dispela presen. Ol i tingting long mekim wankain samting long Stokhom, Swiden, long 1998.