Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap
Planti i Mekim Nogut Long Ol Narapela
Wanpela yunivesiti long Rom (La Sapienza University) i kisim save olsem, planti sumatin i kisim nogut long ol narapela, olsem: Sampela i tok nogut bilong skrapim bel bilong ol, na sutim tok nogut long ol o paitim ol, na stilim liklik samting bilong ol, na mekim tok olsem ol bai bagarapim ol. Dispela hevi i bikpela moa long Rom. Insait long 3-pela mun winim 50 pesen bilong ol manki na ol yangpela meri wantaim, ol i bin kisim nogut long ol narapela. Nius La Repubblica bilong Itali i kamapim tok bilong savemeri Anna Costanza Baldry, em i tok: ‘Taim mi toktok wantaim planti yangpela meri bilong helpim ol long kamapim tru tingting bilong ol, ol i toktok long ol pasin nogut tru i bin painim ol na ol i no bin tokaut long en, long wanem, ol i pret na ol i ting sampela kain pasin nogut i stret wantaim pasin na sindaun bilong ol man long nau.’
Pasin bilong mekim nogut long ol narapela i no save painim ol pikinini tasol, nogat. Nius The Irish Times i tok, planti man i painim dispela hevi long ples wok—planti taim em bos bilong ol em i save mekim olsem. Nius i tok: ‘Tok nogut bilong bagarapim bel, na sutim tok long wok bilong ol na toktok nabaut long ol—em sampela samting ol man long ples wok i laik tumas long mekim bilong mekim nogut long ol narapela. Na pasin bilong daunim tru narapela na putim mak i antap tumas long winim, em tu i save kamap planti taim long ples wok.’ Nius Times i tok, dispela pasin bilong mekim nogut oltaim long ol narapela long ples wok, dispela i save kamapim kain kain hevi long ol, olsem: Ol i ‘tingting planti oltaim, na kros, na bel hevi, na ol i tingting kranki olsem samting nogut bai painim ol, na bel i no stap isi, na ol i no bilip tumas long ol yet o amamas, na ol i surik long ol narapela man.’ Dispela kain pasin long mekim nogut long ol narapela inap mekim na “tingting bilong man i bagarap olgeta na em i bel hevi o em i kilim i dai skin bilong em yet.”
Winim Ol Narapela Samting Bilong Raun Long En
Nius The Island bilong Kalambo, Sri Lanka, i tok, sapos yumi raun long taun inap 8-pela kilomita samting, ating yumi inap hariap moa sapos yumi raun long wilwil, long ka nogat. Wanpela lain i stap long olgeta hap (Friends of the Earth) na ol i save tingim win na wara na graun samting, ol i tok wilwil “i winim ol narapela samting long Graun bilong raun long en.” Nius i tok, dispela lain i tok man inap raun long wilwil inap 2,400 kilomita na i no bagarapim win, na strong bilong hap kaikai man i kisim bilong mekim olsem, em inap olsem skel bilong 4-pela lita bensin. Na nius i tok moa olsem, pasin bilong raun long wilwil i save strongim skin.
Winim Samting Ol Man i Save Mekim
Nius The Daily Telegraph i tok, 10-pela yia bihain long bikpela win na ren i pundaunim 15 milion diwai long Inglan long 1987, ol i kisim save olsem long ol hap bilong bus ol man i no bin mekim wanpela samting long en, planti planti nupela diwai i kamap, winim ol narapela hap bilong bus. Long ol hap ol diwai i pundaun long en, bikpela hap lait moa i sutim graun. Dispela i mekim na ol liklik diwai samting i go bikpela inap 6 mita, na ol binatang, pisin, na purpur samting, ol tu i kamap planti moa. Ol man i ting ol diwai yar na wanpela diwai ol i kolim yu—em planti bilong ol i bin pundaun—ol bai sting, tasol nogat. Ol plang ol i kisim long ol dispela diwai ol i drai na redi bilong mekim wok long en, olsem na pe bilong ol plang i bikpela moa inap 3-pela taim. Saveman Peter Raine i tok: ‘Ol man i gat gutpela tingting long rausim pipia i stap nabaut long bus, ol i bagarapim moa yet bus, winim bagarap bikpela win na ren i bin mekim long en. Na planti diwai ol i planim, ol i planim hariap na long pasin i no stret, na ol i dai.’
Wok, Bel na Tingting i No Stap Isi, na Hat-Atek
Ripot bilong wanpela nius (Frankfurter Rundschau) i tok, long ples wok bel na tingting bilong planti man i no stap isi, olsem na dispela i namba 2 bikpela samting bilong kamapim sik long klok na ol rop blut samting—smok em namba wan bikpela samting bilong mekim olsem. Long Belin, Jemani, wanpela lain (Federal Institute for Occupational Safety and Health) i skelim dispela samting na ripot i tok: “Ol man inap kisim sik olsem, em ol wokman i no inap mekim bikpela wok tumas long pasim tok long ol samting long ples wok, na wok bilong ol i wankain tasol. Na sapos sampela hatwok i painim ol taim ol i malolo long wok mani, long wanem, ol i sanapim haus bilong ol yet o lukautim wanblut i sik, orait, sik hat-atek inap kisim ol moa yet, winim ol man i no gat ol dispela kain hatwok inap 9-pela taim.” Wanpela saveman i tok, em i gutpela sapos ol wokman inap pasim tok long sampela samting. Em i tok: “Sapos wanpela taim tasol long olgeta mun ol wokman bilong wanpela dipatmen i toktok wantaim, ating dispela inap stretim hevi liklik.”
Samting Bilong Helpim Ol Man i Gat Sik Long Skin
Nius The Irish Times i tok: “Planti manmeri i gat sik long skin bilong ol na ol i no go long dokta long wanem ol i sem, inap planti yia ol yet inap ‘karim hevi.’ ” Dokta Gillian Murphy i kamapim hevi bilong ol olsem: “Sampela man i save kam long mi, ol i gat wanpela sik (psoriasis) i save mekim na skin bilong ol i tekewe taim ol i rausim klos bilong ol, na ol i pilim olsem ol i doti na ol i sem, olsem na ol i no laik slip long wanpela hotel o go long ples bilong katim gras samting.” Bill Cunliffe, em wanpela profesa bilong sik long skin long Yunivesiti Lits, em i tok: “Taim ol liklik buk i save kamap long skin, dispela i save bagarapim skin na tingting bilong ol man. Ol man i ting dispela i samting nogut na em inap kalap long ol narapela man. Sapos tupela man i go wantaim long lukim bos bilong kisim wanpela wok, maski tupela i gat wankain save long mekim wok, man i no gat ol liklik buk long skin bilong em, em bai kisim wok.” Cunliffe i tok, sampela man i kam lukim em ol i bel hevi tru long ol liklik buk long skin bilong ol, olsem na ol i bin traim long kilim i dai skin bilong ol yet. I no longtaim i go pinis na ol dokta long wanpela bung (Congress of the European Academy of Dermatology and Venereology) long Dablin, Aialan, ol i kamapim long ples klia olsem i bikpela samting long ol man i mas go hariap long dokta na kisim helpim. Wanpela dokta i tok: “Long sampela man em i bikpela hevi tru, tasol ol i mas save i gat ol gutpela marasin bilong stretim dispela sik.”
Givim Pipia Pepa Long Ol Tomato
Wanpela posofis i save mekim wanem long 500 ton pepa na nius i gat ol toksave bilong baim ol samting na ol i save kisim long olgeta mun tasol i no gat atres bilong salim ol dispela samting i go long en? Posofis long Dalas-Fot Wot, Teksas, i save salim bikpela hap bilong dispela pepa i go long wanpela kampani bambai ol i ken wokim i kamap olsem stingpela samting bilong putim long gaden. Nius The New York Times i tok, ol i mekim wok long dispela stingpela samting bilong planim tomato na plaua marigol long en na ol i kamap gutpela. Bia na loliwara i olpela pinis na ol kampani i tromoi, ol i save givim olsem kaikai long ol liklik binatang i save mekim pipia pepa i sting. Bia na loliwara i gat suga long en na dispela i mekim na ol liklik binatang i kamap planti. Nambatu presiden bilong dispela kampani bilong wokim stingpela samting, Joel Simpson, em i traim dispela samting na em i tok: “Ol samting i mekim skin bilong yumi i kamap pat i mekim skin bilong ol liklik binatang i kamap pat na amamas.”
Katim Bel o Karim Pikinini?
Planti dokta na mama long Brasil ol i laikim pasin bilong katim bel na kamautim pikinini, pasin bilong karim pikinini, nogat. Nius Veja i tok, sapos dokta i katim bel bilong meri em inap ‘helpim planti meri moa, na kisim bikpela mani moa, na malolo long olgeta Sarere Sande.’ Ol mama ‘i no laik karim pikinini bambai ol i ken abrusim pen, tasol bihain long dokta i katim bel na kamautim pikinini, mama bai pilim bikpela pen tru. Na ol mama i ting pasin bilong katim bel bai helpim skin bilong ol long luk naispela yet, tasol nogat.’ Long ol haus sik bilong gavman, inap 33 pesen bilong ol meri i gat bel ol i larim dokta i katim ol na kamautim pikinini, na long sampela haus sik i no bilong gavman, inap 80 pesen bilong ol meri i larim dokta i mekim olsem long ol. Dokta João Luiz Carvalho Pinto e Silva bilong wanpela yunivesiti (University of Campinas), em i tok: ‘Pasin bilong karim pikinini i kamap wanpela samting bilong bisnis. Planti manmeri i lusim tingting olsem pasin bilong kamautim pikinini i narapela kain long pasin bilong karim pikinini, long wanem, dokta i mas katim bel bilong meri. Na meri bai lusim bikpela hap blut moa, na marasin em i kisim bilong mekim dai tingting bai mekim em i slip longpela taim moa, na em inap kisim sik.’ Dokta i tok moa olsem, “i gutpela ol i katim bel na kamautim pikinini sapos 3-pela samting tasol i kamap, olsem: mama o pikinini inap kisim bagarap, o i no gat wanpela samting i kamap long skin i makim olsem mama inap karim pikinini, o wantu tasol hevi i kamap.”—Nius Veja.
Long Kantri Grik Ol i No Strong Moa Long Lotu
I no longtaim i go pinis na nius Ta Nea bilong Atens i kamapim save wanpela lain i bin kisim long lotu long Grik, na em i wankain long samting ol i bin mekim long 1963. Ol samting i kamap ples klia olsem planti man long dispela kantri ol i no strong moa long lotu. Bipo planti man (66 pesen) i tok ol i save go long lotu inap 2-pela o 3-pela taim long olgeta mun, tasol nau dispela namba i go daun tru—inap 30 pesen tasol i tok ol i save go long lotu. Nius Reuters i tok, ol i bin kisim tingting bilong 965 man long hap bilong Atens na winim 66 pesen bilong ol i tok, misin i save helpim ol man “liklik” o “i no helpim ol.” Long nius Ta Nea, Elias Nikolakopoulos, wanpela man Grik i gat nem long kamapim ol ripot long tingting bilong ol man, em i tok, “isi isi ol man bilong Grik i wok long tingim ol samting bilong graun tasol,” na nau ol i no save “bilip kwik na amamas” long misin long Grik.