Ol Dokta i Abrusim Blut Taim Ol i Katim Ol Witnes Bilong Jehova
OL WITNES BILONG JEHOVA i no save kisim blut, olsem na stori bilong dispela samting i bin kamap planti taim long ol nius. Ol i no kisim blut, long wanem, Baibel i tambuim, na blut i ken givim sik tu long man. (Stat 9:3, 4; Wok Pris 17:10-12; Aposel 15:28, 29) Ol i strong long sakim blut, olsem na sampela taim kros i bin kamap namel long ol wantaim ol dokta na haus sik na kot, na ol dokta na haus sik i no laik katim ol sikman Witnes, long wanem, ol Witnes i sakim blut; na kot i bin orait long ol dokta i givim blut long ol pikinini Witnes, maski papamama bilong ol i no laik.
Tasol long nau ol dokta i gat tupela tingting long pasin bilong givim blut long man. Blut ol i givim long man, planti taim i gat sik i stap long en, na taim man i kisim, em inap kisim sik nogut, na sampela taim ol man i dai long dispela sik. Ol man i wok bisnis long blut, na ol i mangal long mani, olsem na ol i laik bai ol dokta i mas mekim wok long blut, tasol taim dokta i katim man na givim blut long em, em inap kisim sik nogut.a Olsem na long nau i no ol Witnes Bilong Jehova tasol i sakim blut—planti ol narapela man tu ol i no laik kisim blut taim dokta i mas katim ol.
Ol Witnes Bilong Jehova i mekim na ol dispela samting i kamap. Ol dokta i bin katim planti tausen Witnes i gat sik, na dokta i no mekim wok long blut, na planti bilong ol dispela Witnes em sik bilong ol i pinis hariap na ol i orait gen, winim ol sikman i bin kisim blut. Olsem na yumi save ol dokta inap katim man na i no planti blut i lus, na mak bilong blut inap i go daun tru na man i no ken bagarap. Bipo ol i ting man bai bagarap sapos mak bilong blut i go daun olsem. Na taim ol dokta i bin katim ol Witnes, ol i bin mekim long narapela pasin i no gat wok long blut, na i no gat bikpela pe long en, na i no gat blut bilong givim sik nogut long Witnes. Na ol Witnes i bin winim kot, na kot i tok, wanem samting ol Witnes i orait long dokta i mekim long ol, em samting bilong ol Witnes yet—ol i ken sakim blut sapos ol i laik.
Ol Witnes Bilong Jehova i bin traim bihainim tok bilong dokta na haus sik na wok gut wantaim ol, olsem na ol dispela gutpela samting i bin kamap. Long nau long hetkota bilong ol ol i gat wanpela dipatmen ol i kolim Dipatmen Bilong Givim Toksave Long Ol Haus Sik. Ol man bilong dispela dipatmen i bin raun long planti hap, na long sampela brens-ofis bilong Sosaiti Was Taua ol i bin skulim sampela Witnes na kamapim Komiti Olsem Lain Namelman Bilong Ol Sikman Witnes na Dokta, na sapos dokta i laik givim blut long wanpela Witnes taim dokta i katim em, orait, dispela komiti i ken i go helpim Witnes na traim givim tok long dokta. Na long ol bikpela brens-ofis i gat sampela man ol i lukautim wok bilong Dipatmen Bilong Givim Toksave Long Ol Haus Sik.
Dispela dipatmen i save lainim ol dispela komiti long toktok wantaim ol dokta na lain bilong haus sik long sampela ol narapela samting ol dokta i ken givim long ol olsem senis bilong blut, na i no gat wok long givim blut long sikman Witnes; na komiti i ken tokim ol tu long was gut taim dokta i katim man na bai planti blut i no ken lus. Taim lain bilong Dipatmen Bilong Givim Toksave Long Ol Haus Sik ol i skulim lain bilong dispela komiti, ol i kisim ol i go toktok wantaim sampela dokta na lain bilong haus sik.
Pastaim i gat 18 skul i kamap long Amerika, na bihain i gat 4-pela i kamap long hap bilong Pasifik, em wanpela long Ostrelia, na wanpela long Japan, na wanpela long Filipin, na wanpela long Hawaii, na dispela bai inapim 8-pela brens-ofis bilong Sosaiti Was Taua.b Long Novemba na Disemba long 1990 3-pela memba bilong Dipatmen Bilong Givim Toksave Long Ol Haus Sik ol i go long Yurop na Sentral na Saut Amerika na Karibian na ol i wokim 10-pela skul moa, na nau yumi ken stori long gutpela wok bilong ol dispela skul.
Long Yurop i gat 5-pela skul i bin kamap, em long Inglan, na Swiden, na Frans, na Jemani, na Spen, na dispela 5-pela skul ol inapim 20 brens-ofis bilong Sosaiti Was Taua. Long ol dispela skul, i gat 1,700 elda i bin kisim save long mekim wok bilong Komiti Olsem Lain Namelman Bilong Ol Sikman Witnes na Dokta.
Wanpela dokta bilong Frans i tokaut olsem ol Witnes Bilong Jehova i strong long bihainim lo bilong blut, na dispela i bin helpim ol dokta long kisim save long pasin bilong katim man na i no gat wok long blut. Na em i tok, i no gat narapela lotu i bin helpim lain bilong ol olsem long taim sampela hevi i painim ol.
Lain bilong bikpela haus sik long taun Madrit long Spen ol i bin kros long ol Witnes long dispela samting bilong blut. Wanpela Witnes i gat sik long baksait, na dispela haus sik i no laik helpim em, long wanem, Witnes i no laik kisim blut. Witnes i no laik lusim haus sik, tasol ol i no givim kaikai o samting bilong dring long em, na em i mas lusim haus sik. Ol memba bilong Dipatmen Bilong Givim Toksave ol i go na toktok inap tupela aua wantaim bikman bilong haus sik na nambawan dokta, na nau tupela i orait long katim dispela Witnes, na ol i salim tok long em i kam bek long haus sik na bai ol i ken helpim em.
Taim ol Witnes bilong Itali i skul pinis na ol i go bek long ples, wanpela hevi i kamap: Lain bilong wanpela haus sik i laik givim blut long wanpela nupela pikinini em mama i karim hariap tumas. Ol dispela Witnes i tok: “Mipela bin kisim save long skul, na mipela mekim wok long dispela save na mipela mekim dai kros, na nau ol i oraitim pikinini na ol i no mekim wok long blut.”
Sentral na Saut Amerika na Karibian
I gat 5-pela skul moa i bin kamap, olsem long Meksiko, na Ajentina, na Brasil, na Ekwado, na Poto Riko. Dispela 5-pela skul i bilong helpim 32 brens-ofis bilong Sosaiti Was Taua.
Bos bilong ples bilong bungim ol blut long Biktaun Meksiko em i tok, ol Witnes Bilong Jehova i bin go pas long painim rot bilong dokta i ken katim man na i no gat wok long blut, na nau i gat ol dokta i save long mekim dispela samting bilong helpim ol man, na ol Witnes tasol i bin wok strong long kamapim. Em i lukim lista bilong ol samting dokta i ken mekim long man em blut bilong em i wok long lus na dokta i no ken givim blut long em—Dipatmen Bilong Givim Toksave i bin wokim dispela lista—orait, dispela bos i lukim dispela lista,c na em i tok: ‘Bai mi kisim sampela lista olsem na bai mi putim long ol notis-bot long olgeta haus sik hia long Biktaun Meksiko, na bai mi tokim ol dokta long kisim lista olsem bilong ol yet, na sapos bihain ol i singaut long blut, bai mipela tokim ol long lukim dispela lista, na bai mipela askim ol, “Yu bin traim sampela samting olsem i stap long lista, o nogat?” Na sapos ol i tok, Nogat, mipela bai tok, “Sapos yu no traim ol dispela samting pastaim, mipela no ken salim blut i go long yu.” ’
Na long Ajentina, bos bilong ples bilong bungim ol blut em i bin mekim gutpela samting tu. Lo bilong dispela hap i olsem: Sapos man i mas i go slip long haus sik bilong gavman, pastaim em i mas stretim tok long sampela wanblut o pren na bai ol i ken givim tupela meta blut long haus sik pastaim, na sapos nogat, dokta i no ken helpim em. Ol Witnes i no inap bihainim dispela pasin, olsem na haus sik i sakim ol. Mipela tokim dispela bos long bilip bilong mipela long blut, na em i mekim ol samting bilong senisim dispela lo bilong ol, na sapos sikman Witnes i soim kat bilong em bilong blut (Advance Medical Directive) long ol, ol i no ken tokim em long sampela wantok i mas givim blut long haus sik pastaim na bai ol i ken helpim dispela Witnes.
Long Ekwado wanpela bikpela dokta i bin katim ol Witnes na ol narapela man, inap olsem 2,500, na em i no mekim wok long blut. Em i tok, em bai tokim ol dokta long Ekwado, taim ol i katim man, no ken mekim wok long blut, long wanem, dispela blut inap bagarapim sikman.
Wanpela dokta i bin harim skul long Ekwado, na em i tok: “Dispela lain i gat bikpela save long marasin na sik na wok dokta, na ating save ol i kisim long Baibel i as bilong en. Olsem na mi ting yumi mas kisim save long lotu na long bilip bilong ol.”
Long Poto Riko ol i senisim tingting bilong ol. Bipo ol i save holimpas ol sikman Witnes i bikpela pinis na ol i subim blut i go insait long ol, na sampela i dai pinis. Lain bilong Dipatmen Bilong Givim Toksave i toktok wantaim tupela bikman bilong haus sik, em wanpela i bos na wanpela em i loya bilong Asosiesen Bilong Haus Sik. Kwiktaim loya i kirap na i kolim ol samting haus sik bai mekim na bai i stret wantaim ol sikman, na ol samting em i kolim i wankain olsem ol samting lain Witnes bilong dispela Dipatmen i laik kamapim, na ol i kirap nogut long harim em i tok olsem! Em i tok em i laikim lista bilong ol dispela samting, na ol i givim wanpela long em.
Ol Samting i Kamap Long Amerika
Dokta James J. Riley, em siaman bilong dipatmen bilong katim man long haus sik bilong em, em i tokim komiti bilong ol Witnes olsem: “Mi lukim yupela i go pas long kisim save long ol samting bilong blut, em ol samting dokta i mas save long en, na ol samting i stret long lo bilong gavman.”
Dispela Komiti Olsem Lain Namelman Bilong Ol Sikman Witnes na Dokta ol i toktok wantaim sampela bikman bilong wanpela bikpela haus sik long Wosington, D.C., na ol dispela bikman i tok promis long helpim wok bilong dispela Komiti bilong ol Witnes, na ol i tok, dispela Komiti i mekim gutpela wok long helpim lain bilong ol taim ol dokta i strong long ol i mas kisim blut.
Bos bilong wanpela dipatmen long haus sik long Wiskonsin i tok, bipo em i bin tingting kranki long ol Witnes Bilong Jehova, na em i tokim Komiti long wok strong long givim tok bilong ol long ol dokta.
Dipatmen Bilong Givim Toksave Long Ol Haus Sik ol i save salim ol nius long sampela dokta na haus sik na lain bilong haus sik, na tokim ol long ol samting bilong blut na sikman na lo bilong gavman. Wanpela bos bilong haus sik long Baltimo long Merilan i tok: “Mi tok tenkyu long ol nius samting yu salim long mi long ol samting bilong blut na bilong ol Witnes Bilong Jehova. Ol dispela samting bai helpim haus sik hia long senisim tingting bilong ol long ol samting bilong ol Witnes Bilong Jehova.”
Long Amerika, klostu 10,000 dokta i orait long katim ol Witnes Bilong Jehova na ol i no ken mekim wok long blut.
I gat 32 skul i bin kamap, na long 62 brens-ofis ol i bin kirapim ol Komiti Olsem Lain Namelman Bilong Ol Sikman Witnes na Dokta, na ol dispela komiti bai lukautim planti milion Witnes Bilong Jehova long olgeta hap. Wok bilong Dipatmen Bilong Givim Toksave Long Ol Haus Sik i mekim gutpela wok, olsem na yumi save Jehova i mekim gut long dispela lain.
[Ol Futnot]
b Lukim stori i stap long Kirap! bilong Me 8, 1991, het-tok bilong en, “Rot Bilong Ol Dokta i Ken Save Long Tingting Bilong Ol Sikman Witnes.”
c Dispela lista i stap long pes 10 bilong dispela nius.
[Blok long pes 10]
Bilong Bikpela Blut i No Ken Lus na i No Gat Wok Long Kisim Blut
1. Sampela Masin Bilong Katim Man:
a. Electrocautery
b. Laser surgery
c. Argon beam coagulator
d. Gamma knife radiosurgery
2. Ol Pasin Bilong Pasim Blut na i No Ken Lus:
a. Endoscopy, em samting bilong painim wanem hap insait long skin em blut i lus long en
b. Flexible suction coagulator electrode (Papp, J. P., JAMA, Novemba 1, 1976, pes 2076-2079)
c. Arterial embolization (JAMA, Novemba 18, 1974, pes 952-953)
d. Controlled hypotension (inap long blut i no ron moa)
e. Samting Bilong Pasim Bek Skin (Dr. S. E. Silvas, MWN, Septemba 5, 1977)
3. Katim Man na Marasin Bilong Mekim Dai Tingting:
a. Hypotensive anesthesia (daunim mak bilong blut)
b. Hypothermia (mekim skin i kol)
c. Intraoperative hemodilution
d. Masin bilong kisim blut i lus taim dokta i katim man
e. Was gut tru long taim bilong katim man
f. Lain dokta bilong katim man i mas bikpela liklik na bai ol i no ken lusim bikpela hap taim
4. Sampela Kain Masin:
a. Masin bilong skelim oksijen
b. Masin bilong skelim oksijen long blut
5. Sampela Kain Wara Bilong Helpim Blut:
a. Crystalloids
(1) Ringer’s lactate (Eichner, E. R., Surgery Annual, Janueri 1982, pes 85-99)
(2) Wara i gat sol
b. Colloids
(1) Dextran
(2) Gelatin (Howell, P. J., Anaesthesia, Janueri 1987, pes 44-48)
(3) Hetastarch
6. Samting Bilong Pasim Blut:
a. Avitene
b. Gelfoam
c. Oxycel
d. Surgicel
e. Planti samting moa
7. Bilong Apim Mak Bilong Blut:
a. Oksijen
b. Hyperbaric oxygen chamber—olsem liklik rum ol i putim man long en na i gat win oksijen long en (Hart, G. B., JAMA, Me 20, 1974, pes 1028-1029)
c. Iron dextran (Dudrick, S. J., Archives of Surgery, Jun 1985, pes 721-727)
d. Folic acid
e. Erythropoietin—i kirapim gris insait long bun long wokim blut
f. Anabolic steroids, decadurabolin, olsem marasin bilong mekim skin i go bikpela
g. Sut bilong Vitamin B-12
h. Vitamin C
i. Vitamin E (em gutpela tru bilong nupela pikinini)
8. Samting Bilong Mekim Long Skin:
a. Sampela pasin bilong pasim blut:
(1) Pasim strong ples blut i go daun
(2) Putim ais long en
(3) Apim han o lek samting i bin kisim bagarap na blut i no ken ron strong
b. Em i laik i dai:
(1) Apply pressure cuffs to legs
(2) Antishock trousers
(3) Apim tupela lek na bai mak bilong blut i no ken i go daun
9. Ol Marasin Bilong Helpim Sampela Sik Bilong Blut:
a. DDAVP, desmopressin (Kobrinsky, N. L., Lancet, Me 26, 1984, pes 1145-1148)
b. E-aminocaproic acid (Schwartz, S. I., Contemporary Surgery, Me 1977, pes 37-40)
c. Vitamin K
d. Bioflavonoids (Physician’s Desk Reference)
e. Carbazochrome salicylate
f. Tranexamic acid (Transfusion Medicine Topic Update, Me 1989)
g. Danazol
10. Sampela Toksave Moa:
a. Sapos mak bilong blut i go daun liklik (90-100 mm Hg) dispela inap mekim na sapos samting i bin katim wanpela bikpela rop, blut bai go strong na pasim dispela ples na ating bai blut i no ken i go daun tumas
b. Sampela i tok, bilong dokta i ken katim man, mak bilong blut i no ken aninit long 10g hemoglobin, tasol dispela tok i no stret wantaim tok bilong saiens
c. Dokta i bin katim sampela man em mak bilong blut i daun tru, inap olsem 1.8 na ol i no i dai (Anaesthesia, 1987, Volyum 42, pes 44-48)
d. Taim mak bilong blut i go daun, blut i no save strong tumas, na dispela i helpim klok na bai i no gat hatwok, na oksijen i ken ron gut