Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap
Susu Bilong Mama Em i Nambawan
Nius Newsweek i tok: “Susu bilong mama em i nambawan gutpela marasin. Ol bebi i save dringim susu bilong mama, ol i kisim ol gutpela samting bilong helpim kru bilong ol i kamap gutpela, na ol sik i no ken painim ol planti taim, em ol kain sik olsem skin i no orait long wanpela kaikai samting, sik kus, pekpek wara, ol liklik retpela mak i kamap long skin, na numonia.” Olsem na wanpela lain (The American Academy of Pediatrics and the American Dietetic Association) i strong long kirapim ol mama long givim susu long nupela bebi bilong ol inap wanpela yia. Nius Newsweek i tok: ‘Tasol planti mama i no save givim dispela gutpela susu bilong ol long bebi.’ Bilong wanem? Long wanem, planti mama i no gat stretpela save long dispela samting. Sampela mama i tingting planti olsem ol i no inap kamapim planti susu bilong helpim bebi bilong ol long i stap gut. Na sampela mama i ting, ol i mas givim kaikai long bebi taim em i liklik yet. Nius i tok: ‘Susu bilong planti mama i gutpela bilong givim ol marasin samting em bebi i mas kisim i go inap long taim em i gat 6-pela mun. Taim bebi i winim 6-pela mun, isi isi ol i ken givim sampela strongpela kaikai long em. Na maski ol pikinini i kaikai wanem narapela kaikai, ol marasin bilong sakim sampela sik na wanpela kain marasin bilong blut i stap long susu bilong mama, ol dispela marasin inap helpim ol pikinini i go inap long taim ol i gat 2-pela krismas.’ Pasin bilong givim susu long pikinini i helpim ol mama tu. Olsem: Kensa bilong susu i no kisim planti mama tumas, na em i helpim ol mama long lusim skin hariap taim ol i karim pinis pikinini.
Ol Inap Bagarapim Man
Wanpela nius (The Wall Street Journal) i tok: ‘Sapos yu ting laion o bafalo em i wanpela animal bilong bagarapim man, winim ol narapela animal long Afrika, yu mas tingim gen dispela samting. Wanpela animal i save winim ol narapela long bagarapim man, em hipopotamus.’ Maski ol piksa komik na ol buk i gat ol stori bilong ol pikinini i kamapim olsem hipopotamus i gat pasin pren na em i save amamas, na planti pikinini i laik pilai wantaim samting i olsem wanpela hipopotamus, tasol ol hipopotamus i bin kilim i dai planti man long Afrika, winim ol narapela animal. Ol man bilong kisim ol turis i go raun, ol i tok namba wan hap man inap kisim bagarap long en “em namel long hipopotamus na rot bilong en long i go long wara” na “ating namba tu hap em namel long mama hipopotamus na pikinini bilong en.” I olsem ol hipopotamus i stap isi na ol i slip wantaim klostu long ol wara, tasol ol i strong long bosim hap bilong ol, na planti taim ol i kros nogut tru taim ol i kirap nogut long lukim man o animal, o long taim wanpela animal i laik pait wantaim ol. Ol i gat bikpela strong tru. Wanpela man bilong kisim ol turis i go raun, em i tok: “Taim hipopotamus i kros, em inap kaikaim wanpela pukpuk na katim i go long tupela hap, na em inap brukbrukim kanu.” Orait sapos olsem, bilong wanem sampela man ol i save raun long kanu namel long ol hipopotamus? Man bilong kisim ol turis i go raun, em i tok: “Long dispela rot ol turis inap lukim ol gutpela gutpela hap bilong wara na ol animal i stap long nambis. Na ating i no gat planti turis i kisim bagarap long dispela rot olsem ol i save kisim bagarap long rot bilong sampela narapela samting ol i save mekim long dispela hap. Olsem: Sampela man ol i save mekim wanpela kain spot (bungee-jumping) na kalap i go daun inap 110 mita long bris bilong bikpela wara Viktoria Fols.”
Planti Kantri i Stap Rabis
Wanpela nius (International Herald Tribune) i tok, i no longtaim i go pinis na wanpela ripot bilong Yunaitet Nesen i kamapim olsem planti man moa ol i stap rabis na dispela pasin i go bikpela tu long ol kantri i gat planti mani. Planti man long ol kantri i gat planti wok bisnis, ol i no inap kisim “ol samting ol i mas kisim,” olsem wok mani, edukesen, na marasin samting. Dispela ripot i tok, inap 16.5 pesen bilong ol manmeri bilong Yunaitet Stets ol i stap rabis. Long Briten, inap 15 pesen i stap rabis. Long ol kantri i gat planti wok bisnis, inap 100 milion manmeri i no gat haus, na 37 milion i no gat wok mani, na inap 200 milion “bai no inap winim 60 krismas.”
Ol Pikinini i Kisim Nogut Long Pait
Wanpela nius (Grevener Zeitung) bilong Jemani i tok: “Wanpela mausman bilong Yunaitet Nesen, em Olara Otunnu, em i tok, insait long 10-pela yia i go pinis, inap 2 milion pikinini ol i dai long pait, na papamama bilong wan milion pikinini ol i dai long ol pait, na 6 milion pikinini i kisim hap bagarap long skin.” Wanpela lain (Security Council) bilong Yunaitet Nesen i tok, olgeta kain pasin em ol pikinini inap kisim bagarap long en, em i samting nogut tru. Long olgeta hap, winim 300,000 pikinini ol i mekim wok olsem soldia, na ol man i tingting planti long dispela. Planti bilong ol dispela pikinini ol man i bin subim ol long i go insait long ami, na wanpela bilong olgeta 3-pela 3-pela pikinini soldia ol i pikinini meri. Ol man i salim planti pikinini soldia i go long mekim sampela wok ol inap kisim bagarap long en. Sampela oganaisesen em ol i no bilong gavman, ol i kamapim wanpela nupela oganaisesen, na ol i tok strong olsem, long olgeta hap ol i mas apim krismas bilong ol man i ken kamap soldia, i go antap long 18 krismas.
Vatiken na Kompyuta
Long 1994, Vatiken i sainim kontrak bilong kirapim sampela samting olsem program bilong en long kompyuta Intenet. Wanpela nius (El Financiero) i tok, long nau long rot bilong kompyuta Intenet ol man inap mekim ol samting bilong lotu, olsem tokaut long sin bilong ol na toktok wantaim pris long ol samting bilong lotu em ol i gat “tupela tingting” long en. Long rot bilong wanpela program, ol Katolik i save mekim wok long kompyuta Intenet ol inap askim ol pris long mekim beten bilong helpim ol. Na tu, ol inap lukim pop i givim blesing bilong em long Sande long taim stret em i save mekim. Na i gat ol toksave long “ol samting bilong lotu em ol man i ken baim o salim long pe i no antap tumas.” Nius El Financiero i tok: ‘Tasol wanpela hevi i olsem: Ol man i save ritim sampela tok tasol i stap long program bilong Misin Katolik. Long ol wan wan de, inap 25 taim ol i save ritim sampela tok bilong Vatiken, na planti bilong ol em ol wokman bilong ol nius Katolik.’
Ol i No Laik Oraitim Sik
Nius Cape Times i tok: “Sik TB em i stap yet olsem namba wan samting i save kilim i dai ol man.” Dispela sik i go bikpela namel long ol man i stap rabis long Saut Afrika, na long olgeta yia winim 13,000 manmeri i dai long dispela sik, na planti narapela ol i no inap mekim wok. Long dispela lain i no inap wok, gavman i save givim mani na marasin bilong sik TB long ol. I no gat planti wok mani na pe bilong planti wok i liklik, olsem na sampela sikman i no laik kisim moa marasin bilong sik TB bambai ol inap kisim dispela mani gavman i save givim long ol. Dairekta bilong wanpela lain (South African organization TB Care), em Ria Grant, em i tok: ‘Mani em gavman i givim long ol em i bikpela moa long mani ol i save kisim long ol liklik wok nabaut. Ol sikman i ting em i gutpela moa long i stap olsem sikman na maski long oraitim sik, long wanem, ol inap kisim planti mani moa.’
Ol Draiva i Laik Slip
Wanpela nius (The Journal of the American Medical Association) i tok: ‘Sampela saveman i tok, ol draiva i laik slip ol inap kamapim ol bagarap long rot wankain olsem ol draiva i spak. Planti man i no ting olsem draiva i laik slip em inap bamim ka, o em inap mekim na planti man inap kisim bagarap long rot.’ Nius The Toronto Star i tok, ol saveman i kisim save olsem ol manmeri i no inap save long wanem taim ol bai slip o skin bilong ol i les tru o i no les tumas. Stephanie Faul, em mausman bilong wanpela lain (American Automobile Association Foundation for Traffic Safety), em i tok: ‘Ol man i mas slip, wankain olsem ol i mas kaikai na pulim win. Taim skin bilong yu i laik slip, yu inap slip wantu tasol.’ Ol draiva i mas mekim wanem taim ol i wok long opim maus olsem ol i laik slip, o ai bilong ol i hevi na i laik pas, o ka bilong ol i wok long go long tupela sait bilong rot? Nius The Toronto Star i tok: ‘Planti man, taim ai bilong ol i laik slip ol i save opim windo bilong ka o mekim pairap bilong redio i go antap bambai ol i no ken slip, tasol dispela i no inap helpim ol. Kofi inap helpim ol inap sotpela taim na ol i no ken slip, tasol dispela i no mekim na skin bilong man i no krai moa long slip.’ Ol draiva i laik slip, ol i mas painim wanpela gutpela hap na slip inap liklik taim.
I Gat Hamas Binatang Jem?
I gat planti binatang jem i stap long graun. Ol i stap aninit long as bilong solwara i go daun tru, na antap long skai inap 60 kilomita. Ol i planti tru na sapos yumi bungim olgeta wantaim, ol i winim olgeta narapela samting i gat laip. Ating em namba wan taim ol saientis bilong Yunivesiti Bilong Jojia, Yunaitet Stets, ol i wok strong long kisim save long namba bilong ol binatang jem. Ol saientis i ting ol i planti moa moa yet na namba bilong ol i bikpela tumas long kaunim. Nius The Times bilong Landon i tok: “Planti man i ting ol binatang jem i save kamapim sik. Tasol wan wan binatang jem tasol i save mekim olsem. Maski ol i bungim olgeta binatang jem i stap long olgeta animal, ol i no planti—ol i olsem 1 pesen bilong olgeta binatang jem. Planti ol i no kamapim sik, na tu, ol i bikpela samting bilong helpim bel bilong man long mekim gut wok bilong en.” Planti binatang jem (92 i go inap long 94 pesen) ol i stap long pipia i stap inap 10-pela sentimita aninit long as bilong solwara, na insait long graun inap 9-pela mita. Bipo ol man i ting olsem long ol dispela hap i no gat ol samting i gat laip. Bikpela hap (50 pesen) bilong hevi bilong binatang jem long skel em marasin kabon, na ol man na animal ol i mas kisim dispela samting bilong i stap laip. Nius The Times i tok: ‘Ol binatang jem i gat planti marasin kabon long en, klostu wankain olsem kabon i stap long olgeta plaua na purpur samting bilong graun.’