Baibel i Tok Wanem?
Yu Ting i Gat Rong Long Mekim Nogut Long Animal?
LONG wanpela stediam bilong pilai spot long wanpela kantri bilong Sentral Amerika, ai bilong olgeta manmeri i pas long tupela kakaruk man—wanpela i gat retpela gras na wanpela i gat waitpela gras. Long lek bilong kakaruk i gat retpela gras, ol i bin pasim wanpela liklik samting i olsem naip na i sap tru, na taim lek bilong en i paitim narapela kakaruk, ol man i singaut amamas. Nau referi i holim tupela kakaruk. Kakaruk i gat waitpela gras i dai pinis na blut i wok long kapsait. Pait bilong tupela kakaruk i pinis.
Long hap saut bilong Filipin, tupela hos i pait. Ol manmeri i lukim samting nogut tupela hos i mekim. Tupela i kaikaim yau, nek, nus, na skin bilong narapela. Maski tupela hos i stap laip yet taim ol i lusim ples pait, skin bilong wanpela bai bagarap tru, o em bai aipas, o ol narapela kain bagarap em i bin kisim long pait bai mekim na bihain em i dai.
Long Rasia tupela dok i pait. Insait long sotpela taim tasol ai bilong tupela i raus, na yau i tekewe, na lek i bagarap, na blut i wok long kapsait long ol hap skin i bagarap.
Inap planti handet yia, ol man i bin wokim rot bilong animal i pait wantaim animal, em wanpela kain spot bilong ol man, na planti taim pilai laki i as bilong dispela spot. Na tu, ol man i pait wantaim bulmakau, na sampela man i raun long hos wantaim ol dok na ol dok i raunim foks bilong kilim em, na ol man i stretim rot bilong ol spaida tu i ken pait. Na planti animal i kisim bikpela pen taim ol saientis i mekim wok long ol bilong kisim save long sampela samting. Na tu, planti animal i kisim nogut taim papa bilong ol i no lukautim ol, maski ol i tingting long mekim nogut long ol o nogat.
Long sampela kantri, i gat ol lo i bosim ol samting ol man inap mekim long ol animal na i tambuim ol long mekim nogut long ol animal. Bipo long yia 1641, taim Inglan i bosim Masasusets, ol i kamapim lo (The Body of Liberties) i tok: “Man i no ken mekim Hatpela Pasin o Mekim Nogut long wanpela Animal yumi save holim bilong mekim wok long en.” Bihain long dispela taim, ol i kamapim lo na sampela oganaisesen bilong pasim ol man long mekim nogut long ol animal.
Tasol planti bilong ol man i save kamapim ol dispela pait i olsem wanpela kain spot, ol i no ting ol i man bilong mekim nogut long animal. Sampela i tok ol i laikim tru ol dispela animal ol i larim ol i kisim pen o i dai. Ol man i amamas long kakaruk bilong ol i pait, ol i tok, kakaruk bilong ol i stap longpela taim liklik, winim kakaruk ol man i kilim bilong kaikai. Tasol dispela tingting i no stret—ol dispela kakaruk i kisim bikpela pen na ol i dai!
Bilong Wanem Dispela Pasin i No Stret?
God i larim yumi i kisim gutpela samting long ol animal. Ol lo bilong Baibel i orait long yumi ken kilim animal bilong kisim kaikai na klos o long lukautim yumi yet sapos animal i laik bagarapim yumi. (Stat 3:21; 9:3; Kisim Bek 21:28) Tasol long ai bilong God laip i holi. Yumi gat wok long bosim ol animal, tasol yumi mas bihainim stretpela pasin i makim olsem yumi tingim gut laip bilong ol. Baibel i no mekim gutpela tok long wanpela man nem bilong em Nimrot. Dispela man i laik kilim nating ol animal na ating ol man tu bilong kisim amamas.—Stat 10:9.
Jisas i kamapim tingting bilong God long ol animal taim em i tok: “Ol man i save baim 5-pela liklik pisin long 2 toea tasol. Na God i no save lusim tingting long wanpela bilong ol dispela liklik pisin.” (Luk 12:6) Na taim God i senisim tingting bilong em long bagarapim wanpela taun i pulap long ol man nogut, tasol ol i bin tanim bel, God yet i tok: “Mi mas sori tumas long Ninive. Em i bikpela taun na i gat planti manmeri, namba bilong ol i winim 120,000. Na i gat planti bulmakau tu.” (Jona 4:11) Olsem na yumi save, God i no ting ol animal i olsem hap pipia nating tasol bilong tromoi long laik bilong yumi yet, nogat.
Taim God i givim ol lo long Israel, em i skulim ol long pasin bilong lukautim gut ol animal. Em i tok, sapos wanpela animal i ranawe, man i painim dispela animal em i mas kisim em i go bek long papa bilong en, na ol i mas helpim animal i pundaun samting. (Kisim Bek 23:4, 5) Ol animal i mas kisim malolo long de Sabat, olsem ol manmeri. (Kisim Bek 23:12) Na i gat sampela lo bilong makim stretpela pasin ol Israel i mas mekim long ol animal bilong brukim graun samting. (Lo 22:10; 25:4) Em nau, ol man i mas lukautim gut ol animal na was long ol—dispela i no samting nating.
Sindaun 12:10 i tokaut stret long tingting bilong God, olsem: “Ol stretpela man i save marimari long ol animal bilong ol, na lukautim ol gut. Tasol ol man nogut i save mekim nogut tru long ol animal bilong ol.” Wanpela buk bilong kamapim as bilong ol tok bilong Baibel i kolim dispela tok olsem: “Stretpela man i save mekim gut long ol animal i no gat tingting, tasol man nogut i save mekim nogut tru long ol animal, maski em i ting em i mekim pasin isi long ol.”—Believer’s Bible Commentary, bilong William MacDonald.
Tru tumas, stretpela man i save mekim gut long ol animal na em bai wok long kisim save long ol samting ol animal i mas kisim. Man nogut inap tokaut olsem em i laikim ol animal, tasol pasin “marimari” bilong em i olsem pasin nogut. Pasin bilong em i kamapim klia olsem em i tingting long helpim em yet tasol. Dispela tok i stret tru long ol man i larim tupela animal i pait bambai ol i ken kisim mani long en!
Gutpela Samting Bai Painim Ol Animal
Tru, laik bilong God long pastaim tru, em olsem man i mas ‘bosim ol pis na ol pisin na olkain animal bilong graun.’ (Stat 1:28) Tasol God bai pinisim dispela pasin bilong mekim nogut long ol animal. Yumi ken bilip olsem God bai pinisim olgeta pen na hevi. Tasol em bai mekim olsem wanem?
Em i tok promis long pinisim ol man nogut na ol man i save mekim nogut long ol animal. (Sindaun 2:22) Hosea 2:18 i stori long ol animal olsem: “Long dispela taim bai mi mekim wanpela kontrak wantaim olgeta wel abus na ol snek na ol pisin. . . . Bai [ol] i stap isi long dispela graun na ol i no ken pret moa.” Man! Em bai gutpela tru long yumi ken i stap long dispela taim bilong bel isi, em bai helpim tru ol stretpela man na ol animal tu wantaim!
[Piksa long pes 24]
“Pait Wantaim Bulmakau Long Wanpela Liklik Ples,” em piksa bilong Francisco Goya