Ol Gutpela Samting Ol Olimpik-Gems i Laik Kamapim i Laik Bagarap
TAIM Bikman Pierre de Coubertin i laik bai ol Olimpik-Gems i kirap gen, em i kamapim sampela gutpela tingting. Tru tumas, ol lo bilong ol Olimpik-Gems long nau, em ol lo bilong Coubertin, i tokaut olsem: “Nambawan bikpela samting bilong ol Olimpik-Gems i no pasin bilong win, nogat, em pasin bilong insait long en . . . Bikpela samting em i no pasin bilong winim ol narapela, nogat; bikpela samting em pasin bilong givim bel long mekim gut resis.”
Coubertin i bilip olsem pasin bilong insait long gutpela resis bai helpim man long kamapim ol gutpela pasin, na pasin bilong skelim gut ol samting, na kirapim ol long bihainim stretpela pasin. Em i tok tu long ‘lotu bilong spot.’ Em i ting ol Olimpik-Gems inap lainim ol man long stap wanbel wantaim.
Tasol Coubertin i dai long 1937, na ol samting em i bin wet long en i no kamap. Bikpela pait bilong olgeta hap i mekim na wanpela taim ol Olimpik-Gems i no bin kamap, na ol hevi i wok long kamapim narapela bikpela pait. Long nau, ol gutpela samting ol Olimpik-Gems i laik kamapim i laik bagarap tru. Bilong wanem em olsem?
Ol Olimpik-Gems na Ol Drak
Inap planti yia pinis, ol man bilong pilai spot ol i bin kisim ol drak i save helpim ol long pilai gut moa, na ol Olimpik-Gems i gat dispela hevi tu. Tru tumas, inap 25 yia nau ol i save glasim blut bilong ol man i pilai spot bilong save ol i bin kisim ol drak o nogat, tasol ol man i pilai long ol Olimpik-Gems ol i wok yet long kisim ol drak i tambu long kisim.
Sampela man bilong pilai spot ol i save kisim ol marasin steroit bambai ol inap winim ol narapela. Sampela narapela ol i kisim ol drak i save kirapim skin bilong man. Ol man i save ran strong long sotpela rot na ol man i mekim ol narapela spot em ol i mas i gat bikpela strong bilong ol i ken mekim, ol i save kisim ol homon bilong strongim skin bilong ol, long wanem, ol homon i helpim ol long kamap orait hariap bihain long ol i eksasais strong, na tu, ol i strongim masol bilong ol. Na planti man bilong ran long longpela rot, na ol man bilong subim wara, na ol man bilong ski, ol i save kisim wanpela kain drak (erythropoietin) i kirapim skin bilong man long wokim blut na dispela i helpim ol long stap strong long resis inap longpela taim.
Olsem na yumi no kirap nogut long Dokta Robert Voy, bipo em dairekta bilong wanpela lain (U.S. Olympic Committee) bilong glasim blut, em i tok ol man bilong pilai spot ol i olsem “laboritori i save wokabaut.” Em i tok moa: “Ol Olimpik-Gems i bin kamap ples ol saientis na ol dokta i no gat stretpela tingting ol i ken mekim traim long ol marasin.” Olsem wanem long wok bilong glasim blut? Dokta Donald Catlin, em dairekta bilong wanpela laboritori bilong glasim blut long Amerika, em i tok: “Man bilong pilai spot i gat save na i laik kisim ol drak, em bai kisim ol drak mipela i no inap luksave long en taim mipela i glasim blut.”
Grismani na Paulim Mani
Wan wan biktaun tasol inap lukautim ol Olimpik-Gems, olsem na sampela bilong ol bai mekim olgeta kain samting bambai ol i ken lukautim pilai. Klostu tupela yia i go pinis, ol man i toktok planti long ol samting lain IOC (International Olympic Committee) i mekim. Ol i tok sampela memba bilong lain IOC i kisim inap 400,000 dola grismani taim ol i makim Sol Lek Siti long lukautim ol Olimpik-Gems long taim bilong kol long yia 2002, olsem na ol i tok pasin bilong ol man i gat wok long makim hap ol Olimpik-Gems bai kamap long en i no stret.
Ol bikman bilong ol taun em ol i gat laik long lukautim ol Olimpik-Gems ol i save givim ol gutpela presen i gat bikpela pe long ol man i gat wok long makim taun em pilai bai kamap long en, olsem na i hatwok long save ol i mekim gutpela pasin long ol dispela man o ol i grisim ol. Ol i tok inap 20 memba bilong lain IOC i bin kisim grismani samting long taim ol i makim Sol Lek Siti long lukautim ol Olimpik-Gems, na bihain ol i bin rausim 6-pela bilong ol. Taim ol i makim Ostrelia long lukautim ol Olimpik-Gems bilong yia 2000, wok bilong ol long holimpas gutpela nem i bagarap taim presiden bilong wanpela lain (Australian Olympic Committee) i tokaut olsem: “Biktaun bilong mipela i gutpela tru na mipela i gat ol stediam samting bilong ol pilai i ken kamap long en, tasol i no long dispela as tasol na ol i makim mipela long lukautim ol pilai.”
Sampela memba bilong lain IOC ol i gat planti gutpela samting bilong skin, na dispela i bin kirapim sampela na ol i tingting planti. Bos bilong wanpela lain (International Rowing Federation), em Tommy Keller bilong Swiselan, em i dai pinis, em i tok sampela bikman bilong spot ol i ting ol Olimpik-Gems em rot bilong ol man long “hambak long wok bilong ol yet.” Em i tok moa olsem “laik bilong kisim planti mani na inapim laik bilong ol yet” i kirapim ol long mekim ol samting.
Rot Bilong Grisim Ol Man Long Baim Ol Samting
Yumi save pinis olsem ol i tromoi bikpela mani tru long ol samting bilong ol Olimpik-Gems. Planti manmeri tru i save lukim ol dispela pilai long televisen, na ol bisnis i baim hap taim bilong televisen bilong mekim ol toksave bilong grisim ol man long baim ol samting, olsem na ol Olimpik-Gems i gutpela rot tru bilong pulim ol man long baim ol samting.
Tingim ol Olimpik-Gems bilong 1988. Nainpela bikpela kampani ol i givim 100 milion dola long lain IOC bilong ol i ken kamapim ol toksave long olgeta hap bilong grisim ol man long baim ol samting. Long 1996, ol Olimpik-Gems bilong taim bilong san long Atlanta i kisim 400 milion dola long rot bilong ol kampani i laik kamapim ol toksave bilong ol. Na bikpela mani ol televisen-stesin i tromoi bilong ol i ken soim ol Olimpik-Gems i no insait long dispela mani. Wanpela televisen-stesin long Amerika i tromoi inap 3.5 bilion dola bilong ol i ken soim ol Olimpik-Gems bilong yia 2000 i go inap 2008, na ol i tok insait long 4-pela yia, wan wan kampani bilong 11-pela kampani i helpim ol Olimpik-Gems ol i mas tromoi 84 milion dola. Olsem na sampela man i tok, bipo ol Olimpik-Gems i makim rot bilong man i ken kamapim ol gutpela pasin, tasol nau ol i rot bilong kisim planti mani na i kamapim pasin mangal bilong man.
Wanem As Bilong Ol Hevi?
Sampela saveman i tok, as bilong ol hevi i painim ol Olimpik-Gems em tupela bikpela samting i bin kirap long 1982 samting. Namba wan samting i olsem: Ol i pasim tok olsem olgeta wan wan lain bilong spot yet ol i ken makim husat man bilong pilai spot i ken insait long ol pilai. Bipo lain IOC i tok ol man i no save pilai spot long kisim mani, ol tasol i ken insait long ol pilai Olimpik. Tasol bihain ol lain bilong spot ol i larim ol man i save pilai spot bilong kisim mani ol i ken insait long ol Olimpik-Gems. Tasol ol dispela kain man i kisim tingting bilong ol long resis bilong kisim mani i kam insait long ol Olimpik-Gems. Pasin bilong ‘resis gut’ i no givim bikpela mani long man bilong pilai, olsem na i no longtaim na pasin bilong win em i kamap nambawan bikpela samting. Olsem na planti moa ol i kisim ol drak bilong strongim ol long pilai gut.
Namba tu samting i kamap long 1983 taim lain IOC i painim rot bilong kisim bikpela winmani long wanpela samting em saveman bilong mekim dispela wok em i tok, ‘em i nambawan bikpela mak ol i no bin mekim wok long en bilong kisim bikpela mani,’ em ol ring bilong Olimpik-Gems. Dispela i kirapim tru ol lain bilong ol Olimpik-Gems long mekim bikpela wok bisnis long en. Jason Zengerle i tok: “Maski ol i tok long kamapim bel isi na pasin wanbel namel long ol lain man bilong olgeta hap . . . , ol Olimpik-Gems i no narapela kain long . . . ol narapela bikpela pilai spot.” Tasol olsem wanem? Dispela i makim olsem ol gutpela samting ol i laik bai ol Olimpik-Gems i kamapim ol i no inap kamap?
[Blok/Piksa long pes 5]
OL SAMTING BILONG OL OLIMPIK-GEMS
→ Mak bilong ol Olimpik-Gems i gat 5-pela ring. Ol dispela ring i makim hap graun bilong Afrika, Esia, Ostrelia, Yurop, Not na Saut Amerika. Ol dispela ring i pas wantaim bilong makim pasin pren i stap namel long ol lain i pilai wantaim.
→ Bikpela tok bilong ol Olimpik-Gems em olsem: Citius, Altius, Fortius—em tok Latin na i makim “hariap moa, antap moa, i no pret.” Wanpela tisa long Frans em i tanim dispela tok olsem “hariap moa, antap moa, strong moa.”
→ Paia bilong ol Olimpik-Gems i bin stap long alta bilong god Sus long taim bilong ol pilai bilong bipo tru. Long nau, ol i save laitim bombom bilong ol Olimpik-Gems long rot bilong lait bilong san long taun Olimpia, na bihain ol i kisim bombom i go long hap em pilai bai kamap long en.
→ Ol Olimpik-Gems i bin stap inap planti tausen yia pinis. Namba wan Olimpik-Gems i bin kamap long yia 776 B.C.E., tasol planti ol i tok ol Olimpik-Gems i bin kirap inap 500 yia paslain long dispela.
[Kredit Lain]
AP Photo/Eric Draper
[Blok/Piksa long pes 6]
PLES BILONG OL OLIMPIK-GEMS LONG SIDNI
Kirap long Septemba 1993, taim ol i makim Sidni long lukautim ol pilai bilong yia 2000, ol man bilong dispela biktaun i bin wok strong bilong stretim planti samting bambai planti tausen manmeri i ken kam lukim ol pilai. Ol i bin mekim bikpela wok bilong klinim hap em ol pilai bai kamap long en, na ol i sanapim ol haus samting bilong ol pilai, na mekim ol olpela ples pipia i kamap olsem ol ples tais, na pak, na ol liklik wara. Bikpela bilong dispela hap em 760 hekta.
Long Olimpik Viles bilong Sidni, ol i sanapim ol haus bilong ol man bilong pilai spot na bilong ol bikman bilong spot. Em i nambawan bikpela ples i kisim pawa long san, winim olgeta narapela ples long graun. Wanpela haus spot (SuperDome), em i nambawan bikpela haus spot na haus amamas, winim olgeta haus olsem long hap bilong Saut. Dispela haus i gat wanpela bikpela samting ol i bin wokim bilong kisim pawa long san, na pawa bilong en i no save kamapim tumas ol ges nogut i save mekim graun i kamap hat moa.
Stediam i stap baksait long “SuperDome.” Ol i bin tromoi 435 milion dola bilong sanapim dispela stediam i bikpela tru, winim olgeta Olimpik stediam long graun, na inap 110 tausen manmeri i ken sindaun long en. Fopela traipela balus Boeing 747 inap sanap aninit long rup bilong stediam! Ol i wokim rup bilong en long ol tail glas na dispela i pasim lait nogut bilong san. Bos bilong stediam, em Alan Patching, em i tok: “Inap sampela mun long 2000, dispela stediam bai kamap nambawan bikpela samting long Ostrelia.” Na em i tok: “Bihain long ol pilai dispela stediam bai kamap wanpela bikpela mak bilong Sidni, olsem Bikpela Haus Singsing.”
[Piksa long pes 4]
Bikman Pierre de Coubertin
[Kredit Lain]
Culver Pictures
[Piksa Kredit Lain long pes 7]
AP Photo/ACOG, HO