Kapa Bilong Pinga—Yu Save Lukautim?
Wanpela man long Swiden i raitim dispela stori bilong Kirap!
YU BAI mekim wanem sapos wanpela man i tok: “Olsem wanem? Mi ken lukim kapa bilong pinga bilong yu?” Bai yu amamas long soim kapa bilong pinga yu save lukautim gut, o wantu bai yu haitim han long baksait bilong yu? Ating i gat gutpela as na yu laik haitim kapa bilong pinga. Ating ol i no luk naispela o yu save kaikaim kapa bilong pinga. Taim yumi kisim save moa long ol samting bilong kapa bilong pinga, dispela bai helpim yumi long tingim gut ol na kirapim yumi long lukautim gut ol.
Kapa bilong pinga em ol sel i dai pinis na i strong pinis na i gat marasin protin ol i kolim keratin insait long en. Kapa bilong pinga bilong yumi wan wan, na kapa bilong ol wan wan pinga tu, ol i no save go longpela long wankain spit. Kapa bilong pinga bilong planti manmeri i save go longpela inap 3-pela milimita long olgeta mun. Sapos yumi no katim kapa bilong pinga ol inap go longpela tru. Wanpela buk (The Guinness Book of World Records 1998) i tok, wanpela man bilong India i larim ol 5-pela kapa bilong pinga bilong han sut i go longpela, na sapos yumi bungim longpela bilong olgeta wantaim, em olsem 574 sentimita. Kapa bilong namba wan pinga bilong em i go longpela inap 132 sentimita.
Em i Narakain Tru
Taim yu lukluk long kapa bilong pinga, yu inap ting em kapa tasol. Olsem na ating bai yu kirap nogut long save, kapa bilong pinga i gat planti samting yu inap lukim na sampela samting yu no inap lukim. Orait, yumi ken skelim ol samting bilong kapa bilong pinga.
1. Nail plate. Em dispela strongpela samting yumi save kolim kapa bilong pinga. Kapa bilong pinga i gat tupela skin—skin antap na skin aninit. Ol sel bilong dispela tupela skin i no wankain, na tupela skin i no save go longpela long wankain spit. Skin i stap antap em i no gat liklik buk samting long en, tasol skin i stap aninit i gat ol liklik liklik baret. Ol dispela baret i no wankain long olgeta man, na i olsem mak bilong ol man ol inap mekim wok long en bilong kisim save olsem man em i husat tru.
2. Lunule. Em dispela raunpela waitpela mak long as bilong kapa bilong pinga. Dispela mak i no stap ples klia long kapa bilong olgeta pinga. Kapa bilong pinga i save kamap na go longpela long wanpela liklik hap i stap long as bilong kapa. Ol i kolim dispela samting olsem matrix. Dispela hap bilong kapa i bikpela samting, winim ol narapela hap bilong en. Raunpela waitpela mak (lunule) i makim hap matrix i pinis long en. Narapela hap bilong kapa i stap ples klia em ol sel i dai pinis.
3. Nail folds, proximal na lateral. Em ol hap skin i raunim kapa bilong pinga. Dispela hap skin i karamapim nupela kapa i wok long kamap. Dispela hap skin i lukautim na strongim hap i stap long arere bilong kapa.
4. Eponychium. Dispela em i liklik hap skin i stap long as bilong kapa bilong pinga. Sampela taim ol i kolim dispela skin olsem cuticle.
5. Cuticle. Dispela hap skin i stap aninit long skin eponychium. Skin cuticle em i wanpela hap skin nating i no gat kala na i save pas antap long as bilong kapa bilong pinga.
6. Free edge. Em dispela hap bilong kapa i wok long go longpela long arere bilong pinga.
7. Hyponychium. Dispela hap skin i stap olsem matres aninit long kapa em i pas gut long kapa na binatang jem i no inap go insait long en na kamapim sua.
Wok Bilong Ol
Kapa bilong yumi i gutpela bilong mekim planti wok, olsem skrapim skin samting. Ol i gutpela taim yumi laik rausim skin bilong swit muli, o lusim wanpela buk long rop, o holim gut ol liklik samting. Na tu, ol kapa i save lukautim arere bilong ol pinga, em dispela hap i save pilim moa yet ol samting na i no strong tumas.
Na long ai kapa bilong pinga i luk olsem wanem—gutpela o nogat. Kapa bilong pinga inap kamapim klia pasin bilong yumi long lukautim skin—yumi mekim gut skin o nogat. Kapa bilong pinga i bikpela samting taim yumi mekim wok long han, na sapos yumi lukautim gut, ol i mekim na han bilong yumi i naispela. Sapos yumi no gat kapa, yumi bai hatwok tru long mekim ol wok yumi mas mekim long olgeta de, na han bilong yumi bai luk olsem i sot long sampela samting.
Lukautim Gut Bambai Ol i Strong
Kapa bilong pinga i wanpela hap bilong gutpela skin bilong yumi, olsem na i stret yumi lukautim ol. Sapos yu gat sik samting long kapa bilong pinga, gutpela yu go lukim dokta. Tru tumas, long arere bilong pinga bilong yu sampela samting inap makim olsem yu gat sik. Yes, ol man i tok ol i ken save long sampela sik taim ol i lukluk long kapa bilong pinga.
Olsem wanem? Sapos yu kisim marasin kalsiam o vaitamin, dispela bai mekim kapa bilong pinga i kamap strong? Bilong bekim dispela askim, Profesa Bo Forslind, wanpela saveman long kapa bilong pinga long Karolinska Institute long Stokhom, Swiden, em i tokim Kirap! olsem: “I no gat wanpela samting bilong strongim dispela tingting. Ol saveman i glasim kalsiam i stap insait long kapa bilong pinga, na ol i kisim save olsem i gat liklik hap tasol i stap.”
Tasol wanpela samting i save helpim tru kapa bilong pinga long stap strong na i stap malumalum tu, em wara. Olsem mipela i tok pastaim, kapa i gat marasin keratin insait long en. Keratin i mas kisim wara bilong i stap malumalum. Profesa Forslind i tok: “Taim yu katim kapa bilong pinga, pastaim em i malumalum, tasol taim em i stap inap wanpela nait, dispela wankain hap kapa bai drai na bruk.” Wara i helpim ol kapa long stap malumalum na strong. Tasol dispela wara i kam we? Kapa bilong pinga i olsem samting i strong, tasol wara inap i go insait long en. Kapa i gat wara i save kirap long as bilong kapa na wok long kam antap. Taim wara i kam antap wara i drai. Orait, yu ken mekim wanem na ol kapa i no ken drai na ol i stap strong? Profesa Forslind i tok: “Putim wel long olgeta de na dispela bai helpim ol.”
Ol i Go Longpela na Naispela
Kapa bilong pinga i save kamap na go longpela long dispela hap ol i kolim matrix, olsem na em i bikpela samting long lukautim gut dispela hap bilong kapa. Oltaim rapim gris o wel long matrix na dispela inap helpim kapa bilong pinga. Na tu, sapos yu putim liklik hap wel aninit long kapa long arere bilong pinga, dispela inap helpim kapa na kapa i no go drai.
Pasin bilong yu long failim o katim kapa bilong pinga inap mekim na ol i strong o ol i no gat strong. Ol man i tok, em i gutpela long failim kapa bilong pinga long arere bilong en i go inap long namel bilong en. Na tingim: Sapos yu failim arere arere bilong kapa dispela bai mekim na kapa i no ken strong. Em nau, kapa bilong pinga i sap, olsem na em inap bruk, long wanem, arere bilong kapa i tekewe pinis. Sapos yu laikim sotpela kapa i strong, em i gutpela sapos yu larim kapa i go longpela inap 1.5 milimita long arere arere bilong en. Orait, nau yu ken failim kapa i kamap raunpela.
Sampela meri i laik kapa bilong pinga i longpela liklik. Tasol yu mas was gut. Ol kapa i longpela tumas inap pulim ai bilong ol man, na pasim yu long mekim wok bilong haus samting. Olsem na kisim stretpela tingting long dispela samting. Sapos yu mekim olsem, kapa bilong pinga bai helpim yu na ol man i tingting gut long yu.
Ol saveman i tok, no ken klinim kapa bilong pinga long samting i sap. Dispela inap bagarapim hap skin i stap olsem matres aninit long kapa bilong pinga. Dispela hap skin i pas gut na i lukautim aninit bilong kapa bilong pinga. Sapos dispela hap i bagarap, kapa inap lus na binatang jem i go insait na kamapim sua. Bilong klinim aninit bilong kapa, mekim wok long bras i malumalum.
Kapa i strong na gutpela em i samting yumi save kisim long papamama. Long dispela as kapa bilong sampela manmeri i stap strong na i stap malumalum tu, na kapa bilong sampela i drai o i save bruk. Maski kapa bilong pinga bilong yu i wanem kain, yu inap mekim ol i kamap naispela moa sapos oltaim yu mekim sampela liklik samting bilong lukautim ol. Yes, taim yu save long ol samting bilong kapa, na wok bilong en, na olsem wanem yu ken lukautim ol gut, em nau, bai yu inap mekim olsem. Taim yu mekim gutpela wok long save yu kisim, kapa bilong pinga bai kamap gutpela.
Tru tumas, kapa bilong pinga em i wanpela gutpela hap bilong skin bilong yumi. Ol samting bilong en na wok bilong en i kamapim klia olsem, wanpela man i gat gutpela save i bin wokim kapa bilong pinga. Long pasin daun King Devit bilong bipo i kamapim tingting bilong em long Man bilong wokim olgeta samting. Long Song 139:14, em i tok: “Mi pret long yu, olsem na mi save litimapim nem bilong yu. Olgeta samting yu wokim i narakain na i nambawan tru. Mi save gut long dispela samting na mi pilim tru.
[Sat long pes 17]
(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)
1. Nail plate;
2. lunule;
3. nail folds, proximal na lateral;
4. eponychium;
5. cuticle;
6. free edge;
7. hyponychium;
8. matrix;
9. nail bed