Yangpela Meri i Kisim Bel—Bikpela Hevi Long Olgeta Hap

PASIN bilong ol yangpela meri i kisim bel nating i go bikpela tru long olgeta hap. Tasol bilong pilim tru ol samting dispela hevi i mekim yumi ken tingim ol samting i painim ol yangpela meri husat i kisim bel nating. Sindaun bilong ol bai senis, tasol i no bilong ol yet tasol, famili bilong ol na ol narapela em ol i laikim ol tu bai pilim dispela senis long i stap bilong ol.

Ol yangpela i stap long haptaim Baibel i kolim olsem taim ‘laik bilong skin i strong tumas.’ (1 Korin 7:36) Tasol i no stret long tok olsem yangpela meri i kisim bel, long wanem, em i no yusim ol samting bilong pasim bel. Taim ol i skelim ol i painimaut olsem ol kain kain samting i kamap long sindaun na tingting bilong ol yangpela i insait long dispela hevi bilong yangpela meri i kisim bel nating.

Sampela As Bilong En

Wok painimaut i soim olsem planti yangpela mama ol i bilong ol famili i bruk. Planti yangpela meri i kisim bel nating i save tok: “Mi laik tru long insait long wanpela famili.” Dispela i kamapim klia olsem pasin bilong ol famili long i no pas gut wantaim i as na ol yangpela meri i kisim bel. Wanpela program bilong helpim ol yangpela mama, i kisim save olsem planti taim ol yangpela mama “i save kros wantaim mama bilong ol na ol i no pas gut wantaim papa bilong ol.” Anita i bin kamap mama taim em i gat 18 krismas, em i tok olsem, maski mama bilong em i singel na i save wok strong long lukautim em, Anita i bel hevi yet long papa bilong em i no stap wantaim ol.

Sampela yangpela meri i kamapim ol pikinini, long wanem, ol man i bin reipim ol. Long sampela, dispela i save mekim ol i bel hevi na bihain ol inap nogutim ol yet. Olsem Jasmine, wanpela man i bin reipim em taim em i gat 15 krismas. Em i tok: “Bihain long dispela samting i painim mi, mi no wari sapos mi bagarapim mi yet o nogat. Taim mi gat 19 krismas, mi kisim bel.” Na tu, pasin sem ol man i mekim long ol yangpela meri inap mekim na ol i pilim olsem ol i nogut tasol. Jasmine i tok: “Mi save pilim olsem mi nogut tasol.” Kain hevi olsem i bin painim Anita tu, em i tok: “Long taim mi gat 7-pela krismas i go inap 11 krismas, wanpela yangpela i bin mekim pasin sem long mi. Mi no laikim mi yet. Na mi ting em asua bilong mi yet na dispela samting i kamap long mi.” Taim em i gat 17 krismas, em i kisim bel.

Tasol sampela yangpela ol i kisim bel, long wanem, ol i hambak na ol i laik kisim save long ol samting. Nicole, em yumi bin ritim tok bilong em long stori i kamap paslain long dispela, em i tok: “Mi ting olsem mi save long olgeta samting, na mi inap mekim olgeta kain samting. Tasol sori tru, mi inap long karim pikinini tu.” Carol i mekim maritpasin, long wanem, em i laik save long dispela samting na em tu i kamapim nating pikinini taim em i yangpela yet. Em i tok: “Mi bin pilim olsem mi lus long sampela samting.”

Planti yangpela meri i no save long ol hevi bai kamap taim ol i mekim maritpasin, em dispela samting tu i as na ol i kisim bel. Long Briten, Karen Rowlingson na Stephen Mckay, em tupela i save skelim sindaun bilong ol man, ol i tok, sampela yangpela “i no gat stretpela save long . . . wanem samting ol i mas mekim taim ol i poroman wantaim narapela na wanem samting inap mekim na ol i kisim bel.” Sampela yangpela i no save olsem taim ol i mekim maritpasin ol inap kisim bel. Wanpela lain i skelim dispela samting na ol i tok, ol yangpela mama “i save kirap nogut taim ol i kisim bel maski ol i no yusim sampela samting bilong pasim bel.”

Tasol tingting na pasin bilong ol man i senis long maritpasin na dispela i namba wan as bilong ol yangpela meri i kisim bel. Yumi stap long wanpela taim we ol man i “laikim tumas ol kain kain pasin bilong amamas bilong dispela graun, na ol bai i no laikim God.” (2 Timoti 3:1-4) Tupela savemeri bilong Australia, Ailsa Burns na Cath Scott i tok “long nau ol manmeri na lotu ol i no strong moa long tokaut olsem i gat rong long man o meri i slip wantaim narapela na tupela i no marit tru.” Long nau ol manmeri i no ting olsem yangpela meri i karim nating pikinini em i samting nogut olsem bipo. Long sampela hap, ol yangpela i tingim pasin bilong kamapim pikinini i mekim na man i kisim biknem long ai bilong ol narapela yangpela!

Ol Hevi i Save Kamap Bihain

Ol samting i save painim ol yangpela mama i no wankain long ol samting ol i save ting bai painim ol. Taim ol i kisim save olsem ol i gat bel, kain kain tingting i save painim ol. Planti ol i pilim olsem tingting bilong ol i pas. Wanpela lain, American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, i tok: “Planti yangpela meri i save kros, bel bilong ol i gat tok, na long bel na tingting ol i no bilip olsem tru tru dispela samting i painim ol.” Tasol taim yangpela i no laik bilip olsem em i gat bel, dispela inap pasim em long go lukim dokta samting.

Elvenia i tok, ‘em i bin pret’ taim em i luksave long samting tru tru i kamap long rot bilong maritpasin. Planti yangpela meri i gat bel ol i no gat wanpela man o meri ol i ken tokim ol long hevi bilong ol o ol i sem long toktok long samting i painim ol. Olsem na yumi no kirap nogut olsem bel bilong sampela i kotim ol strong tumas na dispela i daunim ol na ol i pret. Planti ol i kisim bikpela bel hevi tru. Jasmine i tok: “Mi no wari sapos mi stap laip o mi i dai.”a

Tasol maski yangpela meri i kisim wanem tingting taim dispela hevi i kamap nupela, bihain em i mas tingim na makim ol samting bilong helpim em yet na pikinini bilong em. Stori i kamap bihain long dispela bai stori long olsem wanem ol yangpela meri i ken wokim ol gutpela disisen.

[Futnot]

[Blok long pes 7]

Yangpela Meri i Kisim Bel—Ol Samting Nogut Bilong En

Tru ol tok i stap daunbilo i stori long ol samting i kamap long Amerika, tasol em i kamapim klia sampela hevi em ol yangpela meri i gat bel i save karim.

● Long olgeta 10-pela 10-pela yangpela meri, 4-pela i save kisim bel taim ol i no winim yet 20 krismas—winim 900,000 yangpela meri i save kisim bel long olgeta yia.

● Inap olsem 40 pesen bilong ol yangpela mama i no winim yet 18 krismas.

● Ol yangpela papamama i save mekim nogut long ol pikinini bilong ol yet, winim ol papamama i bikpela pinis.

● Long olgeta 10-pel 10-pela mama i no winim yet 18 krismas, 4-pela tasol i save pinisim haiskul.

● Klostu 80 pesen bilong ol papa i no save maritim ol yangpela mama bilong ol pikinini bilong ol.

● Inap 30 pesen tasol bilong ol mama em ol i marit bihain long taim pikinini bilong ol i kamap, ol i stap yet wantaim poroman marit bilong ol; marit bilong planti yangpela i save bruk, winim marit bilong ol yangpela meri i gat 25 krismas.

● Ol yangpela mama i save karim hariap tumas ol bebi na ol bebi i liklik tru, na dispela i mekim na bebi inap i dai, o kamap aipas, o yaupas, o kisim olkain sik sotwin, o sik bilong kru, o ol sik bilong tingting olsem cerebral palsy, o dyslexia, o hyperactivity.

[Kredit Lain]

Ol i kisim long wanpela nius Not Just Another Single Issue: Teen Pregnancy Prevention’s Link to Other Critical Social Issues, The National Campaign to Prevent Teen Pregnancy, Februeri 2002.

[Blok/Piksa long pes 7]

Ol Yangpela Meri i Kisim Bel Long Olgeta Hap

BRASIL: Wanpela ripot i tok olsem: “Long 1998 inap 698,439 yangpela meri i no winim yet 19 krismas i karim pikinini long haus sik samting em gavman bilong Brasil i lukautim . . . 31,857 bilong ol dispela yangpela meri ol i gat 10 i go 14 krismas, na bai yu wanbel long tok olsem ol i yangpela tumas long karim pikinini.”—Folha de S. Paulo, Ogas 25, 1999.

BRITEN: “Planti yangpela meri long Briten i karim nating pikinini winim ol narapela kantri long Westen Yurop . . . Long 1997 klostu 90,000 yangpela meri i kisim bel long Inglan. Long 1997 planti bilong ol i karim pikinini (56,000), na 90 pesen bilong ol dispela yangpela i singel (inap olsem 50,000).”—Lone Parent Families, 2002.

MALESIA: “Kirap long 1998 namba bilong ol pikinini em mama bilong ol i singel i go antap, em planti bilong ol dispela mama ol i gat 18 krismas samting.”—New Straits Times–Management Times, Epril 1, 2002.

RASIA: “Ripot bilong gavman i soim olsem klostu 33 pesen bilong ol bebi i kamap long Rasia long las yia i kamap long ol mama singel. Dispela namba i dabol long namba bilong ol bebi i kamap long ol mama singel insait long 10-pela yia paslain long las yia. Long taim bilong Wol Woa 2 tasol planti bebi olsem i bin kamap long ol mama singel. Winim 40 pesen bilong ol dispela bebi i kamap long ol yangpela meri.”—The Moscow Times, Novemba 29, 2001.

AMERIKA: “Maski namba bilong ol yangpela meri i kisim bel i wok long i go daun, tasol long olgeta 10-pela 10-pela yangpela meri, 4-pela i save kisim bel wanpela taim samting taim ol i no winim yet 20 krismas.”—Whatever Happened to Childhood? The Problem of Teen Pregnancy in the United States, 1997.

[Piksa long pes 5]

Taim ol papamama i brukim marit, planti taim dispela i as na ol yangpela i kisim bel

[Piksa long pes 6]

Sampela yangpela i no klia gut olsem maritpasin inap mekim na ol i kisim bel

[Piksa long pes 6]

Taim yangpela meri i kisim bel dispela i mekim sampela bikpela samting long em yet na long ol lain em i laikim