Han o Lek i Lus—Dispela Inap Painim Yu?
Taim lek bilong Benjamin i krungutim wanpela bom ol i bin planim long graun, em i stap ausait long haus na amamas long gutpela san i hatim biktaun Sarayevo. Bom i pairap na rausim lek bilong han kais. Benjamin i tok: “Mi traim long sanap, tasol mi no inap.” Benjamin em wanpela bilong ol 20,000 manmeri long olgeta yia ol i save dai o kisim bagarap long ol dispela kain bom.
LONG Angola, ol i bin planim nabaut inap 15 milion bom—em olsem wanpela bom bilong olgeta man, meri, na pikinini long kantri. Nau long Angola, han o lek bilong 70,000 manmeri i lus. Long Kambodia, ol i bin planim 8 milion i go inap 10 milion bom, olsem na dispela kantri i winim ol narapela kantri na han o lek bilong planti manmeri i lus—ol i ting long olgeta 236 manmeri, han o lek bilong wanpela i lus. Ol ripot i tok, long Bosnia na Hetsagovina i gat 3 milion bom ol i bin planim long graun—em 59 bom long olgeta wan wan skwe kilomita.
Tasol i no long ol kantri bilong pait tasol ol manmeri i save kisim bagarap na han o lek i save lus, nogat. I gat 400,000 manmeri long Yunaitet Stets em han o lek bilong ol i lus. Long dispela namba, klostu olgeta man na meri i kisim dispela bagarap long bikpela sik peripheral vascular disease o PVD. PVD em wanpela nem ol i save kolim long sampela kain sik bilong ol rop bilong blut. Wanpela buk (Taber’s Cyclopedic Medical Dictionary) i tok, dispela nem PVD i makim ‘ol sik i save kamap long ol bikpela rop bilong blut, na long ol rop long han lek, na taim blut i no inap ran gut i go i kam long han lek.’ Wanpela bikpela samting i save kamapim PVD, em sik daiabitis. Wanpela ripot (The World Health Report 1998) i tok: “Long olgeta hap, namba bilong ol manmeri i gat daiabitis bai go bikpela moa, winim dabol. Long 1997, inap 143 milion manmeri i gat daiabitis, tasol long yia 2025 inap 300 milion bai i gat dispela sik.”
Long Yunaitet Stets, namba tu bikpela samting i mekim na inap 20 pesen i go inap 30 pesen bilong ol man em dokta i mas katim na rausim han o lek, em bagarap ol i kisim—olsem long ka samting, o taim ol i mekim wok long wanpela masin, o ol tul i wok long paua, o gan. Sampela samting moa i mekim na han o lek i lus, em buk nogut i kamap long skin (inap 6 pesen bilong ol), o pikinini i kamap nogut taim mama i karim em (inap 4 pesen bilong ol).
Taim yumi tingim dispela samting, olsem han o lek bilong yumi inap lus, ating bel bilong yumi i hevi tru, a? Olsem wanem? I gat rot bilong abrusim dispela hevi? Na sapos han o lek bilong yu i lus pinis, olsem wanem yu ken amamas long i stap bilong yu? Ol stori i kamap bihain long dispela bai toktok long ol dispela askim na sampela askim moa.