Bihain Olgeta Lain Bai Kisim Ol Samting i Stret Ol i Kisim!

OL I bin askim wanpela loya olsem: “Wanem as na ol man i mekim nogut long sampela lain?” Loya i tok: “Pasin mangal. Ol i mangal long kisim strong long wok politik na wok bisnis samting.” Na pasin mangal i save kamap long tingting, olsem na pasin bilong mekim nogut long sampela lain i kamapim klia tingting bilong sampela man. Narapela as bilong dispela hevi, em pasin bilong litimapim ples o kantri. Tingting bilong ol man long tingim tasol kantri bilong ol yet, dispela i save kamapim strong pasin bilong mekim nogut long sampela lain. Olsem na Profesa Jan Berkouwer bilong Holan, em i tok, bilong olgeta lain i ken kisim ol samting i stret ol i ken kisim ‘i mas i gat wanpela gavman i kamap bilong bosim graun olgeta na em inap kamapim lo bilong mekim olsem.’

Olsem na bilong olgeta lain man i ken kisim ol samting i stret ol i ken kisim, tupela samting i mas kamap pastaim: nupela tingting na nupela gavman. Olsem wanem? Yumi ken bilip olsem dispela tupela samting bai kamap?

Tupela As na Senis i Mas Kamap

I gat wanpela wok bilong helpim ol man Yunaitet Nesen i laik kamapim insait long 10-pela yia (UN Decade for Human Rights Education) na nau em i kamap long namba 5 yia bilong en, tasol inap planti yia pinis, wanpela kain skul i no bilong gavman na i save helpim ol manmeri long olgeta hap, em i bin wok gutpela tru long helpim planti milion manmeri long senisim tingting bilong ol. Olsem na nau ol dispela manmeri i save mekim gut long ol narapela man olsem ol i man i gat nem. Dispela skul bilong ol Witnes Bilong Jehova i save kamap long 230 samting kantri. Bilong wanem dispela skul i save wok gut?

Wanpela samting i olsem: Dispela skul, em Baibel i as bilong en na i save kamap long olgeta hap, em i save skulim gut ol manmeri long as na ol i mas kisim ol samting i stret ol i ken kisim. Sata bilong Yunaitet Nesen, em Yunivesal Dekleresen ov Human Raits, i tok, i stret ol man i mas i gat rot long kisim ol samting i stret ol i ken kisim, long wanem, ol i gat tingting na save, na ol i save wanem samting i stret na i no stret.

Man inap wokim tingting na kisim save, na em i gat maus bilong bel, olsem na i mas i gat Man antap em i bin givim dispela samting long man. (Lukim blok “As Bilong Pasin Bilong Kisim Ol Samting i Stret Yumi Kisim,” long pes 15.) Taim yu save long dispela Man antap, dispela em i wanpela strongpela as na bai yu tingim gut narapela man. Bai yu mekim long ol narapela olsem ol i man i gat nem, long wanem, maus bilong bel i kirapim yu long mekim olsem, na bikpela samting moa, yu save tingim na laikim tru Man bilong wokim olgeta samting, na dispela i kirapim yu long litimapim nem bilong samting em i bin wokim. As bilong dispela tupela samting em tok bilong Jisas, olsem: “Yupela i mas laikim God . . . Yupela i mas laikim em tru long bel bilong yupela na long spirit bilong yupela na long tingting bilong yupela” na “Yu mas laikim ol wantok olsem yu laikim yu yet.” (Matyu 22:​37-39) Man i save tingim tru God, em i no inap tru pasim wanpela man long kisim o mekim ol samting i stret em i ken kisim o mekim, long wanem, dispela em ol samting man i bin kisim long God yet. Man i mekim nogut long sampela lain, em i man bilong stilim samting ol i bin kisim long God.

Skul i Bikpela Samting

Dispela pasin bilong ol Witnes long skulim ol man long Baibel, em i wok olsem wanem bilong daunim pasin bilong mekim nogut long sampela lain? Bilong bekim dispela askim, em i gutpela long lukim ol samting dispela skul i save kamapim, long wanem, Jisas i tok, “save bilong [God] em i samting tru.”​—⁠Matyu 11:⁠19.

Wanpela tok i stap long banis bilong Yunaitet Nesen na planti man i save long en, em i tok: “Bai ol i paitim ol bainat bilong ol i kamap olsem ol ain bilong brukim graun, na bai ol i paitim ol spia bilong ol i kamap olsem ol naip. Na olgeta lain manmeri bai i no ken pait moa, na bai ol i no skul moa long pait.” Dispela tok i kam long Aisaia sapta 2, ves 4, olsem na Yunaitet Nesen i makim wanpela bikpela rot bilong daunim planti pasin nogut ol man i save mekim long sampela lain​—⁠em long pinisim pait olgeta. Tru tumas, na olsem wanpela nius bilong Yunaitet Nesen i tok, pait em i ‘narapela kain long pasin bilong helpim sindaun bilong ol man.’

Dispela skul bilong ol Witnes em i mekim narapela samting long dispela pasin bilong raitim tok bilong Aisaia long wanpela banis. Olsem: Skul i save “raitim” tok bilong Aisaia long bel bilong ol man. (Skelim wantaim Hibru 8:10.) Olsem wanem ol i mekim olsem? Ol i skulim ol man long tok bilong Baibel long ol man bilong ol narapela lain na skin, olsem olgeta man i wanpela lain tasol. (Aposel 17:26) Olsem na skul i save helpim ol man long lusim pasin bilong birua long ol man bilong kain kain skin na lain, na long lusim pasin bilong litimapim ples o kantri. Ol manmeri i insait long dispela skul ol i kisim laik long “bihainim ol pasin [God] yet i save mekim,” na Baibel i tok: “God i save mekim wankain pasin long olgeta manmeri, maski ol i bilong wanem lain. Long olgeta lain em i save laikim ol manmeri i aninit long em na i mekim stretpela pasin.”​—⁠Efesus 5:1; Aposel 10:​34, 35.

Dispela skul em Baibel i as bilong en i mekim na sampela milion manmeri long nau ol i no “skul moa long pait.” Ol i bin senisim tingting na bel bilong ol. Na dispela senis i stap oltaim na i no pinis. (Lukim blok “Skul Bilong i Stap Isi Wantaim,” long pes 16.) Nau long olgeta de, winim 1,000 manmeri ol i pinisim stadi bilong ol long Baibel wantaim ol Witnes Bilong Jehova, na ol i kam insait long lain Witnes i stap long olgeta hap na i strong long ol man i mas stap isi wantaim.

Dispela pasin bilong ol long senisim tingting na mekim gut long ol narapela man, olsem na ol i no insait long pait, dispela kain tingting i pas strong long ol o olsem wanem? Em i pas strong tru long ol. Yumi ken tingim Namba Tu Pait: Long dispela taim, bikpela traim i painim ol Witnes olsem ol bai tingim tru ol narapela man o nogat. Na dispela traim i bin kamap bikpela moa long Jemani taim ol Natsi i bosim kantri. Saveman Brian Dunn i tok: ‘Ol Witnes Bilong Jehova i narapela kain long ol Natsi. Nambawan bikpela samting na ol Natsi i no laikim ol Witnes, em tingting bilong ol Witnes long ol i no ken insait long ol wok politik. Dispela i makim olsem wanpela Witnes i no ken holim gan na insait long ami na mekim pait.’ (The Churches’ Response to the Holocaust) Long buk History of Christianity, Paul Johnson i tok: ‘Ol i kilim i dai planti Witnes, long wanem, ol i no laik insait long ami, o ol i salim ol i go long kalabus long Dakau o long haus sik bilong ol longlong man.’ Tasol maski ol i mekim olsem, ol Witnes i sanap strong. Savemeri Anna Pawełczyńska i tok, ol dispela Witnes i olsem ‘wanpela liklik lain i no surik liklik namel long wanpela lain manmeri em ol Natsi i pretim ol nogut tru.’

Tingim: Sapos ol manmeri long olgeta hap ol i mekim wankain pasin long nau na ol i no ‘skul moa long pait,’ bai i no gat pasin bilong mekim nogut long ol man, a?

Gavman Bilong Bosim Olgeta Hap

Wanpela wokmeri bilong Yunaitet Nesen i tok: ‘Em i wanpela bikpela hatwok long senisim tingting bilong ol man, tasol bilong kamapim wanpela gavman bilong bosim olgeta hap, dispela i olsem driman tasol.’ Tru tumas, ol kantri i no orait long Yunaitet Nesen o narapela oganaisesen i bosim ol i kamapim klia dispela samting. Tasol Profesa Berkouwer i tok, ol man i save sakim dispela tingting long wanpela gavman bilong bosim olgeta hap, em ‘wok bilong ol long tokaut long ol narapela rot bilong stretim ol hevi bilong graun. Tasol i no gat ol narapela rot bilong mekim olsem.’ Tru, ol man i no inap stretim ol hevi. Tasol wanpela man i gat bikpela strong, winim ol man bilong graun, em inap stretim ol hevi. Em i husat?

Baibel i tokim yumi olsem God i as bilong ol tingting i save mekim na ol man i strong long bilip olsem ol man i mas i gat rot bilong kisim ol samting i stret ol i ken kisim, na God i as bilong wanpela gavman bilong bosim olgeta hap em bai larim ol man i mekim olsem. Yumi no inap lukim long ai dispela gavman bilong heven, tasol em i wanpela gavman tru. Na ating planti milion manmeri ol i no save, tasol ol i beten long dispela gavman taim ol i mekim Beten Bilong Bikpela olsem: “Kingdom bilong yu i mas i kam. Mipela i mas bihainim laik bilong yu long graun olsem ol i save bihainim long heven.” (Matyu 6:10) God i makim Hetman bilong dispela Kingdom o gavman, em Krais Jisas, olsem King bilong kamapim gutpela sindaun na bel isi.​—⁠Aisaia 9:⁠6.

Wok bilong dispela gavman bai kamap gutpela. Olgeta lain bilong graun bai kisim gutpela sindaun inap oltaim, na bilong mekim olsem dispela gavman bai pinisim pait olgeta na i no ken kamap moa. Baibel i tok profet olsem: “Em [God] i save mekim i dai pait long olgeta hap graun. Em i save brukim olgeta banara na spia, na i save kukim ol hap plang long paia.”​—⁠Song 46:⁠9.

Dispela taim i klostu tru o olsem wanem? Baibel-stadi ol Witnes i save mekim wantaim ol man, em i bekim dispela askim. Mipela i laik kirapim yu long kisim save long dispela rot bilong stadi long Baibel.a Sapos yu tingim tru ol narapela man na yu ting i stret ol i ken kisim ol samting i stret ol i ken kisim, bai yu amamas long kain stadi olsem.

[Futnot]

[Blok long pes 15]

As Bilong Pasin Bilong Kisim Ol Samting i Stret Yumi Kisim

Hap Namba 1 bilong sata Yunivesal Dekleresen ov Human Raits i tok, “taim mama bilong ol man i karim ol, ol i kamap fri, na ol i mas stap olsem man i gat nem, na i stret ol i mas i gat rot long kisim ol samting i stret ol i ken kisim.” Em wanpela samting papamama i save givim long pikinini bilong ol, olsem wanpela wara ol man i sindaun arere long en na ol i kisim wara bilong en. Ol samting i stret ol manmeri i ken kisim o mekim, dispela pasin i kirap we?

Dispela sata i tok, olgeta man i mas kisim ol samting i stret ol i ken kisim, long wanem, olgeta man i gat “tingting na save, na maus bilong bel.” Wanpela nius bilong Yunaitet Nesen i tok: “Ol man inap wokim tingting na kisim save, na ol i save wanem pasin i stret na i no stret, olsem na ol i narapela kain long ol animal samting, na long dispela as i stret ol i kisim ol samting i stret ol i ken kisim, na ol i mas stap fri long mekim olsem, em ol animal samting i no inap mekim.” Olsem na pasin bilong wokim tingting na kisim save, na maus bilong bel, dispela i as na man inap mekim ol samting i stret em i ken mekim. Orait, as bilong tingting na save, na maus bilong bel, em i as tu bilong ol samting i stret ol man i ken kisim.

Ol man i strong long helpim sampela lain long kisim ol samting i stret ol i ken kisim na ol i save bilip long evolusen, ol i tingting planti long dispela tok olsem wokim tingting na kisim save, na maus bilong bel i insait long dispela pasin olsem ol man i mas i gat rot long helpim sindaun bilong ol yet. Wanpela buk bilong helpim bilip evolusen (Life Ascending) i tok: ‘Taim mipela i tingting, olsem wanem evolusen em inap kamapim ol pasin olsem laikim tru ol naispela samting, na tok i tru, na pasin sori, na stap fri, na ol tingting i save kamap long bel bilong man, mipela i tingting planti.’ Dispela pasin bilong ol man long wokim tingting na kisim save, na ol i gat maus bilong bel, yu ting ol i bin kisim long rot bilong ol animal samting em ol i no gat tingting na save, na maus bilong bel? Sapos yumi tok olsem, orait i olsem yumi tok, wanpela wara i save kamap long hul wara i no gat wara long en.

Man inap wokim tingting na kisim save, na em i gat maus bilong bel, ol dispela samting ol i no inap kisim long ol animal samting, olsem na ol dispela samting i mas kamap long wanpela strong i winim strong bilong man. Ol man tasol inap tingim wanem samting i stret na wanem samting i no stret, long wanem, ol i gat tingting na maus bilong bel. Ol i narapela kain long ol animal, long wanem, Baibel i tok God i wokim man i kamap olsem em yet. (Stat 1:27) Olsem wanpela buk i tok, dispela askim olsem bilong wanem i stret ol manmeri i mas i stap fri long mekim ol samting i stret ol i ken mekim, bekim bilong en i olsem: ‘Olgeta wan wan i olsem man i gat nem na em i no samting nating, o yumi ken tok ol i pikinini bilong God.’​—⁠Human Rights-Essays on Justification and Applications.

[Blok/Ol Piksa long pes 16]

Skul Bilong i Stap Isi Wantaim

Inap sampela yia i go pinis, pait i wok long bagarapim ol hap bilong Bolkan, na Branko i wok long was long wanpela haus sik long hap bilong Bosnia ol Kroesia i bosim.b Wanpela dokta em i stadi long Baibel wantaim ol Witnes Bilong Jehova, na wanpela nait em i tokim Branko long sampela samting em i lainim pinis long Baibel. Branko i pilim tru ol tok em i harim na dispela i kirapim em long lusim ami. Bihain, Branko i go sindaun long narapela kantri bilong Yurop na em i go long wanpela miting bilong ol Witnes. Long dispela miting em i bungim Slobodan.

Slobodan tu i bin kam long Bosnia. Em i bin insait long wankain pait olsem Branko​—⁠tasol em i helpim narapela lain. Slobodan i bin helpim ol Serbia long pait long ol Kroesia. Tasol taim tupela i bung wantaim, Slobodan em i wanpela Witnes Bilong Jehova pinis, na em i tokim Branko​—⁠dispela man bipo em birua bilong em​—⁠em i laik stadi long Baibel wantaim em. Taim tupela i stadi, Branko i wok long givim bel moa long Jehova, na kwiktaim em i pasim tok long bel long kamap wanpela Witnes.c

Slobodan tu i bin kamap wanpela Witnes long rot bilong wanpela birua bilong em long bipo. Olsem wanem? Bihain long Slobodan i lusim hap bilong pait long Bosnia, Mujo i kam lukim em. Mujo tu i kam long Bosnia, tasol em i go bikpela long lotu i narapela kain tru long lotu bilong Slobodan. Nau Mujo i wanpela Witnes Bilong Jehova. Maski bipo tupela i stap birua birua, Slobodan i orait long Mujo i stadi long Baibel wantaim em na bihain, Slobodan em i kamap wanpela Witnes.

Wanem samting i helpim ol dispela man long kamapim ol dispela senis na lusim pasin bilong birua long narapela lain, em pasin i bin pas strong long ol? Stadi bilong ol long Baibel i kirapim ol long givim bel long Jehova. Bihain, ol i orait long ‘God i skulim ol long givim bel long ol manmeri.’ (1 Tesalonaika 4:⁠9) Profesa Wojciech Modzelewski i stori long ol Witnes Bilong Jehova, olsem: “Bikpela samting i mekim na ol i stap isi wantaim, em tingting bilong ol long bihainim long nau ol lo olsem Baibel i kamapim.”

[Ol Futnot]

[Ol Piksa long pes 13]

Yu ting nupela tingting na nupela gavman bai kamap?

[Kredit Lain]

Poto bilong U.S. National Archives

[Ol Piksa long pes 14, 15]

Stadi long Baibel i wok long helpim ol man long senisim tingting bilong ol