Sapos Samting i Kamap Bilong Traim Bilip Bilong Yu Long Haus Sik, Yu Redi Long Sanap Strong?
(Namba 1 Hap)
1 Yumi no save tingting olsem nau o tumora bai yumi slip long haus sik, a? Tasol yumi mas save, “taim nogut i save painim yumi olgeta.” (Sav 9:11) Na maski yu no save kisim ol marasin bilong dokta taim yu gat sik, bai yu mekim wanem sapos yu kisim wanpela bagarap na tingting bilong yu i dai na kwiktaim ol i kisim yu i go long haus sik na dokta i laik givim blut long yu? Tru tumas, wantu bagarap o sik inap painim yu na nau wanpela samting i kamap bilong traim bilip bilong yu.
2 Sapos sik samting i painim yu na yu mas slip long haus sik, bai yu mekim wanem bilong holimpas bilip sapos dokta samting i tok, sapos yu no kisim blut bai yu dai? Bai yu bilipim tok bilong em na yu ting, tru bai yu dai sapos yu no kisim blut? Long bel bilong yu, yu strong tru olsem yu no laik kisim blut? Sapos dispela traim i painim yu, yu redi long holimpas bilip na sakim blut?—Ap 15:28, 29.
3 Tru, yu no laik kisim blut, na yu save sapos yu kisim bai em i bagarapim yu long ol samting bilong spirit. Tasol bilong sakim tru blut yu mas bilip strong long bel bilong yu olsem yu no laik tru long kisim blut. Tasol dispela bilip bilong yu i mas i gat as bilong en—yu mas save gut long ol tok bilong Baibel long blut. Sapos nogat, orait taim ol i tokim yu olsem bai yu dai sapos yu no bihainim tok bilong ol, nau bel bilong yu i no stap isi, na i no hatwok long ol i paulim tingting bilong yu. Na nogut yu larim ol i giamanim yu na yu ting, dokta i gat bikpela save long blut, winim save bilong God. Olsem na long kain taim olsem, yu mas pasim tok strong long bel bilong yu long mekim ol samting i stret long ai bilong Jehova, maski ol man i tok wanem. (Lo 12:23-25) Tasol olsem wanem? Yu wanpela tasol i mas karim dispela hevi na i no gat narapela bilong helpim yu?—Sav 4:9-12.
4 Oganaisesen Bilong Jehova Inap Helpim Yu: Oganaisesen bilong Jehova i bin mekim wanem bilong helpim yu long holimpas bilip sapos wanpela bagarap o sik i painim yu na yu mas slip long haus sik? Sosaiti i bin wokim planti buk samting bilong skulim yumi long ol samting bilong blut na ol samting yumi inap kisim olsem senis bilong blut. I gat tupela buklet, How Can Blood Save Your Life? na Ol Witnes Bilong Jehova na Tingting Bilong Ol Long Blut, na sampela samting moa i toktok long dispela samting. Na i gat ol brata sista long kongrigesen bilong yu ol inap helpim na strongim yu. Sapos bikpela bagarap o sik i painim wanpela na dokta i strong tru long givim blut long em, ating ol elda bai stretim rot na bai i gat sampela i was long em long haus sik long san na nait olgeta, olsem wanpela elda wantaim papa o mama bilong sikman o narapela bilong famili. Sampela sikman Witnes i bin slip long haus sik na tingting bilong ol i dai o ol i no inap toktok na mekim wanpela samting bilong pasim dokta, na dokta i givim blut long ol long nait, taim famili o ol pren i lusim haus sik na ol i go bek long haus.
5 Ol Samting Bilong Redi Gut Pastaim—Yu Mekim Pinis? Bilong redi gut long winim hevi inap painim yu long blut, i gat sampela bikpela samting yu mas mekim pastaim. Namba wan samting, yu mas lukim gut kat “Medical Directive” em olgeta wan wan bilong famili i holim. Olsem wanem? Ol i raitim olgeta tok long en, na raitim det, na nem bilong ol, na i gat nem bilong man o meri i bin lukim ol i sainim nem bilong ol? Mas lukim gut ol dispela samting. Sampela brata i bin i go slip long haus sik na dispela kat bilong ol i no gat det long en, na i no gat nem bilong man i bin lukim ol i sainim nem bilong ol. Olsem na dokta i no bilip long dispela kat. Na olsem wanem? Olgeta wan wan pikinini bilong yu i no baptais yet ol i holim wanpela kat ol i kolim “Identity Card”? Sapos nogat, na bagarap o sik i painim pikinini na ol i tok long em i mas kisim blut, olsem wanem haus sik na ol dokta inap save long tingting bilong yu long blut? Na ol bai salim tok long husat bilong toksave long em?
6 Orait, taim yu mekim pinis ol dispela samting, nau yu mas kirapim olgeta wan wan long karim dispela kat LONG OLGETA TAIM. Taim ol i laik lusim haus bilong i go long skul, askim ol, ol i holim dispela kat o nogat. Na mekim olsem tu taim ol i laik i go long ples bilong pilai spot o long narapela hap. Na yumi olgeta i mas karim dispela kat taim yumi go long wok o taim yumi raun o limlimbur o taim yumi go long kibung Kristen. Long olgeta taim yu na famili bilong yu i mas karim dispela kat. No ken lusim!
7 Yu mas tingting: Olsem wanem sapos yu kisim bikpela bagarap o bikpela sik na ol i mas bringim yu hariap long haus sik, na tingting bilong yu i dai o yu no inap toktok, na ol i laik givim blut long yu? Olsem wanem sapos yu no gat dispela kat i stap wantaim yu, na i no gat wanpela long famili o wanpela elda i kamap yet long haus sik bilong toksave long dokta long tingting bilong yu long blut, na ol dokta i ting yu mas kisim blut? Sapos olsem, ating ol bai givim blut long yu, a? Sori tumas, dispela samting i bin painim sampela brata. Tasol taim yumi karim dispela kat, em i olsem maus bilong yumi na em i kamapim laik bilong yumi long dokta.
Sapos Samting i Kamap Bilong Traim Bilip Bilong Yu Long Haus Sik, Yu Redi Long Sanap Strong?
(Namba 2 Hap)
1 Olsem na dispela kat i winim wanpela paspas bilong han o nek i gat toksave bilong blut long en. Ol dispela paspas samting i no kamapim bilip bilong yumi long blut em yumi kisim long Baibel, na i no gat nem bilong wanpela man bilong strongim ol tok i stap long en. Wanpela kot i kamap long Kanada long ol samting bilong blut na jas i tok long kat “Medical Document” bilong wanpela sista olsem: ‘Em i bihainim gutpela rot bilong kamapim tingting bilong em long ol dokta na nes samting, na sapos tingting bilong em i dai o narapela samting i mekim na em i no inap toktok, ol inap save long laik bilong em, olsem em i no orait long kisim blut. I no gat narapela rot olsem bilong givim dispela toksave long ol dokta samting.’ Em nau, yumi harim pinis tok ol i pasim long dispela kot, olsem na yumi mas karim dispela kat long olgeta taim!
2 Bikpela wok bilong kat “Medical Directive” bilong yumi em i bilong taim wanpela bagarap o bikpela sik i painim yumi wantu tasol. Tasol sapos yu save pinis olsem dokta i mas katim yu, orait yu ken raitim wanpela pepa i kamapim klia tru bilip bilong yu na as bilong en (olsem ol tok i stap long kat “Medical Directive”) na bai yu ken stori gut long dokta i mas katim yu olsem wanem, na nem bilong ol dokta na haus sik. I stret yu ken mekim olsem na bai yu ken save, ol samting ol dokta bai mekim i stret long laik bilong yu. Na maski yu na dokta i no save gut olsem em i mas katim yu o nogat, yu mas tokaut klia long em olsem: Sapos wanpela samting i kamap na em i mas katim yu, em i mas bihainim tok i stap long dispela pepa yu bin raitim.—Snd 22:3.
3 Namba 2 samting, em yu mas toktok wantaim ol dokta samting ol bai i gat wok long katim yu sapos yu gat sik o ol i mas helpim yu sapos yu kisim bagarap na ol i bringim yu long haus sik. Sampela dokta i gat tok long ol Witnes Bilong Jehova, long wanem, ol i no bin kamapim bilip bilong ol long dokta pastaim, olsem ol i no orait long kisim blut, na bihain sik samting i painim ol hariap na nau ol i toksave long dokta long ol i no ken kisim blut. Tasol yumi no ken tru mekim olsem. Orait, yu mas toktok wantaim husat long haus sik?
4 Toktok Wantaim Ol Dokta Samting:—LAIN DOKTA: Long kain taim olsem, yu no ken pret long ol man. (Snd 29:25) Sapos ol i lukim olsem yu gat tupela tingting, ating ol bai ting bilip bilong yu long blut i no strong tumas. Taim dokta i mas katim yu, yu o wanpela long famili i mas givim sampela askim long nambawan bilong lain dokta bilong katim man. Wanpela bikpela askim i olsem: Ol dispela dokta bai bihainim laik bilong yu na ol i no ken givim blut long yu, maski wanem samting i kamap? Sapos yu no harim tingting bilong ol, yu no inap save ol bai mekim wanem long taim ol i katim yu.
5 Kamapim klia laik bilong yu long ol dokta, na tok bilong yu i mas kamapim klia olsem yu bilip tru long dispela samting. Tokaut klia olsem yu laik bai ol i givim narapela samting long yu olsem wara samting, olsem senis bilong blut. Sapos dokta i no orait long dispela samting, gutpela sapos yu ken kirap hariap long painim narapela dokta.
6 DOKTA BILONG MEKIM DAI TINGTING BILONG SIKMAN: Em i namba wan dokta yu mas toktok wantaim em taim ol i laik katim yu. YU NO KEN LUSIM TINGTING LONG TOKTOK WANTAIM DISPELA DOKTA. Em i gat wok long helpim yu long i stap laip taim dokta i wok long katim yu, olsem na em yet bai pasim tok olsem ol i mas mekim wok long blut o nogat. Olsem na sapos yu toktok wantaim dokta bilong katim yu na em tasol, yu no inap save, ol bai givim blut long yu o nogat. Olsem na yu mas toktok gut wantaim dokta bilong mekim dai tingting bilong yu na yu mas kamapim strong bilip bilong yu long em, na bai yu ken save, em bai bihainim tok bilong yu o nogat.—Lukim Luk 18:3-5.
7 Sampela taim ol i save mekim olsem: Long nait paslain long taim ol i laik katim man, dokta bilong mekim dai tingting bilong sikman em bai kam lukim em. Tasol nau i no gat taim bilong toktok gut wantaim em sapos em i no wanbel long bilip bilong yu long blut. Olsem na yu mas strong long dokta bilong katim yu i mas painim wanpela dokta bilong mekim dai tingting, em yu inap toktok gut wantaim em sampela de paslain long taim bilong katim yu. Olsem bai i gat taim bilong painim wanpela dokta olsem, sapos namba wan dokta bilong mekim dai tingting em i no orait long bihainim laik bilong yu. Yu no ken larim wanpela man i pasim yu long mekim olsem.
Sapos Samting i Kamap Bilong Traim Bilip Bilong Yu Long Haus Sik, Yu Redi Long Sanap Strong?
(Namba 3 Hap)
1 Yu mas tokaut klia long ol dispela dokta: OL I NO KEN GIVIM BLUT LONG YU. Askim ol long givim marasin o wara samting long yu i no gat blut long en. Sapos yu save long nem bilong sampela samting olsem, yu ken tokaut long dispela. Sapos ol dokta i ting dispela samting i no gutpela bilong helpim yu, orait askim ol long traim painim narapela samting long ol buk dokta bilong ol. Tokim ol, sapos ol i laik, orait yu ken askim ol elda bilong yu long tokim brens-ofis na ol i ken wok long painim sampela tok bilong dispela samting bilong helpim ol dokta.
2 Samting i Stret Yu Ken Mekim: Yu mas save long ol samting i stret yu ken mekim. Em wanpela lo bilong konstityusen, na i stret yu ken mekim wok long en taim yu mas i go long haus sik. Sapos wanpela man i tok, i no stret yu mekim olsem, orait yu no ken bilipim tok bilong em.
3 Lo i tok, ol i no ken givim wanpela kain marasin samting long yu sapos yu no orait long en. Na yu inap sakim olgeta samting ol i laik mekim long yu sapos yu no laikim. Ol dokta i mas tokaut klia long olgeta samting ol i laik mekim, na ol i mas tokaut tu olsem dispela samting inap nogutim yu olsem wanem. Na ol i mas tokim yu long ol narapela samting yu inap kisim. Em nau, taim ol i toksave pinis long yu, yu inap makim wanem samting yu laik bai ol i mekim o givim long yu.
4 Yu mas save gut long ol samting yu orait long ol i ken mekim. Olsem na yu MAS askim ol gut long ol samting yu no klia long en, na ol kain kain nem bilong ol marasin samting em ol dokta i save kolim na yu no klia long en. Olsem: Sapos dokta i tok em i laik givim “plasma” long yu, yu inap ting em i olsem wanpela wara bilong helpim blut—tasol nogat, i no olsem. Olsem na yu no ken orait kwik long tok bilong em. Askim em: “Dispela samting i wanpela hap bilong blut?” Na taim em i tokim yu long ol samting em i laik mekim, yu ken askim em: “Bai yu mekim wok long sampela samting i gat blut long en?” Na sapos em i kolim wanpela masin samting em i laik mekim wok long en, askim em: “Taim yu mekim wok long dispela masin, em bai putim hap blut bilong mi i stap inap long sampela taim o nogat?”
5 Ol Askim Yu Mas Was Gut Long En: Yu mas save, i gat sampela kain askim ol dokta i save givim long yumi bilong trikim yumi. Wanpela askim em planti dokta (na sampela jas tu) i save mekim, em olsem:
● “Olsem wanem? Yu orait long i dai (o long larim pikinini bilong yu i dai) na bai yu no ken kisim ‘blut bilong lukautim laip bilong yu’?”
6 Sapos yu tok “yes,” yu bekim stret long ol samting bilong lotu. Tasol sapos yu tok olsem long ol dokta o jas long haus kot, dispela kain bekim i no inap helpim yu, na sampela taim bai yu lus long kot. Yu mas save, yu no stap long wok autim tok. Em i taim bilong toktok long ol marasin samting yu mas kisim bilong oraitim yu. Olsem na taim yu laik bekim tok, yu mas save, yu toktok wantaim dokta o jas bilong haus kot.—Sng 39:1; Kl 4:5, 6.
7 Sapos yu tok “yes” long dokta o jas o bos bilong haus sik, ol bai ting yu laik kilim i dai skin bilong yu yet na bai yu gat nem olsem bilipman, o yu laik bai pikinini bilong yu i dai olsem ofa bilong lotu. Na long kain taim olsem, sapos yu tokim ol olsem yu gat strongpela bilip long ol man i dai pinis bai kirap bek, dispela tok i no inap helpim yu. Ol bai ting, lotu i paulim tingting bilong yu, na yu no inap tingting stret long ol samting yu mas mekim bilong lukautim laip bilong yu. Na sapos ol i laik givim blut long pikinini bilong yu na yu mekim kain tok olsem, ol bai ting yu no gutpela papa o mama, na yu sakim samting ol dokta i laik mekim bilong “lukautim laip” bilong pikinini.
Sapos Samting i Kamap Bilong Traim Bilip Bilong Yu Long Haus Sik, Yu Redi Long Sanap Strong?
(Namba 4 Hap)
1 Yu mas kamapim klia olsem yu NO sakim olgeta kain marasin samting bilong dokta. Nogat. Tasol yu no wanbel wantaim em long WANEM KAIN samting em i laik mekim. Sapos yu kamapim klia dispela samting, ating ol bai harim tok bilong yu. Na i no stret sapos ol i laik mekim olsem blut TASOL inap “lukautim laip” bilong man, na em i no inap bagarapim man. (Lukim buklet tok Inglis, How Can Blood Save Your Life?, pes 7-22) Bilong kamapim klia tru dispela samting, ating yu ken tokim ol:
● “Mi no laik bai mi (o pikinini bilong mi) i dai. Sapos mi laik bai mi (o pikinini bilong mi) i dai, mi no ken i kam long haus sik. Tasol mi kam bilong kisim sampela marasin samting bilong helpim mi (o pikinini bilong mi) long i stap laip. Mi laik kisim samting i no gat blut long en bilong helpim sik bilong mi (o pikinini bilong mi). Ol haus sik i gat sampela samting olsem.”
2 Sampela taim ol dokta na jas bai givim sampela askim moa long yumi, olsem:
● “Sapos kot i tok na ol dokta i givim blut long yu, wanem hevi bai painim yu? Lotu bilong yu bai tok em asua bilong yu?”
● “Sapos yu kisim blut o ol i subim yu na yu mas kisim blut, ol bai rausim yu long lotu o ol bai tok yu no inap kisim laip i stap oltaim? Kongrigesen bai ting olsem wanem long yu?”
3 Wanpela sista i bin tokim jas, sapos jas i pasim tok long em i mas kisim blut, em i no gat asua long dispela, long wanem, i no laik bilong em. Tru, ating sista i tok stret, tasol jas i ting sista i laik tok, lotu bilong sista i no ken putim asua i go long em, olsem na jas i ken mekim dispela samting na karim hevi bilong en. Orait, nau jas i kirap na putim tok long sista i mas kisim blut.
4 Yu mas save, sampela taim ol i givim ol dispela kain askim long yu bilong painim rot long daunim tok bilong yu, olsem yu no laik kisim blut. Tasol yu mas was gut! Yu no ken givim rot long ol! Orait, yu ken bekim wanem tok long ol? Yu ken tok olsem:
● “Sapos ol i strong na ol i givim blut long mi, em i wankain olsem ol i reipim mi. Dispela bai bagarapim mi long ol samting bilong spirit na bagarapim bel bilong mi, na bai mi karim hevi bilong en inap long olgeta taim bihain. Long strong bilong mi olgeta bai mi sakim ol na bai ol i no ken mekim dispela pasin nogut long bodi bilong mi em mi no orait long en. Ol man i laik bagarapim mi olsem, bai mi wok strong long putim ol long kot, wankain olsem man i laik reipim mi.”
5 Yumi mas mekim kain tok olsem bambai ol i ken pilim tru olsem sapos ol i givim blut long yumi, ol i mekim pasin nogut tru long bodi bilong yumi. Em i no liklik samting. Olsem na yu mas sanap strong. Kamapim klia olsem yu laik bai ol i givim samting long yu i no gat blut long en.
6 Bai Yu Mekim Wanem Bilong Redi Gut?: Yumi bin toktok long ol samting yu mas mekim bilong lukautim yu yet na famili bilong yu sapos ol i laik subim yupela long kisim blut. Yu mas mekim wanem long ol dispela tok na bai yu redi gut long sanap strong sapos sik o bagarap i painim yu na samting i kamap bilong traim bilip bilong yu?
Namba Wan Samting: Toktok gut wantaim famili long dispela samting, na toktok long wanem samting o wanem tok bai yupela mekim sapos sik o bagarap i painim wanpela na em i mas go long haus sik.
Namba 2 Samting: Skelim gut ol kat na pepa bilong yu long ol samting bilong blut, nogut sampela i lus.
Bihain: Beten strong long Jehova long em i ken sambai long yu na helpim yu long sanap strong na ‘sakim blut.’ Sapos yumi bihainim lo bilong em long blut, bai em i orait long yumi na yumi inap kisim laip i stap oltaim oltaim.—Ap 15:29; Snd 27:11, 12.
[Questions for Part 1]
1. Sapos yu kisim wanpela bagarap o wantu sik i painim yu, wanem ol hevi inap kamap?
2. Gutpela sapos yu givim wanem ol askim long yu yet?
3. Yu ken redi olsem wanem na bai dokta i no ken givim blut long yu?
4. Oganaisesen bilong Jehova i bin mekim wanem bilong helpim yumi long taim ol hevi olsem i kamap?
5. Sapos yumi no laik bai dokta i givim blut long yumi o long pikinini bilong yumi, yumi mas sainim wanem kat?
6. Long wanem taim yumi mas holim ol kat olsem?
7. Long wanem kain taim i gutpela long dokta i lukim kat yumi sainim pinis?
[Questions for Part 2]
1. Bilong wanem dispela kat “Medical Document” em i wanpela gutpela samting tru?
2. Sapos wanpela bagarap o bikpela sik i no painim yumi wantu tasol, o yumi save dokta i no ken katim yumi hariap—em bai mekim bihain—orait, gutpela sapos yumi raitim wanem samting na givim long dokta?
3. Bilong wanem kwiktaim yu mas toksave long ol dokta samting long yu no orait long kisim blut?
4. Wanem samting bai helpim lain dokta bilong katim man na bai ol i ken bihainim laik bilong yu na no ken givim blut long yu?
5. Sapos dokta i no laik bihainim laik bilong yu, olsem yu no ken kisim blut, orait yu mas mekim wanem?
6. Bilong wanem yu mas toktok gut wantaim dokta bilong mekim dai tingting bilong yu na kamapim bilip bilong yu olsem yu no orait long kisim blut?
7. Bilong wanem yu mas tokim dokta bilong katim yu long em i mas kamapim gut bilip bilong yu long blut, long dokta bilong mekim dai tingting bilong yu, na em i mas mekim olsem sampela de paslain long taim bilong katim yu?
[Questions for Part 3]
1. (a) Yu mas tokaut klia long ol dokta long wanem samting? (b) Yu ken tokim ol long wanem samting bilong helpim ol long save long tingting bilong yu?
2. Yu mas save long wanem samting?
3. Taim ol i laik mekim wanpela samting long yu, pastaim yu mas orait long wanem samting?
4. Sapos i gat sampela samting yu no klia gut long en, orait yu mas mekim wanem?
5. Planti dokta i save givim wanem askim long yumi?
6. Taim yu bekim ol askim bilong dokta o jas long haus kot, bilong wanem yu mas bekim tok i stret long ol?
7. Sapos yu tok “yes,” olsem yu orait long i dai na bai yu no ken kisim blut long wanem yu bilip long kirap bek, ol bai ting olsem wanem?
[Questions for Part 4]
1. Bilong wanem yu mas tok: “Mi no laik bai mi o pikinini bilong mi i dai, tasol mipela i laik kisim samting i no gat blut long en bilong helpim sik bilong mipela”?
2. Sampela taim ol dokta na jas i givim wanem ol narapela askim long yumi?
3. Wanpela sista i no tingim gut ol samting em i tokim jas long en, olsem na wanem samting i kamap?
4. Bai yu tok wanem sapos yu no laik kisim blut, tasol ol i tok ol bai givim blut long yu?
5. Taim yu sakim blut, yu mas kamapim klia wanem samting?
6. Kolim 3-pela samting yu mas tingim sapos samting i kamap bilong traim bilip bilong yu.
This article is repeated in km 2/96.