Baibel i Tok Wanem?
I Gat Rong Long Kaikai Abus?
“MI GIVIM YUPELA OL KAIN KAIN DIWAI NA GRAS I KARIM PIKININI BILONG KAIKAI. NA YUPELA I KEN KISIM KAIKAI LONG OL DISPELA SAMTING.”—Stat 1:29.
SUJATA i gat 18 krismas, em i bilong wanpela famili Hindu i no save kaikai abus, na em i wanbel long tok God i givim long namba wan man, Adam, long ol samting em inap kaikai. Tasol kwiktaim em i tok: “Orait, bilong wanem ol man i save kilim ol animal bilong kaikai tasol i gat planti ol narapela samting ol inap kaikai?”
Planti manmeri bilong olgeta hap i gat wankain tingting. Planti handet milion manmeri long hap bilong Is ol i no save kaikai abus. Na long hap bilong Wes, ol lain manmeri i no save kaikai abus i wok long i go bikpela moa. Long Yunaitet Stets, inap olsem 12.4 milion manmeri i tok ol i no save kaikai abus; em 3 milion manmeri moa long ol manmeri i no bin kaikai abus long 10-pela yia i go pinis.
Bilong wanem planti manmeri i amamas long kaikai ol samting bilong gaden tasol, na maski long abus? Man i mas ting olsem wanem long laip bilong animal? Sapos man i kaikai abus, dispela i makim olsem em i no tingim laip bilong animal? Taim yumi skelim tok bilong Stat 1:29, yumi ken tok i gat rong sapos yumi kaikai abus? Pastaim, tingim as na sampela man i no save kaikai abus.
Bilong Wanem Sampela i No Save Kaikai Abus?
Lotu bilong Sujata i as na em i no save kaikai abus. Em i tok: “Mi go bikpela olsem wanpela Hindu i gat bilip olsem, taim man i dai em i save kamap gen long narapela bodi. Taim wanpela man i dai, tewel inap go insait long bodi bilong wanpela animal, olsem na mi ting ol animal i kain olsem mi. Em nau, mi ting i no stret long kilim animal bilong kaikai.” Sampela narapela lotu tu i tok yumi mas kaikai ol samting bilong gaden tasol, na maski long abus.
Na i no ol bilip bilong lotu tasol i as na sampela i no save kaikai abus—i gat sampela narapela as tu. Olsem: Dokta Neal Barnard i strong long tok: “Pasin bilong man o man i no gat save—dispela tasol i as na em i save kaikai abus.” As bilong strongpela tok bilong em, em tingting bilong em long ol sik em pasin bilong kaikai planti abus i save kamapim, olsem sik bilong klok na sik kensa.a
Ol i tok, long Yunaitet Stets lain yangpela i no save kaikai abus i wok long go bikpela tru, winim ol narapela lain i no save kaikai abus. Na wanpela as bilong dispela em tingting bilong ol—ol i tingim tru ol animal. Tracy Reiman bilong wanpela lain (People for the Ethical Treatment of Animals), em i tok: “Ol yangpela i save laikim ol animal. Taim ol i kisim save long ol samting i save painim ol animal paslain long ol man i kilim bilong kaikai, dispela i save strongim tingting bilong ol long sori long ol animal.”
Na planti man i save tingim ol samting bilong graun, ol i save tingim ol kaikai ol i save kisim na pasin bilong pinisim planti samting bilong graun bilong lukautim ol animal bilong kaikai. Olsem: Inap 3,300 lita wara bai lus bilong kamapim wanpela kilogram mit bilong bulmakau, na inap 3,100 lita wara bai lus bilong kamapim wanpela kilogram mit bilong kakaruk. Long sampela man, dispela i as na ol i no save kaikai abus.
Olsem wanem long yu? Yu mas tambu long kaikai abus? Paslain long yu bekim dispela askim, tingim narapela samting. Olsem yumi lukim long Song 50:10, 11, God Jehova, Man bilong wokim olgeta samting, em i tok: “Olgeta wel abus bilong bus na olgeta bulmakau i stap long olgeta maunten, olgeta i bilong mi yet. Olgeta pisin, na ol abus na binatang samting i save wokabaut long ples kunai, em olgeta i bilong mi tasol.” Em nau, olgeta animal i bilong God, olsem na i bikpela samting long kisim tingting bilong God long laip bilong animal na em i ting olsem wanem long ol samting man i save mekim long en bilong kaikai.
I Gat Rong Long Kilim Animal?
Sampela man, olsem Sujata, ol i ting animal i kain olsem man, olsem na ol i strong long bihainim tingting bilong ol olsem i no stret long kilim animal maski man i laik mekim wanem kain wok long en—na sapos em i kilim bilong kaikai, dispela i bikpela rong moa. Tasol Baibel i tok, God i makim olsem laip bilong animal na laip bilong man i narapela narapela, na em i orait long man i kilim animal bilong mekim sampela wok long en. Olsem: Long Israel ol inap kilim animal sapos animal i laik bagarapim man o sipsip o bulmakau bilong man.—Kisim Bek 21:28, 29; 1 Samuel 17:34-36.
Long bipo yet, God i orait long man i kilim animal bilong mekim ofa bilong lotu. (Stat 4:2-5; 8:20, 21) Na em i tokim ol Israel long mekim Pasova long olgeta yia bilong tingim taim ol i bin lusim Isip, na long dispela taim ol i bin kilim pikinini sipsip o meme bilong mekim ofa long en na ol i bin kaikai mit bilong en. (Kisim Bek 12:3-9) Na aninit long Lo Bilong Moses, ol i bin mekim ofa long ol animal long ol narapela taim tu.
Taim wanpela meri Hindu i gat 70 krismas em i kaunim Baibel long namba wan taim, em i no amamas long tingim pasin bilong kilim ol animal bilong mekim ofa long ol. Tasol taim save bilong em long Baibel i go bikpela moa, em i save ol ofa God i tokim ol Israel long mekim ol i gat as. Ol i makim ofa bilong Krais Jisas em bai kamap bihain bilong tekewe sin bilong ol man olsem lo i tok. (Hibru 8:3-5; 10:1-10; 1 Jon 2:1, 2) Na planti ofa i olsem kaikai bilong ol pris na sampela taim kaikai bilong ol man bilong mekim lotu. (Wok Pris 7:11-21; 19:5-8) God, em papa bilong olgeta samting, olsem na i stret em i kamapim dispela pasin bilong mekim ofa bilong inapim laik bilong em. Tru, taim Jisas i dai, i no gat wok moa long kilim ol animal na mekim ofa.—Kolosi 2:13-17; Hibru 10:1-12.
Kilim Animal Bilong Kaikai
Tasol olsem wanem sapos yumi kilim animal bilong kaikai? Tru, long bipo yet ol man i bin kaikai ol samting bilong gaden tasol, na abus nogat. Tasol bihain Jehova i kolim narapela samting ol man inap kaikai, em mit bilong ol animal. Inap 4,000 yia i go pinis—long taim bilong gutpela man Noa—Jehova i kamapim Bikpela Tait bilong pinisim ol pasin nogut long dispela taim. Noa, famili bilong em, na ol animal em i bin kisim i go insait long sip, ol i bin abrusim Bikpela Tait. Taim ol i lusim sip, em namba wan taim Jehova i tok: “Yupela i ken kaikai olgeta abus na ol samting i save wokabaut long graun na ol kain kain sayor. Mi givim olgeta olsem kaikai bilong yupela.” (Stat 9:3) Tasol long dispela taim yet God i tok: “Man i kilim i dai narapela man, em yet i mas dai long han bilong ol man, long wanem, mi God mi bin wokim ol manmeri i kamap olsem mi yet.” (Stat 9:6) Olsem na yumi save, God i no ting laip bilong animal i wankain long laip bilong man.
As bilong dispela tingting bilong Sujata long ol animal, em bilip bilong em olsem taim man i dai em i kamap nupela gen long narapela bodi. Long dispela samting Baibel i kamapim klia olsem man na animal i gat laip, tasol ol i no gat tewel i no inap dai. (Stat 2:7, NW; Esekiel 18:4, 20; Aposel 3:23; KTH 16:3) Man na animal i save dai na i no stap moa. (Saveman 3:19, 20) Tasol ol man i gat wanpela gutpela samting ol inap wetim, em ol inap kirap bek long nupela taim God bai kamapim.b (Luk 23:43, NW; Aposel 24:15) Dispela tu i makim olsem laip bilong ol animal i no wankain olsem laip bilong ol man.
Tasol Sujata i laik save: “Bilong wanem God i senisim kaikai bilong man na larim em i kaikai abus?” Bikpela Tait i mekim na bikpela senis i bin kamap long taim bilong san na ren. Yumi no save long as na Jehova i larim ol man i kaikai mit—ating em i save sampela lain i kamap bihain ol bai sindaun long ol hap i sot long ol samting bilong gaden o nogat, em Baibel i no tokaut long dispela samting. Tasol Sujata i orait long dispela tingting: Sapos Papa bilong olgeta samting em i laik kamapim senis long kaikai bilong man, i stret em i mekim olsem.
Tingim Gut Laip Bilong Animal
Tasol Sujata i tingting olsem: ‘I stret yumi mas tingim laip bilong animal, a?’ Yes, yumi mas mekim olsem. Na Man bilong wokim olgeta samting em i tokim yumi long olsem wanem yumi ken mekim olsem. Lo bilong em long Stat 9:4 i tok: “Wanpela samting tasol yupela i no ken kaikai, em mit i gat blut i stap yet long en, long wanem, blut em i as bilong laip.” Bilong wanem em i tok blut i tambu? Baibel i tok: “Blut i save givim laip long olgeta man na animal.” (Wok Pris 17:10, 11) Jehova i tok: ‘Yupela i mas kapsaitim blut long graun olsem wara.’—Lo 12:16, 24.
Tasol yumi no ken tok, i orait long yumi ken kaikai mit, olsem na yumi ken amamas nating long raunim animal bilong kilim, o mekim olsem bilong hambak tasol. Nimrot i bin mekim olsem. Baibel i tok em i “saveman tru bilong painim abus,” tasol em i bikhet long Jehova. (Stat 10:9) Long nau tu, pasin bilong kisim amamas long raunim na kilim animal em inap kamap long bel bilong man. Tasol man i amamas olsem, em i no save tingim laip bilong animal i bikpela samting, na God i no orait long kain pasin olsem.c
Mekim Gutpela Pasin Long Ol Animal
Long nau sampela manmeri, em ol i no save kaikai abus, ol i save tingim tru pasin ol kampani bilong mit long nau ol i save mekim long ol animal. Wanpela buk (The Vegetarian Handbook) i tok: “Ol kampani i wok bisnis long animal, ol i no tingting long laik bilong ol animal, em laik i stap pinis long skin bilong en. Ol animal i go bikpela long ol ples nogut, em ol ples i no ples tru bilong ol, na ol i pas pas, olsem na ol man i save mekim nogut tru long ol animal bilong nau, winim ol samting ol man i bin mekim bipo.”
God i orait long man i kilim animal bilong kaikai, tasol em i no orait long pasin bilong mekim nogut long en. Baibel i tok: “Ol stretpela man i save marimari long ol animal bilong ol, na lukautim ol gut. Tasol ol man nogut i save mekim nogut tru long ol animal bilong ol.” (Sindaun 12:10) Na Lo Bilong Moses i tok ol Israel i mas lukautim gut ol animal bilong ol.—Kisim Bek 23:4, 5; Lo 22:10; 25:4.
Kristen i No Ken Kaikai Abus o Olsem Wanem?
Yumi tingim dispela samting yumi stori long en hia na nau yumi save, man i laik kamap man bilong kaikai ol samting bilong gaden tasol, na maski long abus—o em i laik bihainim yet pasin bilong em long mekim olsem—em samting bilong em yet. Ating long laik bilong em yet wanpela i no laik kaikai abus, long wanem, em i tingim skin bilong em, o mani, o pasin bilong lukautim ol samting bilong graun, o em i sori long ol animal. Tasol em i mas save dispela em wanpela rot tasol bilong kaikai—i gat ol narapela rot bilong kaikai tu. Em i no gat wok long sutim tok long ol man i save kaikai abus, na tu, man i kaikai abus em i no gat wok long sutim tok long man i no save kaikai abus. Man i kaikai abus o i no kaikai abus, dispela i no makim olsem em i gutpela man moa, nogat. (Rom 14:1-17) Na i no stret sapos kaikai i kamap olsem nambawan tingting bilong man. Jisas i tok: “Ol manmeri i no inap kisim laip long kaikai tasol. Nogat. Ol i mas bihainim olgeta tok bilong God tu na bai ol i kisim laip.”—Matyu 4:4.
Ol man i save mekim nogut long ol animal na ol samting bilong graun, tasol Jehova i tok promis olsem em bai pinisim dispela pasin nogut bilong nau wantaim ol man bilong mangal, na em bai kamapim nupela taim. (Song 37:10, 11; Matyu 6:9, 10; 2 Pita 3:13) Long nupela taim, man na animal bai stap isi wantaim i go inap oltaim oltaim, na Jehova bai “givim kaikai samting long olgeta inap long ol i stap gut.”—Song 145:16; Aisaia 65:25.
[Ol Futnot]
b Lukim Wastaua bilong Me 15, 1997, pes 3-8, em Sosaiti Wastaua bilong Nu Yok i wokim.
[Piksa Kredit Lain long pes 18]
Punch