Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • g03 4/8 p. 14-17
  • Yelopela Prut i Gat Stori Bilong En Long Bipo

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Yelopela Prut i Gat Stori Bilong En Long Bipo
  • Kirap!—2003
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Ol Raun Bilong Diwai Kapiak Long Bipo
  • Gutpela Kaikai Ol Inap Mekim Planti Samting Long En
  • Ailan Nofok—Ples Kalabus i Kamap Paradais Bilong Ol Turis
    Kirap!—1992
  • Nem Bilong Jehova Long Pasifik
    Kirap!—2004
  • Ol Wokboi Nating Bilong Saut Pasifik
    Kirap!—2009
  • Olgeta Man Bai Sindaun Aninit Long Diwai Fik Bilong Ol Yet
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2003
Kirap!—2003
g03 4/8 p. 14-17

Yelopela Prut i Gat Stori Bilong En Long Bipo

WANPELA MAN LONG FIJI I RAITIM DISPELA STORI BILONG KIRAP!

EM YIA 1789. Wanpela bot em longpela bilong en i 7-pela mita na i pulap long ol man, em i luk liklik tru namel long bikpela solwara. Hangre i mekim na ol pasindia bilong en i no gat strong na skin bilong ol i les olgeta, long wanem, biksi na strongpela win i mekim na ol i bin wok long rausim wara long bot inap planti de. Ol i mas raun inap 5,000 kilomita long solwara em ol i no save long en, na i gat planti rip we ol inap kisim bagarap long en. Ol i no gat planti kaikai​—⁠long olgeta de wan wan man inap kisim 30 gram liklik bret (bisket bilong sip) na liklik wara. I luk olsem ol dispela man i no inap abrusim bagarap.

Insait long wanpela wik samting long raun bilong ol long solwara, boskru i bikhet na i kirap bosim sip, na ol i putim ol narapela long wanpela dingi na larim ol i trip long solwara, na ol asples i kam pait long ol na kilim i dai wanpela. Na tu, ol i bungim bikpela ren wantaim klaut i pairap na ol asples bilong ol ailan​—⁠long dispela taim ol i kolim olsem ol ailan Kanibal⁠—​ol i ronim ol long kanu na klostu ol i kisim ol.

Wanem samting i bin pulim ol dispela man i kam long dispela longwe ples bilong Saut Pasifik we birua inap painim ol​—⁠longwe tru long ples bilong ol long Inglan, em ples i gat ol gutpela gaden diwai na plaua? Ol i go painim gutpela diwai kapiak. Orait nau yumi ken stori long olsem wanem dispela naispela diwai i gat gutpela prut, i bikpela samting long dispela stori na long raun bilong sampela man long bipo tru bilong painim ol samting.

Ating yu save pinis olsem ol dispela man long bot long stori, em ol man i abrusim bagarap taim boskru i bikhet long sip Bounty. Dispela sip Bounty, hevi bilong en 215 ton, em i bilong nevi bilong Inglan na Kepten William Bligh i bosim. Dispela sip i lusim Inglan bilong i go long Tahiti. Taim ol i kamap long Tahiti, Bligh i mas kisim ol narakain “pasindia” i kam long bot​—⁠klostu 1,000 liklik diwai kapiak. Ol dispela diwai ol i planim long pot inap karim ol gutpela prut, na dispela i olsem pe bilong baim rot bilong ol taim ol i kamap long nupela ples bilong ol long ol ailan Karibian em Inglan i bosim.

Dispela wok bilong bringim ol liklik diwai kapiak em tingting Sir Joseph Banks i givim long gavman Inglan. Long dispela taim gavman i wok long painim wanpela nupela kaikai ol wokboi nating i wok long ol gaden suga i ken kisim. Long dispela taim wok mani bilong Banks em bilong givim gutpela tingting long ol lain bilong Kew Botanical Gardens klostu long London, Inglan. Bipo em i bin raun wantaim Kepten James Cook olsem saveman bilong ol diwai na plaua samting long raun bilong em long Pasifik long painim ol samting.a Em na Cook i bin luksave olsem diwai kapiak inap kamapim planti gutpela samting.

Maski Banks yet i no go wantaim Bligh, em i stretim rot bilong ol i ken lukautim gut ol dispela diwai long longpela raun bilong ol long solwara, em i tingim tru wok bilong givim gutpela wara long ol dispela diwai. Sampela man bilong raitim stori i ting pasin bilong ol bikman long tingim ol diwai na givim gutpela wara long en​—⁠na long ol boskru nogat​—⁠ating dispela em i wanpela samting i kirapim ol boskru husat i no amamas long bikhet na pait. Long moningtaim long Epril 28, 1789, klostu long nambis bilong Tonga, ol boskru i bikhet i holim bainat na putim Bligh wantaim 18 man i sapotim em long dingi na ol i trip i go. Ating ol “pasindia” kapiak i dai taim ol bikhet boskru i amamas long tromoi ol i go long solwara.

Tasol Bligh i no man bilong givap. Em i kirap mekim wanpela raun ol i tok “em i wanpela raun bilong liklik bot long solwara em planti man i save long en na i winim ol narapela raun long solwara ol man i bin stori long en.” Insait long 7-pela wik i gat bikpela hatwok, em i stiaim dispela liklik bot inap 5,800 kilomita, i go namel long ol ailan nau ol i kolim Fiji long hap not-wes, na i go antap long hap is long nambis bilong Nu Holan (Australia), na i go kamap gut long ailan Timor.

Taim em i go bek long Inglan, ol i makim Bligh long bosim tupela sip moa, na em i go bek long Tahiti bilong kisim ol diwai kapiak. Long dispela taim, long yia 1792, em i bringim 700 samting “pasindia” ol i bin planim long pot i go long ol ailan Sen Vinsen na Jameka long Wes Indis. I kam inap long nau, ol diwai kapiak i kamap gutpela long dispela hap​—⁠ol i karim gutpela kaikai aninit long ol grinpela lip bilong ol.

Raun bilong Bligh i wanpela stori bilong man i winim ol hevi long raun bilong em long solwara na i wok long painim ol samting, tasol taim yu skelim ol samting i bin painim diwai kapiak long bipo na i kam inap long nau, i olsem dispela stori bilong Bligh em i samting i bin kamap nau tasol. Sapos diwai kapiak inap toktok, em bai stori long ol samting i bin painim em long sampela tausen yia i go pinis, taim ol man bilong raun long solwara bilong painim ol samting i bin kisim em i go wantaim ol!

Ol Raun Bilong Diwai Kapiak Long Bipo

Ol saveman i ting olsem i gat ol man bilong ol narapela hap i bin go sindaun long hap bilong wes pasifik long ol narapela narapela taim, na laspela taim em long yia 1500 B.C.E. samting.b Kirap long Saut-is Esia, ol Lapita i kalap long ol bikpela kanu bilong ol na i go long ol kantri nau ol i kolim Indonisia, Niugini, Nu Kaledonia, Vanuatu, na Fiji na i go longwe moa long hap bilong sentral Pasifik. Long ol dispela raun ol i stiaim gut bot i go long rot stret, na bilong i go long sampela ailan ol i mas raun long biksolwara inap sampela handet kilomita.

Ol traipela kanu bilong ol Lapita inap karim planti manmeri wantaim ol animal, kaikai, na olkain sid, na han bilong diwai na plaua bilong planim, na ol plaua samting ol i planim long pot. Taim ol Lapita i wok long i go long ol narapela narapela hap bilong Pasifik, ol i painim ol ailan bilong Melanisia, Polinisia, na Maikronisia i go long hap not na Nu Silan i go long hap saut, na ol i sindaun na kamapim famili long ol dispela ailan. Ol i go sindaun long planti hap, na bihain ol i go inap long ailan Ista na Hawaii.c Maski ol i raun long wanem wanem hap, gutpela “pasindia” bilong ol i go wantaim ol, em strongpela diwai kapiak.

Gutpela Kaikai Ol Inap Mekim Planti Samting Long En

Long nau long Fiji, olsem long planti narapela hap bilong graun, kapiak i wanpela gutpela kaikai i no gat bikpela pe. Sampela diwai kapiak i strong na i kamapim planti kaikai, ol i kamapim kaikai inap 50 yia na inap 3-pela taim long yia, maski taim bilong ren na san i no kamap gutpela. Dispela prut i olsem bret, na narapela narapela kapiak i gat swit bilong em yet. Ol man i tok swit bilong en i olsem namel long bret na poteto. Yu ken boilim kapiak, kukim long aven o paia, praim, na planti taim ol i wokim sampela switpela samting long en. Yu ken draim na memeim i kamap plaua bilong kukim ol samting, na taim yu rausim mit bilong en na mekim em i kain olsem sting, em bai stap gutpela inap planti yia.

Yu inap karamapim kaikai olsem pis o kakaruk long lip bilong en na bai kaikai i no ken drai na swit bilong en i no ken lus taim yu kukim. Yu ken rausim skin bilong sid bilong en na kaikai, swit bilong en i olsem bilong pinat. Sampela i save kisim susu bilong en na ol pikinini i kaikai olsem pike. Yu ken mekim kain kain samting long en! Yumi ken save long as na sampela man bilong ol ailan Pasifik i save laikim tru diwai kapiak.

Ledua i stap long Fiji, em i tok kapiak i kirapim em long tingim sampela samting em i bin amamas long en na sampela samting em i no bin amamas long en taim em i pikinini yet. Famili bilong em i gat 5-pela bikpela diwai kapiak. Em wok bilong Ledua long klinim banis na rausim ol lip bilong ol diwai, em wanpela wok em i no laikim tru. Tasol planti taim bihain long skul, em wantaim ol brata susa i kisim ol kapiak na i go long ol haus na salim long ol man. Papamama i yusim dispela mani bilong baim ol samting ol i mas kisim bilong go long ol kibung Kristen, olsem kaikai, basfea, o nupela su.

Ating yu stap long wanpela bilong planti hap bilong graun em kapiak i save kamap long en, em dispela “pasindia” i gat narakain nem bilong en olsem Artocarpus altilis. Ating bipo yu no ting dispela gutpela prut em i wanpela gutpela samting o samting i save helpim man o i luk nais. Tasol dispela nem kapiak i kirapim planti man bilong Pasifik long tingim ol bikpela raun ol Lapita na Kepten Bligh i mekim long solwara bilong painim ol samting.

[Ol Futnot]

a Lukim stori “Kew Gardens​​—⁠Transplant Center for the World,” i stap long Awake! bilong Janueri 8, 1989.

b Ol saveman i skelim ol samting bilong bipo na ol i makim dispela det, ol i no skelim ol yia Baibel i makim.

c Sampela saveman i ting sampela bilong ol dispela man Pasifik i raun long solwara, ol i go inap long nambis bilong Peru long Saut Amerika, na taim ol i kam bek, ol i karim kaukau bilong Saut Amerika i go bek long Pasifik. Sapos dispela i tru, em i makim olsem kaukau i bin lusim Saut Amerika na raun long ol ailan na i kam long Saut-is Esia, em ples kapiak i bin kamap long en.

[Blok/Piksa long pes 15]

Wanpela Diwai i Karim Planti Presen

Diwai kapiak i bikpela pinis i luk naispela tru. Em i kamap pastaim long bikbus bilong Malesia. Dispela diwai i bilong lain diwai Morasia, wankain liklik olsem diwai fik, malberi, na jekprut. Taim diwai kapiak i bikpela pinis em inap kamap longpela olsem 12-pela mita, na em i kamapim ol kru em man inap katim na planim. Diwai kapiak i kamapim narapela narapela rop bilong plaua man na plaua meri. Long ol diwai kapiak i stap long bus, ol blakbokis i save karim das bilong ol dispela plaua i go long ol narapela plaua kapiak na long dispela rot ol prut inap kamap. Na tu, prut kapiak em i kaikai bilong ol blakbokis na ol bai karim ol sid bilong kapiak i go long ol narapela hap. Prut kapiak i bikpela na raunpela, sais bilong ol i olsem liklik melen, na skin bilong en i grinpela na mit insait em yelopela.

Diwai kapiak i kamapim tu bikpela grinpela lip, em ol i kamapim gutpela ples bilong hait long en long hatpela san. Dispela diwai i no hevi na ol i save wokim ol tebol sia samting na ol kanu long en, na ol i wokim wanpela kain klos long insait bilong skin bilong en em ol lain bilong Pasifik i save kolim tapa. Ol i putim waitpela susu bilong en long ol samting na bai wara i no ken go insait long en, na long sampela hap ol i save yusim dispela susu bilong pasim bun i bruk o ol i yusim olsem glu bilong kisim ol pisin.

[Piksa long pes 14]

Piksa em Robert Dodd i wokim i stori long pasin bikhet na pait i kamap long bot “Bounty”

[Kredit Lain]

National Library of Australia, Canberra, Australia/Bridgeman Art Library

[Ol Piksa long pes 16]

I gat kain kain rot bilong kukim kapiak

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim