Ol Bubu—Amamas na Hatwok Bilong Ol

Wanpela bubu man, em Gene, em i tok: “Mi wanpela bubu na mi amamas tru long dispela samting! Mi ken amamas wantaim ol tumbuna pikinini bilong mi, tasol em i no wok bilong mi long karim hevi long wok bilong lukautim ol. Mi inap stiaim wokabaut bilong ol, tasol mi no inap tokim ol long ol samting ol i ken mekim o ol i no ken mekim. Dispela em wok bilong papamama bilong ol.”

WANEM samting i mekim na dispela bubu i amamas olsem? Ol saveman i tok, ol papamama i gat wok long bosim ol pikinini na tokim ol long mekim ol samting na dispela inap kamapim planti hevi namel long ol. Tasol ol bubu i no gat wok long mekim olsem, olsem na ol inap pas gut wantaim ol tumbuna bilong ol na ol hevi i no kamap namel long ol. Dokta Arthur Kornhaber i tok, i no gat ol samting i pasim ol bubu long laikim tru ol tumbuna pikinini bilong ol, ‘long wanem, ol i stap na em pasin bilong ol bubu long laikim ol tru.’ Wanpela bubu meri, nem bilong em Esther, em i tok: ‘Taim mi bin lukautim ol pikinini bilong mi yet, mi pilim tru long bel ol samting ol i mekim. Tasol nau mi wanpela bubu, na mi inap amamas tasol wantaim ol tumbuna pikinini bilong mi na laikim ol tru.’

Na taim man i go lapun, save bilong em i go bikpela. (Jop 12:12) Ol bubu ol i no yangpela moa na ol i gat gutpela save, na ol i bin mekim wok papamama inap planti yia pinis. Ol popaia ol i bin mekim i bin skulim ol, olsem na ating ol i gat gutpela save moa long mekim wok papamama, winim long taim ol i yangpela.

Olsem na Dokta Kornhaber i tok: ‘Em i bikpela samting long ol bubu na ol tumbuna pikinini ol i pas gut wantaim bambai ol bubu, na papamama, na ol pikinini ol i ken i stap bel isi na amamas. I stret ol pikinini i ken pas gut wantaim ol bubu, na dispela bai helpim olgeta insait long famili.’ Nius Family Relations tu i tok: ‘Ol bubu i save mekim wok bilong ol olsem bubu, ol i stap belgut na ol i pilim olsem i stap bilong ol i gat as bilong en.’

Wok Bilong Bubu

I gat planti gutpela wok ol bubu inap mekim. Gene i tok: ‘Ol inap helpim pikinini bilong ol i marit pinis. Taim ol i mekim olsem, mi ting ol bubu inap helpim yangpela papamama long taim ol hevi i painim ol.’ Ol bubu inap mekim tu planti samting bilong helpim ol tumbuna pikinini yet. Planti bubu i save kamapim ol stori bilong famili, na dispela i helpim pikinini long save long ol samting i kamap long famili long bipo. Na planti taim ol bubu i mekim bikpela wok long skulim ol pikinini long ol samting bilong lotu bilong famili.

Long planti famili ol bubu i save givim gutpela tok long ol pikinini, na ol pikinini inap bilip tru long ol. Jane i tok: “Ating ol tumbuna pikinini i laik toktok wantaim bubu bilong ol long sampela samting em ol i no laik toktok wantaim papamama bilong ol long en.” Planti papamama i amamas long kisim dispela helpim. Wanpela lain i tok: ‘Bubu bilong planti yangpela (winim 80 pesen) ol i olsem pren bilong ol bilong kamapim ol hevi bilong ol yangpela long ol. Planti tumbuna pikinini i bikpela pinis, ol i save go planti taim long haus bilong bubu bilong ol o ol i save ring long ol.’

Ol bubu i gat pasin sori, ol i gutpela samting tru bilong helpim ol pikinini em papamama bilong ol i no save lukautim ol gut. Selma Wassermann i tok long buk bilong em, olsem: ‘Taim mi liklik yet, bubu meri bilong mi em i bikpela samting long mi. Em i insait long wok bilong lukautim mi na em i mekim gut long mi. Mi amamas long sindaun antap long lek bilong em, na taim mi mekim olsem mi save i no gat wanpela samting inap bagarapim mi. Bubu meri i lainim mi long wanpela bikpela samting​—⁠em i laikim mi tru, olsem na mi wanpela meri ol narapela tu inap laikim tru.’​—⁠The Long Distance Grandmother.

Ol Hevi Bilong Famili

Tasol wok bilong bubu i gat ol hevi bilong en tu. Olsem: Wanpela mama i tingim taim em i bin tok pait wantaim mama bilong em long pasin bilong helpim bebi long trautim win. Dispela yangpela mama i tok: “Dispela i kamapim hevi namel long mitupela long taim mi save bel hevi hariap.” Tru, ol yangpela papamama i laik bai ol bubu i orait long pasin bilong ol long mekim bikpela long pikinini bilong ol. Olsem na tok ol bubu i givim bilong helpim yangpela papamama inap sutim stret bel bilong ol.

Long buk bilong em, Dokta Kornhaber i stori long tupela papamama i gat narapela hevi, em i save painim planti papamama. Wanpela mama i tok: ‘Long olgeta de papamama bilong mi ol i kam long haus bilong mipela, na sapos mi no stap long haus ol i no amamas liklik. Ol i no save tingim mi, na ol i no pilim tingting bilong mi, na ol i no save tingim olsem sampela taim mi gat laik long i stap wanpis.’ Wanpela papa i tok: ‘Long olgeta taim papamama bilong mi ol i laik bosim olgeta samting long i stap bilong Susie, em liklik pikinini meri bilong mi. Mipela i tingting long i go sindaun long narapela hap.’​—⁠Buk Between Parents and Grandparents.

Na sampela taim ol bubu i gat asua tu long pasin bilong givim planti presen long ol tumbuna pikinini bilong ol, na dispela i save bagarapim gutpela pasin bilong ol pikinini. Tru, em pasin bilong ol bubu long givim ol presen, tasol sampela bubu ol i save givim planti presen tumas. Tasol sampela papamama ol i toktok planti long dispela samting, long wanem, ol i bel nogut long ol bubu. (Sindaun 14:30) Mildred i tok: ‘Taim mi liklik, papamama bilong mi ol i putim ol strongpela lo long mi na ol i mekim hatpela pasin long mi. Tasol ol i save givim planti presen long ol pikinini bilong mi na [ol i isi long ol]. Mi bel nogut, long wanem, ol i mekim yet wankain pasin long mi olsem ol i bin mekim long bipo.’ Maski i gat wanem as na ol i mekim olsem, ol hevi inap kamap sapos ol bubu i no bihainim laik bilong papamama bilong tumbuna pikinini long pasin bilong givim ol presen.

Olsem na gutpela sapos ol bubu i bihainim gutpela tingting long pasin bilong givim ol presen. Baibel i kamapim klia olsem taim man i kisim planti samting tumas​—⁠maski em i gutpela samting​—⁠dispela inap nogutim em. (Sindaun 25:27) Sapos yu no save wanem kain presen i gutpela long givim long tumbuna pikinini, askim papamama bilong em. Long dispela rot bai yu “save tumas long givim ol gutpela samting.”​—⁠Luk 11:⁠13.

Pasin Sori na Pasin Daun—⁠Em Bikpela Samting!

Sori tru, sampela bubu ol i toktok planti olsem ol papamama i no save tingim wok ol bubu i mekim bilong lukautim ol tumbuna pikinini bilong ol. Sampela bubu i ting, papamama i no larim ol bubu i bung wantaim ol tumbuna pikinini bilong ol planti taim tumas. Na sampela bubu i tok ol pikinini bilong ol i bikpela pinis, ol i save givim baksait long ol, na ol i no tokaut olsem i gat wanem as na ol i mekim olsem. Famili inap abrusim kain bikpela hevi olsem sapos olgeta long famili i gat pasin sori na narapela i daun long narapela. Baibel i tok: “Man i save givim bel bilong en long ol arapela, em i no save kros kwik na bekim pasin nogut ol i mekim long em. Nogat. Em i save mekim gutpela pasin long olgeta man. Em i no save bel nogut long ol man . . . Em i no save tingting tumas long em yet. Em i no save belhat kwik. . . . Em i no save larim wanpela samting i daunim em. Nogat. Oltaim em i save bilip long God na wetim God i helpim em. Na long taim bilong hevi em i save sanap strong.”​—⁠1 Korin 13:​4, 5, 7.

Ating yu wanpela yangpela papa o mama, na bubu meri i givim sampela tok long yu, na maski bubu i gat laik long helpim yu, dispela tok i skrapim bel bilong yu. Olsem wanem? I gat as tru na yu ken “belhat kwik”? Baibel i kamapim klia olsem em wok bilong ol lapun meri Kristen long skulim ‘ol yangpela meri long pasin bilong laikim tru ol man bilong ol na ol pikinini bilong ol. Na bai ol yangpela meri i bosim gut tingting bilong ol yet, na ol bai i stap klin tru long ai bilong God. Na ol bai i save long pasin bilong lukautim gut haus bilong ol.’ (Taitus 2:​3-5) Na ating yupela papamama na ol bubu, yupela i gat wankain laik​—⁠yupela i laik bai ol gutpela samting i ken painim ol pikinini bilong yupela, a? Man i gat pasin sori “em i no save tingting tumas long em yet,” olsem na ating i gutpela sapos yu tingim ol samting pikinini i mas kisim​—⁠no ken tingting tasol long laik na tingting bilong yu yet. Taim yu mekim olsem, dispela inap helpim yu long abrusim pasin bilong ‘sutim bel bilong ol arapela bilong kirapim pait’ long ol liklik liklik samting.​—⁠Galesia 5:​26.

Tru, ating yu pilim olsem sapos pikinini bilong yu em i kisim planti presen tumas, dispela bai bagarapim gutpela pasin bilong em. Tasol planti bubu i no gat tingting nogut taim ol i givim ol presen long pikinini. Planti saveman bilong wok bilong lukautim ol pikinini, ol i tok, pasin bilong yu long skulim na stretim pikinini bilong yu bai stiaim tru pasin bilong pikinini, winim samting bubu i mekim long wan wan taim tasol. Wanpela dokta i tok: “Pasin bilong lap na amamas inap helpim yupela.”

Sapos i gat as na yu tingting planti long sampela wok bilong lukautim pikinini, yu no ken pasim papa o mama o tambu bilong yu long bung wantaim ol pikinini bilong yu. Baibel i tok: “Sapos yu laik mekim sampela wok, orait pastaim yu mas kisim tingting long planti arapela man, na bai wok bilong yu i ken kamap gutpela.” (Sindaun 15:22) Long “gutpela taim bilong mekim,” toktok gut wantaim ol na kamapim ol samting yu tingting planti long en. (Sindaun 15:23) Planti taim i gat rot bilong stretim hevi.

Olsem wanem? Yu wanpela bubu? Sapos olsem, em i bikpela samting long yu mas daun long papamama bilong tumbuna pikinini bilong yu. Tru, yu mas tokaut long tingting bilong yu sapos yu ting olsem pikinini inap kisim bagarap. Na maski yu laikim tru pikinini na yu laik mekim gut long em, papamama​—⁠i no ol bubu​—⁠i gat wok long mekim bikpela long pikinini bilong ol. (Efesus 6:⁠4) Baibel i tok, ol liklik bubu bilong yu ol i mas daun long papamama na harim tok bilong ol. (Efesus 6:​1, 2; Hibru 12:⁠9) Olsem na yu no ken givim planti tok tumas long ol papamama bilong ol bilong helpim ol, taim ol i no bin askim yu long mekim olsem, na yu no ken daunim wok bos bilong ol.​—⁠Skelim wantaim 1 Tesalonaika 4:​11.

Tru, sampela taim i hatwok long yu long stap isi na yu no insait long wok bilong lukautim ol pikinini, o yu no kamapim tingting bilong yu, na yu wet tasol na lukluk long ol samting bai kamap, o yu larim pikinini bilong yu i mekim wok papamama. Tasol Gene i tok, “sapos ol pikinini i no askim yu long givim sampela gutpela tingting long ol, yu mas mekim ol samting ol yet i ting i gutpela bilong helpim pikinini bilong ol.” Jane i tok: “Mi save was gut, nogut mi tok, ‘Dispela em i stretpela rot long mekim dispela samting!’ I gat planti narapela narapela rot bilong mekim ol samting, na sapos yu strong long kamapim tingting bilong yu yet, dispela inap kamapim ol hevi.”

Ol Samting Ol Bubu Inap Givim

Baibel i tok, ol tumbuna pikinini ol i wanpela blesing i kam long God. (Song 128:​3-6) Taim yu tingim tru ol tumbuna pikinini bilong yu, yu inap stiaim ol na helpim ol long kisim ol pasin em God i laikim. (Skelim wantaim Lo 32:⁠7.) Long taim bilong ol man i bin raitim Baibel, wanpela meri, nem bilong em Lois, em i mekim bikpela wok long helpim tumbuna bilong em, Timoti, long kamap wanpela gutpela man bilong God. (2 Timoti 1:⁠5) Yu tu inap kisim amamas taim ol tumbuna bilong yu ol i bihainim tok bilong God em yu bin skulim ol long en.

Yu ken kamapim long ol tumbuna pikinini olsem yu laikim ol tru. Tru, ating em i no pasin bilong yu long mekim olsem, tasol taim yu tingim tru ol, long dispela rot yu inap kamapim klia olsem yu laikim ol tru olsem God i mekim. Meri bilong raitim buk, em Selma Wassermann, em i tok: “Taim yu kamapim klia olsem yu laik harim tok pikinini i mekim long yu . . . dispela i soim olsem yu tingim em tru. Taim yu putim gut yau, na yu no katim tok bilong em, na yu no sutim tok long em, em nau, olgeta dispela samting i kamapim klia olsem yu tingim em tru, na yu laikim em tru, na yu givim biknem long em.” Taim bubu i mekim gutpela pasin olsem, dispela em i nambawan gutpela presen em inap givim long tumbuna pikinini.

Stori bilong mipela i bin skelim wok bilong ol bubu i stap klostu long tumbuna pikinini bilong ol. Tasol long nau, planti bubu i hatwok moa long mekim wok bilong ol.

[Blok long pes 18]

Sampela Tok Bilong Helpim Ol Bubu i Stap Longwe

• Askim papamama bilong ol pikinini long salim sampela video o piksa bilong ol pikinini.

• Toktok long kaset na salim dispela kaset olsem “pas” i go long ol tumbuna pikinini. Long ol liklik pikinini, ritim ol stori bilong Baibel long kaset o mekim singsing bilong mekim ol i slip.

• Salim ol pas na kat i gat piksa i go long ol pikinini. Sapos yu inap, raitim pas planti taim long ol na kirapim ol long raitim pas long yu.

• Sapos yu no sot tumas long mani, ring long ol tumbuna pikinini bilong yu. Taim yu toktok wantaim liklik pikinini, mekim sampela liklik askim bilong kirapim tok. Olsem: “Yu kaikai wanem samting long moningtaim?”

• Sapos yu inap, go lukim ol na stap liklik taim wantaim ol.

• Stretim rot wantaim papamama bilong ol long ol i ken kam lukim yu long haus bilong yu. Wokim tingting bilong mekim ol samting bilong amamas, olsem go lukim ol animal i stap long ol banis animal, o lukim ol haus tumbuna, o go long pak.

[Piksa long pes 17]

Planti bubu i save helpim wok bilong lukautim ol tumbuna pikinini

[Piksa long pes 19]

Tok pait inap kamap long pasin bilong lukautim ol pikinini

[Piksa long pes 19]

Planti bubu i save kamapim ol stori bilong famili long ol pikinini