Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • g97 8/8 p. 24-27
  • Ol Pasin i Save Bagarapim Skin Bikpela Hevi Bilong En

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Ol Pasin i Save Bagarapim Skin Bikpela Hevi Bilong En
  • Kirap!—1997
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Senisim Pasin
  • Dring Planti Tumas—Wanpela Bikpela Hevi
    Kirap!—2006
  • Smok—Yu Save Sakim?
    Kirap!—1996
  • Rot Bilong Lukautim Gut Skin Bilong Yu
    Kirap!—1999
  • Ol Gutpela Bekim!
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2007
Lukim Moa
Kirap!—1997
g97 8/8 p. 24-27

Ol Pasin i Save Bagarapim Skin Bikpela Hevi Bilong En

WANPELA savetok bilong Denmak i tok: “Sik i save bosim olgeta man.” Sapos bikpela sik i painim man, em i save dispela kain “bos” inap kamap wanpela bos nogut tru! Tasol ating yu bai kirap nogut long save, planti taim sik i olsem wanpela man yumi singautim i kam long haus bilong yumi. Lain U.S. Centers for Disease Control and Prevention i tok, inap 30 pesen bilong olgeta de ol man i slip long haus sik, as bilong en em ol sik na bagarap ol i gat rot long abrusim. Wanem as bilong ol dispela kain sik na bagarap? Em sampela pasin ol i save mekim na i save bagarapim skin bilong ol. Yumi ken tingim sampela.

PASIN BILONG SMOK. Ira em i gat 53 krismas na em i gat sik emfisima. Em i kisim dispela sik, long wanem, inap 40 yia em i smok. Sik bilong em i mekim, olsem na em i mas kisim oksijen long olgeta taim​—⁠pe bilong en i olsem 400 dola long olgeta mun. Long 1994, sik i mekim na em i slip long haus sik inap 9-pela de​—⁠pe bilong dispela i olsem 18,000 dola, olsem na long dispela wanpela yia, pe bilong baim dokta na marasin samting bilong helpim Ira, em i winim 20,000 dola. Tasol Ira i no ting em i mas lusim smok hariap. Em i tok: “Skin bilong mi i hangre kwik long smok.”

Planti man i olsem Ira. Maski ol i save long ol bikpela sik smok inap kamapim, ol i smok yet. Ol manmeri bilong olgeta hap ol i save smok inap olsem 15 bilion sigaret long olgeta de. Long Yunaitet Stets, long olgeta yia inap 50 bilion dola i save lus bilong helpim ol man i gat sik em smok i kamapim. Olsem na long 1993, long olgeta karamap smok ol man i bin baim, inap 2 dola i bin lus long baim dokta na marasin samting bilong helpim ol man i gat sik em smok i kamapim.

Taim pikinini i kamap nupela, long dispela taim yet wok i kirap bilong tromoi mani bilong baim dokta na marasin samting bilong stretim sik em smok i save kamapim. Olsem: Long Yunaitet Stets wanpela lain i tok, sapos ol mama i smok, ol inap karim pikinini maus bilong em i bruk, winim inap 2-pela taim pikinini bilong ol mama i no smok. Dispela kain bagarap inap mekim na taim pikinini i no winim yet 2-pela krismas, dokta i mas katim em 4-pela taim bilong stretim maus bilong em. Pe bilong baim dokta na marasin samting bilong helpim ol dispela pikinini long olgeta yia ol bai stap laip, em 100 tausen dola bilong olgeta wan wan pikinini. Tasol taim mama i karim pikinini i gat kain sik olsem, mani i no inap stretim bikpela bel hevi bilong em.

Sampela i tok, bikpela mani bilong baim dokta na marasin samting bilong helpim ol man i gat sik em smok i kamapim, em i no bikpela samting, long wanem, planti man i save smok ol i dai paslain long ol i kisim mani long gavman olsem pensen. Tasol nius The New England Journal of Medicine i tok, ‘planti man i no wanbel long dispela tok; planti i ting, ol man i save smok na dai taim ol i no lapun yet, dispela i no gutpela rot bilong stretim hevi na bai mani bilong lukautim ol sikman i no ken lus.’

MEKIM NABAUT LONG DRING. Pasin bilong dring planti tumas i as bilong planti sik, olsem sirosis bilong lewa, sik bilong klok, sik gastraitis, sua insait long bel, na sik long pankrias. Na dring inap mekim na man i kisim ol sik i save kalap long planti man, olsem sik numonia. Dokta Stanton Peele i tok: Long Yunaitet Stets long olgeta yia, “ol i save tromoi 10 bilion dola bilong stretim sik bilong ol man i no inap bosim pasin bilong ol long dring.”

Na dring i save mekim sampela samting long planti pikinini i stap insait long bel bilong mama. Long olgeta yia, skin bilong planti tausen nupela pikinini long Yunaitet Stets em i bagarap, long wanem, mama bilong ol i bin dring taim em i gat bel. Sampela bilong ol dispela pikinini i save kisim sik fetal alcohol syndrome [FAS] na dispela i save bagarapim skin na tingting bilong planti pikinini na tingting i no inap wok gut. Pe bilong baim dokta na marasin samting bilong helpim wanpela kain pikinini olsem long olgeta yia em i stap laip i olsem 1.4 milion dola.

Dring i save mekim na man i no inap daunim pasin bilong em long kirap kwik na belhat, olsem na planti taim pasin bilong dring planti tumas i as na man i kirap kwik na kros pait. Dispela pasin inap bagarapim skin bilong wanpela na em i mas go long dokta. Na tu, ol bikpela hevi tru i save kamap taim wanpela i dring na draivim ka. Tingim ol samting i bin painim Lindsey, em wanpela pikinini meri i gat 8-pela krismas. Lindsey i bin sindaun long sia long baksait bilong ka bilong mama taim wanpela ka i bam long ol. Draiva bilong narapela ka i spak. Ol man i hatwok long pulim Lindsey i kam ausait long ka. Lindsey i slip 7-pela wik long haus sik na planti taim ol dokta i mas katim em. Pe bilong baim dokta na haus sik samting i winim 300,000 dola. Tasol gutpela tru Lindsey i no bagarap olgeta.

MEKIM NABAUT LONG OL DRAK. Wanpela savemeri i tok, long olgeta yia inap 67 bilion dola i save lus long Amerika, long wanem, ol man i mekim nabaut long ol drak. Joseph A. Califano Jr., em presiden bilong lain Center on Addiction and Substance Abuse long Yunivesiti Kolambia long Nu Yok, na em i tokaut long narapela as na bikpela mani i save lus long dispela hevi: ‘Long 10-pela yia i go pinis, wan wan bebi tasol i save kam long haus sik, long wanem, mama bilong em i save kisim drak krak, tasol nau ol dispela kain bebi i pulap long haus sik, maski pe bilong bet long wanpela de em 2,000 dola. Pe bilong helpim wanpela kain bebi olsem long i go bikpela sapos em i no bagarap taim em i bebi yet, em i olsem wan milion dola.’ Califano i tok moa: ‘Long 1994, wanpela lain bilong helt (Medicaid), ol i bin lusim 3 bilion dola bilong helpim ol sikman i slip long haus sik, long wanem, ol i bin mekim nabaut long ol drak. Bikpela hap bilong dispela mani, ol i bin lusim long ol mama i gat bel na ol i no bin go long klinik paslain long ol i karim pikinini na ol i no lusim ol drak.’

Dispela hevi i bikpela moa taim yumi tingim ol planti hevi dispela pasin nogut i save kamapim. Ol marit i no stap gut, papamama i no lukautim gut ol pikinini, ol i no gat mani​—⁠em sampela bilong planti hevi ol drak i save mekim long ol famili.

PAMUK. Long olgeta yia, winim 12 milion manmeri long Yunaitet Stets ol i save kisim wanpela kain sik bilong pamuk. I no gat narapela kantri i gat planti wok bisnis long en na planti manmeri tru i gat sik bilong pamuk. David Celentano bilong wanpela yunivesiti (Johns Hopkins University School of Hygiene and Public Health), em i tok dispela i “wanpela samting bilong semim kantri.” Pe bilong ol dispela sik i olsem 10 bilion dola long olgeta yia na ol i no bungim sik AIDS long dispela. Dispela ol sik i painim planti yangpela. Na yumi no kirap nogut long dispela! Wanpela ripot i tok, taim ol yangpela i laik mekim yia namba 6 bilong ol long haiskul, inap 70 pesen bilong ol i bin pamuk pinis, na klostu 40 pesen bilong ol i bin pamuk wantaim 4-pela poroman samting.

Sik AIDS yet em i wanpela bikpela sik tru i save bagarapim planti man. Long 1996, nambawan rot bilong helpim ol man i gat dispela sik em wanpela nupela marasin (protease inhibitors) ol i bungim wantaim ol olpela marasin​—⁠pe bilong en bilong wanpela man long olgeta yia i olsem 12,000 dola i go inap 18,000 dola. Tasol dispela i liklik mani sapos yumi tingim bikpela mani i save lus long ol narapela samting bilong sik AIDS na i no stap ples klia, olsem: Mani i lus taim sikman i no inap wok na taim ol man i save lukautim em ol i no inap wok o go long skul. Ol i ting long yia 2000, sik HIV na sik AIDS bai pinisim inap 356 bilion dola i go inap 514 bilion dola long olgeta hap​—⁠dispela mani i wankain long mani bilong olgeta wok bisnis samting bilong Ostrelia o India.

PAIT NA BAGARAPIM MAN. Taim Joycelyn Elders em i nambawan dokta bilong gavman long Yunaitet Stets, em i tok, inap 13.5 bilion dola i bin lus long 1992 bilong baim dokta na marasin samting bilong ol man i bin kisim bagarap long han bilong narapela man. Presiden bilong Yunaitet Stets, em Bill Clinton, em i tok: “Ol haus sik bilong yumi i pulap long ol man em wanpela i bin sutim ol long naip o gan, na dispela i as na ol dokta na haus sik samting long Amerika i gat bikpela pe.” Olsem na i gat gutpela as na nius The Journal of the American Medical Association i tok, pasin bilong pait na bagarapim man long Yunaitet Stets em i wanpela bikpela hevi tru bilong ol haus sik. Nius i tok moa: ‘Pasin bilong pait na bagarapim man em i no wanpela sik long skin tru, tasol samting em i save mekim long man yet na long ol haus sik samting, em i wankain olsem planti sik i save mekim​—⁠o i bikpela moa.’

Wanpela ripot em 40 haus sik long Kolorado i kamapim i tok, kirap long Janueri i go inap Septemba, 1993, pe bilong olgeta wan wan man i bin kisim bagarap long han bilong narapela i olsem 9,600 dola. Winim 50 pesen bilong ol dispela man i mas slip long haus sik ol i no gat helt-insurens, na planti bilong ol, ol i no inap baim haus sik o ol i no laik mekim. Kain hevi olsem i mekim na pe bilong takis, helt-insurens, na haus sik, i save go antap. Lain Colorado Hospital Association i tok: “Mani bilong yumi olgeta i save lus long dispela samting.”

Senisim Pasin

Long tingting bilong ol man, i olsem i no gat rot long senisim ol pasin nogut bilong ol man i save bagarapim i stap bilong ol. Wanpela ripot bilong Yunivesiti Kolambia i tok: “Amerika i no Gaden bilong Iden na yumi no inap pinisim olgeta pasin nogut, olsem pasin bilong smok na kisim ol drak na dring. Tasol sapos yumi wok long daunim ol dispela pasin nogut, yumi bai kisim ol gutpela samting, olsem ol pikinini bai i gat gutpela skin, na i no gat planti pait na bagarapim man, na pasin raskol, na yumi no ken tromoi bikpela mani long baim takis na dokta na haus sik samting, na yumi bai kisim winmani, na ol sumatin bai skul gut na i no gat planti man i kisim sik AIDS.”

Ol Witnes Bilong Jehova i kisim save olsem Baibel em i nambawan helpim bilong winim ol dispela mak. Baibel i no wanpela buk nating. Man bilong wokim yumi, God Jehova, em i as bilong tok bilong en. (2 Timoti 3:​16, 17) Em i ‘God, Bikpela bilong yu. Oltaim [em i] save skulim yu na soim yu long ol stretpela pasin yu mas bihainim na bai yu stap gut.’ (Aisaia 48:17) Ol lo Baibel i kamapim i gutpela bilong helpim yumi, na ol man i bihainim tok bilong en ol i save kisim planti gutpela samting.

Olsem: Bipo Esta em i meri bilong smok planti.a Orait bihain em i kirap na stadi long Baibel wantaim ol Witnes Bilong Jehova, na meri i skulim em long Baibel em i askim em long raun inap de olgeta bilong lukim nambawan ofis bilong ol Witnes Bilong Jehova long Bruklin, Nu Yok. Pastaim Esta i pret. Em i save ol Witnes Bilong Jehova i no save smok, olsem na em i tingting planti long olsem wanem em inap stap wantaim ol long de olgeta. Olsem na Esta i putim wanpela smok insait long paus bilong em, na em i ting sapos skin i hangre long smok, em bai lusim ol Witnes na go long toilet. Em nau, taim em i mekim wanpela hap raun pinis long dispela ples, Esta i go long toilet bilong ol meri na kamautim smok bilong em. Tasol nau em i luksave long wanpela samting. Ples toilet i klin tru na win bilong en i gutpela. Esta i tok: “Mi no inap smok na mekim doti dispela ples, olsem na mi tromoi smok i go insait long toilet na rausim. Na dispela em laspela taim mi bin holim wanpela smok!”

Long olgeta hap, planti milion manmeri ol i olsem Esta​—⁠ol i wok long lain long senisim pasin bilong ol na bai em i stret wantaim ol lo bilong Baibel. Dispela i save helpim ol, na ol inap helpim gut ol wanples bilong ol. Tasol bikpela samting tru, em ol i save givim biknem long Man i bin wokim ol, em God Jehova.​—⁠Skelim wantaim Sindaun 27:⁠11.

Tru, ol bikpela wok ol man i save mekim i no inap kamapim wanpela “Gaden bilong Iden,” tasol Baibel i tok God bai mekim olsem. Namba 2 Pita 3:13 i tok: “God i promis pinis long em bai i wokim nupela skai na nupela graun, na stretpela pasin tasol bai i stap long en. Yumi wet long dispela samting tasol i mas kamap.” (Skelim wantaim Aisaia 51:⁠3.) Long dispela nupela graun, pasin bilong lukautim sikman i no wanpela samting ol i mas tingim, long wanem, skin bilong ol manmeri bai gutpela olgeta​—⁠em laik bilong God long bipo yet. (Aisaia 33:24) Olsem wanem? Yu laik kisim sampela save moa long ol tok promis bilong God? Ol Witnes Bilong Jehova bai amamas long helpim yu.

[Futnot]

a Dispela i no nem tru bilong em.

[Piksa Kredit Lain long pes 26]

© 1985 P. F. Bentley/Black Star

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim