Long Nau Planti Man i No Laik Kisim Blut

“Ol man i save mekim sampela samting long blut na ol dokta bilong katim man, ol i mas tingim pasin bilong katim man na i no mekim wok long blut.”​​—⁠Em tok bilong Dokta Joachim Boldt, profesa bilong mekim dai tingting bilong sikman, Ludwigshafen, Jemani.

BIKPELA hevi bilong sik AIDS i bin mekim na ol saientis na dokta ol i mas mekim sampela samting moa na sikman i no ken kisim bagarap long rum bilong katim man. Olsem na ol i mas glasim gut tru blut na bai i no gat wanpela sik i stap long en. Tasol ol saveman i tok, maski ol i mekim olsem, dispela i no makim olsem man i no inap kisim sik long rot bilong blut, nogat. Nius Transfusion i tok: ‘Maski ol i tromoi bikpela mani bilong glasim blut na bai man i no ken tru kisim sik i stap long en, mipela i ting ol sikman bai traim yet long sakim blut bilong narapela man, long wanem, i no gat rot bilong klinim gut blut na bai i no gat wanpela sik i stap long en.’

Olsem na yumi no kirap nogut long planti dokta i gat tupela tingting long givim blut long sikman. Dokta Alex Zapolanski bilong San Fransisko, Kalifonia, em i tok: ‘Pasin bilong givim blut long man i no gutpela, na mipela i strong long abrusim dispela pasin taim mipela katim ol man.’

Ol manmeri tu ol i kisim save pinis olsem pasin bilong kisim blut inap nogutim ol. Tru tumas, long 1996 wanpela lain i tok, long Kanada bikpela lain manmeri (inap 89 pesen) ol i tok, ol i laik kisim ol marasin samting olsem senis bilong blut, na blut bilong narapela man, nogat. Nius Journal of Vascular Surgery i tok: “I no olgeta sikman bai sakim blut bilong narapela man olsem ol Witnes Bilong Jehova i save mekim, tasol sik i stap long blut inap kalap long sikman na strong bilong skin bilong em long sakim sik inap senis. Olsem na yumi save, yumi mas painim ol narapela marasin samting olsem senis bilong blut bilong helpim olgeta sikman bilong yumi.”

Wanpela Pasin Ol i Laikim

Na gutpela tru, i gat narapela rot​​—⁠em pasin bilong kisim ol samting i no gat blut long en, na pasin bilong katim man na i no mekim wok long blut. Planti sikman i laikim dispela pasin, na i gat as bilong en​—⁠ol i no ting i no gat rot moa na ol i laikim, nogat. Stephen Geoffrey Pollard bilong Briten, em i wanpela bikpela dokta bilong katim man na em i tok, namba bilong ol man i kisim sik o bagarap taim dokta i katim ol na ol i no kisim blut, ‘em i wankain long ol man i bin kisim blut. Na planti man, taim ol i no kisim blut ol i save abrusim ol sik samting i save kamap bihain long taim dokta i katim ol​—⁠em ol samting i save painim planti man i kisim blut.’

Olsem wanem ol i bin kisim save long pasin bilong katim man na i no mekim wok long blut? Dispela askim i narapela kain, long wanem, dispela pasin em i bin kamap taim ol i no kirap yet long mekim wok long blut. Tru tumas, bihain long yia 1900 tasol ol dokta i kirap givim blut long planti man. Tasol long taim bilong yumi, sampela dokta i kirapim pasin bilong katim man na i no mekim wok long blut. Olsem: Long 1963 samting, wanpela dokta i gat nem, em Denton Cooley, em i bin kirap long mekim wok bilong katim ol man bilong stretim sik bilong klok na i no mekim wok long blut​—⁠em wanpela dokta i bin go pas long mekim dispela wok.

Bihain long 1970, namba bilong ol man i kisim sik hepataitis long rot bilong blut em i go antap, olsem na planti dokta i kirap painim ol narapela marasin samting olsem senis bilong blut. Long 1983 samting, planti bikpela lain dokta ol i katim ol man na i no mekim wok long blut. Orait, taim sik AIDS i wok long kisim planti man, ol narapela dokta i laik bihainim wankain pasin bilong ol dispela lain dokta na ol i toktok planti taim wantaim ol bilong kisim save. Bihain long 1990, planti haus sik i kamapim ol samting bilong helpim ol sikman i no laik kisim blut.

Long nau taim ol dokta i mas katim man, o ol i mas mekim hariap ol samting bilong helpim sikman, ol inap mekim gut dispela ol samting na i no mekim wok long blut, tasol bipo ol i bin givim blut long man taim ol i mekim olsem. Long wanpela nius (Canadian Journal of Anaesthesia) Dokta D. H. W. Wong i tok: ‘Ol dokta inap katim man o meri bikpela tru na i no mekim wok long blut o wanpela marasin i gat blut long en, maski em sik bilong klok, o sik long rop bilong klok, o sik long rop bilong pispis samting, o bun i bagarap, o em ol sik bilong meri.’

Wanpela gutpela samting bilong katim man na i no mekim wok long blut i olsem: Dokta i save was gut tru long mekim stret ol samting bilong helpim sikman. Wanpela dairekta bilong katim man long Klivlan, Ohaio, em Dokta Benjamin J. Reichstein, em i tok: ‘I hatwok long katim man na i no mekim wok long blut, olsem na save bilong dokta long mekim olsem i bikpela samting na bai bikpela blut bilong sikman i no ken lus.’ Wanpela nius bilong ol loya long Saut Afrika i tok, taim dokta i katim man na i no mekim wok long blut, sampela taim em inap mekim ‘kwiktaim, na planti blut i no lus, na dispela pasin i no gat bikpela pe.’ “Tru tumas, planti taim i no hatwok long lukautim kain sikman olsem bihain long dokta i katim em, na bikpela mani na taim i no lus.” Em sampela as na long nau i gat olsem 180 haus sik long olgeta hap i save mekim bikpela wok long katim man na i no mekim wok long blut, na givim ol samting long man i olsem senis bilong blut.

Blut na Ol Witnes Bilong Jehova

Tok bilong Baibel i as na ol Witnes Bilong Jehova i save sakim blut.a Tasol ol i orait long kisim ol narapela marasin samting i olsem senis bilong blut, na ol i strong long mekim olsem. Taim Dokta Richard K. Spence i stap dairekta bilong katim man long wanpela haus sik long Nu Yok, em i tok: “Ol Witnes Bilong Jehova i wok strong long painim ol gutpela marasin samting bilong stretim sik. Dokta bilong katim man i no inap bungim narapela lain i gat gutpela save long dispela samting olsem dispela lain.”

Planti pasin ol dokta i mekim bilong katim ol Witnes Bilong Jehova na i no mekim wok long blut, ol i kamap gutpela tru. Tingim wok bilong Denton Cooley, em dokta bilong katim ol man i gat sik bilong klok. Insait long 27 yia, dispela dokta na lain dokta bilong em, ol i bin katim 663 Witnes Bilong Jehova bilong stretim klok bilong ol na ol i no mekim wok long blut. Dispela i makim olsem ol dokta inap katim gut ol man i gat sik bilong klok, maski ol i no mekim wok long blut.

Tru, planti man i bin sutim tok long ol Witnes Bilong Jehova, long wanem, ol i sakim blut. Tasol wanpela liklik buk em wanpela lain (Association of Anaesthetists of Great Britain and Ireland) i bin wokim, i tok laik bilong ol Witnes long sakim blut i “makim olsem ol i tingim gut laip bilong man.” Tru tumas, strongpela tingting bilong ol Witnes long sakim blut i wanpela bikpela as na olgeta man inap kisim gutpela marasin samting bilong stretim sik bilong ol. Profesa Stein A. Evensen bilong wanpela haus sik long Nowe (National Hospital), em i tok: “Ol Witnes Bilong Jehova, em dokta i mas katim ol, ol i bin soim rot na ol i strong long ol samting i mas kamap gutpela moa long wanpela bikpela hap bilong wok helt bilong Nowe.”

Bilong helpim ol dokta long katim man na i no mekim wok long blut, ol Witnes Bilong Jehova i bin kamapim wanpela lain bilong toktok gut wantaim ol dokta samting. Nau long dispela taim, winim 1,400 Hospital Lieson Komiti long olgeta hap, ol i gat ol pepa na lista samting bilong marasin na pasin bilong katim man na i no mekim wok long blut, bambai ol i ken givim long ol dokta na ol saveman. Ol i kisim tok bilong ol dispela pepa long 3,000 stori bilong ol nius samting bilong ol dokta. Charles Baron, wanpela profesa long Boston College Law School, em i tok: “Wok bilong ol Hospital Lieson Komiti bilong ol Witnes i mekim, na long nau ol dokta i no strong long givim blut long ol Witnes Bilong Jehova, na ol narapela sikman tu.”b

Ol save ol Witnes Bilong Jehova i bin bungim long pasin bilong katim man na i no mekim wok long blut, na kisim ol samting i olsem senis bilong blut, dispela save i bin helpim planti dokta. Olsem: Taim tupela man i wok long bungim ol samting bilong raitim wanpela buk (Autotransfusion: Therapeutic Principles and Trends), ol i askim ol Witnes Bilong Jehova long helpim ol long sampela tok long ol marasin samting olsem senis bilong blut. Ol Witnes i amamas long mekim olsem. Tupela man bilong raitim buk i tenkyu tru long dispela na bihain ol i tok: “Long olgeta tok bilong dispela samting em mipela i bin kaunim long ol buk na nius, mipela i no bin lukim wanpela gutpela lista olsem. Ol i no bilasim tumas ol tok, tasol olgeta samting yumi ken mekim bilong abrusim blut i stap long lista.”

Ol dokta i kisim sampela nupela save long stretim sik samting, olsem na planti man i no laik kisim blut. Orait olsem wanem long bihain? Profesa Luc Montagnier, em namba wan man bilong kisim save long binatang jem i save kamapim sik AIDS, em i tok: ‘Save yumi kisim long dispela samting i makim olsem, bihain pasin bilong givim blut long man bai pinis olgeta.’ Tasol inap long taim dispela samting i kamap, ol narapela marasin samting olsem senis bilong blut i helpim ol man long abrusim bagarap.

[Ol Futnot]

[Blok/Ol Piksa long pes 7]

Tok Bilong Sampela Dokta

‘Pasin bilong katim man na i no mekim wok long blut, dispela i no samting bilong ol Witnes Bilong Jehova tasol, nogat; em i samting bilong olgeta sikman. Mi ting olgeta dokta i mas bihainim dispela pasin taim ol i katim man.’​​—⁠Em tok bilong Dokta Joachim Boldt, profesa bilong mekim dai tingting bilong sikman, Ludwigshafen, Jemani.

‘Tru, long nau pasin bilong kisim blut i no save bagarapim planti man olsem bipo i save mekim, tasol dispela pasin inap nogutim yet ol man, olsem daunim strong bilong skin long sakim sik, na kisim sik hepataitis o sampela sik nogut bilong pamuk.’​—⁠Em tok bilong Dokta Terrence J. Sacchi, nambatu profesa bilong wok dokta.

‘Planti dokta i save givim blut nating long ol sikman na ol i mekim save long givim blut. Mi no save mekim olsem.’​​—⁠Em tok bilong Dokta Alex Zapolanski, dairekta bilong katim ol man i gat sik bilong klok long haus sik San Francisco Heart Institute.

‘Taim dokta i mas katim bel bilong ol man o meri, mi ting planti taim i no gat wok long givim blut long ol.’​—⁠Em tok bilong Dokta Johannes Scheele, profesa bilong katim man, Jena, Jemani.

[Ol Piksa]

Dokta Joachim Boldt

Dokta Terrence J. Sacchi

[Blok/Ol Piksa long pes 8, 9]

Ol Dokta i No Mekim Wok Long Blut

Sampela Pasin Ol i Mekim

Sampela kain wara: Ol i save mekim wok long wara Ringer’s lactate, na dextran, na hydroxyethyl starch, na sampela wara moa bambai blut bilong sikman i no go liklik na em i hap i dai. Sampela wara ol i wok long traim long nau inap karim win oksijen i go long skin.

Ol marasin: Sampela marasin protin ol saveman i kamapim inap kirapim ol retpela sel bilong blut long wokim sampela blut moa (erythropoietin), na ol samting insait bilong blut (interleukin-11), na kain kain waitpela sel bilong blut (GM-CSF, G-CSF). Ol narapela marasin (aprotinin, antifibrinolytics) i mekim na bikpela hap blut i no lus taim dokta i katim man o i save pasim blut long ran strong (desmopressin).

Samting bilong pasim blut: Ol dokta i save putim sampela kain banis (collagen na cellulose) long hap bilong skin em naip samting i bin katim na bai ol i ken pasim blut. Sampela kain glu (fibrin na sealant) inap pasim blut long hap em man i kisim bagarap long en, o glu inap karamapim bikpela hap skin em blut i wok long lus long en.

Masin bilong kisim blut i lus: Dispela kain masin i save kisim blut i lus taim dokta i katim man. Masin i klinim blut na em inap salim i go bek insait long skin bilong man; blut i save ran oltaim long masin. Sapos bikpela hap blut i lus olsem sampela lita, dispela kain masin inap kisim dispela blut na salim i go bek insait long skin.

Ol tul bilong katim man: Sampela tul i save katim na pasim ol liklik rop bilong blut long wankain taim. Ol narapela tul inap pasim blut na blut i no lus long bikpela hap bilong skin. Tul bilong lukluk i go insait long skin (laparoscopic) na sampela narapela tul i mekim na ol dokta inap katim man na planti blut i no ken lus, olsem em i save mekim taim dokta i katim man bikpela.

Katim man: Samting i helpim ol dokta taim ol i katim man, em pasin bilong tingting gut pastaim long ol samting ol bai mekim, na toktok wantaim ol dokta i gat save pinis long dispela samting. Em i bikpela samting long pasim blut kwiktaim. Sapos ol i wet longtaim, winim 24 aua, sikman inap i dai. Na taim ol i mas katim man bilong stretim planti samting, sapos ol i stretim wanpela samting pastaim na bihain narapela samting, planti blut bilong sikman i no ken lus.

[Blok/Ol Piksa long pes 10]

Ol i No Mekim Wok Long Blut—Olsem Wanem? Em Nupela “Pasin Bilong Helpim Sikman”?

KIRAP! i bin toktok wantaim 4-pela bikpela dokta long ol gutpela samting bilong katim man na i no mekim wok long blut, na long kisim ol samting i no gat blut long en.

Ol sikman i tingim bilip bilong ol na ol i sakim blut, na husat moa ol i no laik kisim blut?

Dokta Spahn: Long haus sik bilong mipela, planti sikman i no laik kisim blut em ol man i save gut long dispela samting.

Dokta Shander: Long 1998, namba bilong ol sikman i sakim blut long laik bilong ol yet i winim namba bilong ol sikman i tingim bilip bilong ol na ol i sakim blut.

Dokta Boyd: Yumi ken tingim ol sikman i gat sik kensa. Planti taim, sapos ol i no kisim blut, skin bilong ol i kamap orait, winim ol sikman i kisim blut, na planti bilong ol i no kisim gen dispela sik.

Dokta Spahn: Planti taim mipela stretim sik bilong ol profesa bilong yunivesiti na famili bilong ol na mipela i no mekim wok long blut. Ol dokta bilong katim man ol tu ol i tok mipela i no ken mekim wok long blut! Wanpela dokta bilong katim man i kam long mipela na askim mipela long katim meri bilong em. Em i tok: “Wanpela samting tasol yupela i no ken mekim​​—⁠no ken givim blut long em!”

Dokta Shander: Ol dokta long dipatmen bilong mi i tok: ‘Ol sikman i no kisim blut, skin bilong ol i kamap orait, wankain olsem ol narapela sikman, na ating winim ol narapela. Bilong wanem yumi bihainim tupela lo bilong helpim sikman? Sapos dispela pasin i winim pasin bilong givim blut, orait yumi mas mekim wankain pasin long olgeta sikman.’ Olsem na mipela wetim dispela taim na pasin bilong katim man na i no mekim wok long blut em bai kamap pasin tru bilong ol dokta.

Mista Earnshaw: Tru, pasin bilong katim man na i no mekim wok long blut em samting ol dokta i save mekim long ol Witnes Bilong Jehova. Tasol mipela laik mekim olsem long olgeta man.

Olsem wanem? Sapos dokta i no mekim wok long blut, dispela i gat bikpela pe moa o nogat?

Mista Earnshaw: Dispela i no gat bikpela pe olsem blut.

Dokta Shander: Pe i go daun inap 25 pesen taim mipela i no mekim wok long blut.

Dokta Boyd: Maski i gat dispela as tasol na yumi no mekim wok long blut, yumi mas bihainim dispela pasin.

Olsem wanem? Yumi kisim bikpela save pinis long katim man na i no mekim wok long blut?

Dokta Boyd: Mi ting olsem. Tasol mipela i wok long kisim sampela save moa long en. Long olgeta taim mipela painim gutpela as na mipela i no ken mekim wok long blut.

[Ol Piksa]

Dokta Donat R. Spahn profesa bilong mekim dai tingting bilong sikman, Surik, Swiselan

Dokta Aryeh Shander nambatu profesa bilong mekim dai tingting bilong sikman, Amerika

Mista Peter Earnshaw, FRCS, dokta bilong katim man em bun bilong em i bagarap, Landon, Inglan

Dokta Mark E. Boyd profesa bilong ol sik bilong meri na ol meri i laik karim pikinini, Kanada

[Blok long pes 11]

Wok Bilong Sikman

▪ Paslain long dokta bilong yu i mas mekim wanpela samting bilong stretim sik bilong yu, toktok wantaim em long ol marasin samting i no gat blut long en. Dispela i bikpela samting long ol meri i gat bel, na ol papamama i gat ol liklik pikinini, na ol lapun.

▪ Raitim ol laik bilong yu long wanpela hap pepa, na sapos i gat wanpela pepa bilong gavman long dispela samting, i gutpela yu mekim wok long en.

▪ Sapos dokta bilong yu i no laik stretim sik bilong yu sapos em i no inap mekim wok long blut, painim wanpela dokta i orait long bihainim ol laik bilong yu.

▪ Bikpela hap taim liklik i mas lus pastaim na bai sampela marasin olsem senis bilong blut i ken wok gut, olsem na yu no ken wet longtaim long lukim dokta sapos yu save ol i mas katim yu.