Pikinini Bilong Mi i Stap Long Bel Em i Dai
MANDE, Epril 10, 2000, em wanpela de i gat gutpela san, olsem na mi kirap long mekim sampela wok. Mi gat bel inap 3-pela mun, na maski mi pilim olsem mi no gat strong, mi amamas long lusim haus na mekim ol samting. Taim mi sanap long lain bilong baim kaikai long wanpela stua, mi pilim olsem sampela samting i no stret i kamap long bodi bilong mi.
Taim mi kamap long haus, mi save olsem ol samting mi bin pret long en i kamap. Mi wok long lusim blut—em samting i no bin kamap long mi taim mi gat bel long namba wan na namba tu taim—na dispela i mekim na mi pret nogut tru! Mi ringim dokta bilong mi, tasol em i tokim mi long stap na kam long de bihain, long wanem, em taim bilong mi long go lukim em. Long nait paslain long mi na man bilong mi i putim tupela pikinini bilong mipela long bet, mipela i beten wantaim, na askim Jehova long strongim mipela long karim hevi em inap painim mipela. Na bihain, mi slip.
Tasol long 2 klok long moning, bikpela pen i mekim na mi kirap. Isi isi pen i pinis, tasol taim mi laik slip pen i kamap gen, na long dispela taim pen i wok long go na kam. Mi wok long lusim planti blut moa, na mi save olsem mi pilim pen bilong karim pikinini. Mi wok long tingting, sapos mi bin mekim sampela samting i kamapim dispela hevi, tasol mi no inap tingim wanpela samting mi no bin mekim stret.
Long 5 klok long moning, mi save olsem mi mas go long haus sik. Taim mi na man bilong mi i kamap long haus sik, bel bilong mipela i stap isi taim mipela i lukim olsem mipela i stap nau long han bilong ol dokta na nes i mekim gutpela pasin, ol i helpim mi, na tingim mi tru. Tupela aua bihain, dokta i tokim mipela long dispela samting mipela i bin pret long en: Pikinini bilong mi i dai.
Mi bin pilim pen na lusim blut, olsem na mi redi long harim dispela tok na mi no kirap nogut tumas long en. Na tu, long dispela taim man bilong mi i bin stap klostu long mi na dispela i helpim mi tru. Tasol nau mipela bai go long haus na bebi i no kam wantaim mipela, olsem na mipela i wok long tingting bai mipela i tok wanem long tupela pikinini bilong mipela, Kaitlyn i gat 6-pela krismas, na David i gat 4-pela krismas.
Bai Mipela i Tok Wanem Long Ol Pikinini?
Taim ol pikinini i go slip ol i save sampela samting i no stret i bin kamap, tasol olsem wanem bai mipela i tokim ol olsem bebi em bihain bai kamap liklik brata o susa bilong ol em i dai? Mipela i pasim tok olsem mipela i mas tokaut stret na no ken haitim. Mama bilong mi i helpim mipela na em i tokim ol pikinini olsem bebi i no inap kam long haus wantaim mipela. Taim mipela i kamap long haus, ol i ran i kam long mipela na i holimpas mipela na givim kis. Namba wan askim bilong ol em olsem: “Bebi i stap orait?” Mi no bekim tok, tasol man bilong mi em i holimpas mipela na em i tok: “Bebi i dai pinis.” Narapela i holimpas narapela na mipela i krai, na dispela i helpim mipela long kirap pilim orait gen.
Mipela i no redi long pasin ol pikinini bai mekim long bihain. Olsem: Tupela wik bihain long pikinini i lus long bel, ol i toksave long kongrigesen bilong ol Witnes Bilong Jehova olsem wanpela lapun Witnes em gutpela pren bilong famili bilong mipela em i dai. David i gat 4-pela krismas, em i krai nogut tru, olsem na man bilong mi i kisim em i go ausait. Taim em i pinis long krai, David i askim i gat wanem as na pren bilong em i dai. Bihain em i askim bilong wanem bebi i bin dai. Na em i askim papa bilong em olsem: “Bai yu tu i dai?” Em i laik save tu long as na God Jehova i no bagarapim yet Satan na kirap “stretim ol samting.” Tru tumas, mipela i kirap nogut tru long lukim olsem i gat planti samting em i tingting long en.
Kaitlyn tu i givim planti askim. Taim em i pilai wantaim ol doli bilong em, em i pilai olsem wanpela doli i sik, na ol narapela doli i stap olsem ol nes o famili. Em i stretim wanpela katon bilong i stap olsem haus sik na sampela taim em i pilai olsem wanpela doli bilong em i dai. Ol askim ol pikinini i givim na ol pilai ol i mekim i opim rot na mipela inap skulim ol long ol bikpela samting long i stap bilong yumi, na olsem wanem Baibel inap helpim yumi long karim ol hevi. Mipela i tokim ol tu long laik bilong God long mekim graun i kamap naispela ples paradais i no gat ol hevi na pen—na i no gat indai tu.—KTH 21:3, 4.
Rot Bilong Karim Dispela Hevi
Taim mi bin lusim haus sik na kam long haus, i olsem bel bilong mi i no pilim wanpela samting na mi no inap tingting gut. I gat planti samting mi mas mekim, tasol mi no save bai mi mekim wanem samting pastaim. Mi singautim sampela pren em ol i bin kisim wankain hevi, na ol i bin mekim gut bel bilong mi. Wanpela gutpela pren i givim ol plaua long mipela na i tok em inap kisim ol pikinini i go bilong stap wantaim em long apinun. Em i tingim mi tru na mi pilim tru dispela pasin bilong em na helpim em i givim!
Mi stretim ol poto bilong famili na putim long ol albam. Mi lukim na holim ol nupela klos em bebi i no pasim yet—em ol dispela samting i kirapim mi long tingim bebi i dai pinis. Inap planti wik bel bilong mi i no stap isi. Sampela taim mi no inap pasim krai—maski mi kisim bikpela helpim long famili na ol pren. Sampela taim, mi ting mi kamap longlong. I hatwok tru long stap wantaim ol pren i gat bel. Bipo mi ting olsem taim bebi i lus long bel bilong meri, em i wanpela liklik hevi tasol, na em samting yumi inap long karim na i no gat planti hevi bilong en. Tasol tingting bilong mi kranki stret!a
Laikim Narapela—Em Nambawan Helpim
Wanpela samting i bin helpim mi em man bilong mi na ol narapela Kristen i soim olsem ol i laikim mi. Wanpela Witnes i mekim kaikai na kisim i kam long haus. Wanpela elda long kongrigesen wantaim meri bilong em i bringim ol plaua na wanpela kat long mipela, na ol i stap wantaim mipela long apinun. Mipela i save ol i gat planti wok, olsem na mipela i pilim tru pasin bilong ol long tingim mipela. Planti narapela pren i salim ol kat o ol plaua. Liklik tok olsem “Mipela i tingim yu” i bikpela samting long mi! Wanpela long kongrigesen i rait na i tok: “Mipela i gat wankain tingting olsem bilong Jehova long laip—em i nambawan gutpela samting tru. Sapos em i tingim wanpela liklik pisin i pundaun i go daun long graun, em i save tingim tru wanpela bebi i dai long bel.” Tambu meri bilong mi i rait na tok: “Yumi kirap nogut tru long dispela mirakel long pikinini i kamap na laip bilong man, na yumi kirap nogut tu taim dispela mirakel i no wok gut.”
Sampela wik bihain taim mipela i stap long Haus Kingdom mi pilim olsem mi laik krai, olsem na mi mas lusim Haus Kingdom paslain long miting i kirap. Tupela gutpela pren em ol i lukim mi krai taim mi go ausait, ol i kam na stap wantaim mi insait long ka, ol i holim han bilong mi na mekim mi lap. I no longtaim na mipela tripela i go bek insait long Haus Kingdom. Mi amamas long mi gat ol pren i “stap klostu tru long yumi, winim brata bilong yumi”!—Sindaun 18:24, NW.
Taim dispela stori i go bikpela, mi kirap nogut tru long kisim save olsem planti Witnes i bin karim wankain hevi. Maski sampela em bipo mi no bin save gut long ol, ol i givim ol tok bilong strongim na mekim gut bel bilong mi. Pasin ol i mekim bilong helpim mi long taim mi gat hevi i kirapim mi long tingim wanpela tok bilong Baibel, em i tok: “Ol gutpela pren i save laikim yumi long olgeta taim. Tasol ol brata i save sambai long helpim yumi long taim bilong hevi.”—Sindaun 17:17.
Tok Bilong God i Mekim Gut Bel
Memorial bilong tingim indai bilong Krais i bin kamap wanpela wik bihain long bebi i bin lus long bel. Wanpela apinun taim mipela i wok long ritim Baibel long ol laspela de bilong Jisas, kwiktaim mi kisim tingting: ‘Jehova i save long pen man i pilim taim wanpela i dai. Pikinini bilong em yet i bin i dai!’ Jehova em Papa bilong yumi long heven, olsem na sampela taim mi lusim tingting olsem em i save gut na i pilim tru ol hevi bilong ol wokman bilong em—bilong man na meri. Long dispela taim stret, mi kisim bikpela bel isi. Mi pilim olsem mi stap klostu long Jehova, winim olgeta taim bipo.
Ol tok i stap long ol buk na nius i kamapim tok bilong Baibel i bin strongim mi tu, na moa yet ol tok bilong nius Wastaua na Kirap! i stori long taim wanpela bilong famili em i dai. Olsem: Stori “Taim Pikinini i Dai” i stap long Kirap! bilong Janueri 8, 1988, na buklet Taim Wanpela Long Famili i Daib i bin helpim tru mipela.
Pinis Bilong Bel Hevi
Bihain, mi kisim save olsem mi wok long kamap orait taim bel bilong mi i no kotim mi taim mi lap, na taim mi toktok wantaim ol narapela mi no stori long dispela bebi i bin i dai. Tru, sampela taim bel bilong mi i bagarap stret taim mi bung wantaim ol pren i no save long hevi bilong mi o taim wanpela famili i gat nupela bebi i kam long Haus Kingdom bilong mipela.
Long wanpela moning mi kirap long slip, mi pilim olsem mi no bel hevi moa. Paslain long mi opim ai, mi pilim olsem mi kamap orait—mi stap bel isi em samting mi no bin pilim inap sampela mun. Tasol wanpela yia bihain taim mi kisim save olsem mi gat bel, mi tingting olsem nogut dispela bebi tu i dai long bel. Tasol gutpela tru, long Oktoba 2001, mi karim wanpela pikinini man i no gat sik.
Mi sori yet long bebi i bin i dai. Tasol dispela hevi i mekim na mi tingim moa yet laip, famili bilong mi, ol brata sista Kristen, na God—em man bilong mekim gut bel bilong yumi. Dispela samting i bin painim mi i bin kamapim klia tu olsem God i no save kisim ol pikinini bilong yumi, nogat; tasol “taim nogut i save painim yumi olgeta.”—Saveman 9:11.
Mi wetim tru taim God bai pinisim tru bel hevi, krai, na pen, na ol pen bilong skin na bel i save kamap taim pikinini i lus long bel! (Aisaia 65:17-23) Long dispela taim olgeta manmeri i bihainim tok ol inap tok olsem: “Dai we stap strong bilong yu long daunim ol man? Dai, we stap spia bilong yu bilong bagarapim ol man?”—1 Korin 15:55; Aisaia 25:8.— Wanpela meri i salim dispela stori i kam.
[Ol Futnot]
a Wok bilong skelim dispela samting i soim olsem olgeta meri i no pilim wankain taim pikinini i lus long bel. Sampela i paul, o bel hevi, na sampela ol i pilim bikpela sori. Ol saveman i tok, em pasin bilong man long krai sori taim wanpela i dai kain olsem pikinini i dai long bel bilong mama, na dispela i save helpim man long pilim orait gen.
b Ol Witnes Bilong Jehova i wokim.
[Blok long pes 23]
Hamas Pikinini i Lus Long Bel na Wanem As Ol i Lus
Buk The World Book Encyclopedia i tok: “Ol ripot i soim olsem inap 15 i go 20 pesen bilong ol meri i gat bel, pikinini i save lus long bel bilong ol. Tasol planti pikinini i lus long bel insait long wanpela o tupela wik bihain long meri i kisim bel, em long dispela taim planti meri i no save yet olsem ol i gat bel.” Narapela buk i tok olsem ‘kirap long taim mama i kisim bel i go inap long taim em i gat bel inap 12-pela wik, insait long dispela hap taim winim 80 pesen bilong ol pikinini i save lus long bel.’ Na ol i ting 50 pesen bilong ol dispela pikinini i lus long bel, long wanem, ol i gat sampela bagarap long kromosom bilong ol. Tasol ol bagarap i stap long kromosom bilong mama o papa i no as bilong ol bagarap i kamap long kromoson bilong bebi.
Sampela sik bilong mama inap mekim na pikinini i lus long bel. Ol dokta i ting ol sik bilong ol homon, skin i no gat strong long sakim ol sik, ol sua, na sampela hevi long maus bilong bilum bilong bebi o long bilum bilong bebi inap mekim na pikinini i lus long bel. Ol bikpela sik olsem daiabitis (sapos ol i no lukautim gut) na blut presa i antap tumas inap mekim na pikinini i lus long bel.
Ol saveman i tok, sapos meri i eksasais, apim ol samting i hevi, mekim maritpasin, ating dispela i no mekim na pikinini i lus long bel. Sapos mama i pundaun, o wanpela samting i paitim em liklik, o em i kirap nogut, ating dispela i no mekim na pikinini i lus long bel. Wanpela buk i tok: “Ating wanpela bagarap i no inap nogutim bebi sapos dispela bagarap i no bikpela tumas inap long pinisim laip bilong yu yet.” Ol samting bilong bel bilong mama i gutpela tru, na dispela i soim olsem Man bilong wokim yumi i gat bikpela save na pasin sori!—Song 139:13, 14.
[Blok/Piksa long pes 25]
Olsem Wanem Famili na Ol Pren Inap Helpim
Sampela taim i hatwok long save bai yu tok wanem o mekim wanem taim bebi bilong wanpela long famili o bilong wanpela pren i lus long bel. Ol manmeri i no pilim wankain taim kain hevi olsem i kamap, olsem na i no gat wanpela pasin stret yumi inap bihainim bilong helpim na mekim gut bel bilong ol. Tasol tingim ol dispela samting.c
Ol samting yu inap mekim bilong helpim:
◆ Tokim ol olsem yu laik lukautim ol pikinini i bikpela liklik.
◆ Wokim sampela kaikai na kisim i go long famili.
◆ Tingim papa tu. Olsem wanpela papa i tok, “ol i no save wokim ol kat bilong ol papa i gat dispela kain hevi.”
Ol tok yu inap mekim:
◆ “Mi sori tru long harim olsem pikinini bilong yu i lus long bel.”
Dispela liklik tok em i bikpela samting, na em inap opim rot long yu ken mekim ol narapela tok bilong mekim gut bel bilong meri.
◆ “I no gat rong long krai.”
Long ol namba wan wik o mun samting bihain long pikinini i lus long bel, planti meri i laik krai tasol. Tokim dispela meri olsem yu no ting em i no gutpela meri sapos em i krai long soim bel hevi bilong em.
◆ “Inap mi ringim yu long neks wik bilong save yu stap olsem wanem?”
Ating pastaim ol lain husat i karim dispela hevi ol i kisim planti tok bilong strongim bel bilong ol, tasol inap sampela taim bihain ol i bel hevi yet, ol inap pilim olsem ol narapela i lusim tingting long ol. Olsem na em i gutpela long ol i ken save olsem yu wok long tingim yet ol. Ol samting ol i pilim inap stap planti wik o mun. Bel hevi inap kamap bihain long meri i karim narapela pikinini.
◆ “Mi no save bai mi mekim wanem tok.”
Em gutpela moa long mekim kain tok olsem, nogut yu no mekim wanpela tok. Taim yu kamapim stret bel bilong yu na yu laik helpim na mekim gut bel bilong ol, dispela bai soim olsem yu tingim ol.
Ol tok yu no ken mekim:
◆ “Yu ken karim narapela bebi.”
Ating dispela tok em tru, tasol ol inap ting yu no pilim tru hevi bilong ol. Ol papamama i no laikim narapela bebi, ol i laikim dispela bebi. Paslain long ol i tingting long kamapim narapela bebi, ol i laik krai sori long dispela bebi i lus.
◆ “Ating bebi i gat sampela sik samting.”
Maski dispela tok em i tru, em i no inap mekim gut bel bilong mama. Long tingting bilong em, bebi i stap long bel bilong em i no gat sik.
◆ “Gutpela yu no bin save long dispela bebi. Em bai nogut moa yet sapos em i bin dai long bihain.”
Planti meri i save pas gut wantaim bebi i stap long bel bilong ol. Olsem na taim bebi i dai, ol i krai sori. Dispela sori i bikpela moa, long wanem, ol narapela i no “save” long dispela bebi olsem mama i save.
◆ “Em orait, yu gat ol narapela pikinini.”
Long tingting bilong ol papamama i krai sori, dispela tok i wankain olsem yu tokim man em wanpela lek o han bilong em i lus olsem: “Em orait, yu gat wanpela lek o han i stap yet.”
Tru, sampela taim ol manmeri husat i save tingim gut narapela na ol i gat laik long helpim narapela, ol inap mekim ol tok i no gutpela long mekim. (Jems 3:2) Olsem na ol meri i gat gutpela tingting em pikinini i lus long bel bilong ol, ol bai bihainim pasin sori Kristen na ol bai i no tingting nogut long ol man i laik helpim ol, tasol tok ol i mekim i no gutpela tumas.—Kolosi 3:13.
[Futnot]
c Mipela i kisim ol dispela tok long buk A Guide to Coping With Miscarriage em lain Wellington, New Zealand, Miscarriage Support Group i bin raitim.