Pait Bilong Daunim Hevi Bilong Yangpela i Patpela Tumas

LAIN U.S. Department of Health and Human Services i tok olsem kirap long 1980 na i go inap long 2002, namba bilong ol tineja i gat patpela skin i go antap tru inap 3-pela taim, na namba bilong ol pikinini i patpela tumas i go olsem dabol. Ol pikinini i patpela tumas ol inap kisim ol kain sik olsem, hai blut presa, sik suga, sik bilong klok, na ol narapela kain sik kensa.a

Ating i gat sampela samting i as na ol pikinini i kamap patpela tumas, sampela em pasin bilong sindaun tumas na i no eksasais, ol edvetaismen ol kampani i kamapim em bilong kirapim bel bilong ol yangpela, na i gat kain kain kaikai i no gutpela long bodi i pulap na ol pikinini inap long baim. Lain U.S. Centers for Disease Control i tok, “Ol pikinini i patpela tumas, long wanem, ol i save kisim planti kaikai tumas na ol i no save eksasais.”

I gutpela long ol pikinini, ol tineja, na ol bikpela man, i ken skelim gut pasin bilong ol long kaikai. Ol i ken mekim sampela liklik senis na dispela inap helpim ol. Wanpela yangpela man nem bilong em Mark, em i bin luksave olsem taim em i senisim pasin bilong em long kaikai dispela i bin helpim tru helt bilong em na em i stap gut. Mark i tok: “Insait long sampela haptaim, mi bin kisim tasol ol kain kaikai i no save helpim bodi, olsem pitsa, sispop, aiskrim samting.” Nius Kirap! i toktok wantaim Mark na kisim save long olsem wanem em i bin senisim pasin bilong em long kaikai.

Wanem taim hevi bilong yu long kaikai planti i kirap?

Taim mi pinisim haiskul. Kirap long dispela taim mi stat long go kaikai long ol haus kaikai. I gat tupela haus kaikai i stap klostu long ples wok bilong mi, so olgeta de mi save go lans long wanpela bilong tupela haus kaikai. Mi pilim olsem em i isi long go long haus kaikai, winim mi yet i redim lans bilong mi.

Olsem wanem long taim yu muv na stap yu yet?

Pasin bilong mi long kaikai planti i kamap nogut moa. Mi no save long kuk, na mi no gat planti mani, tasol feiveret haus kaikai bilong mi i stap klostu. Mi pilim olsem em i isi moa long go kaikai long hap, na pe i no bikpela tumas. Mi save kaikai ol samting i no gutpela long bodi, na tu, mi kaikai planti moa. Skel mi bin kisim i no inap moa. Olsem na mi stat long baim bikpela boks chips, bikpela botol dring, na wanpela moa hambega, sapos mani inap mi baim planti moa.

Wanem samting i mekim na yu senis?

Taim mi gat 20 krismas, mi kirap long tingting strong long helt bilong mi. Mi patpela tumas. Mi save pilim skin i les olgeta taim na mi no inap mekim wanpela gutpela wok. Mi save olsem mi mas senisim sampela samting long laip bilong mi.

Olsem wanem yu kontrolim pasin bilong yu long kaikai?

Isi isi mi kirap long mekim sampela senis. Pastaim, mi lusim sampela kaikai. Mi tokim mi yet, “Dispela i no laspela kaikai bilong mi, kaikai bai stap yet.” Sampela taim mi mas kirap lusim tebol we ol kaikai i stap. Tasol bihain mi amamas long pasin mi mekim, i olsem mi winim wanpela pait.

Olsem wanem? Yu bin mekim sampela bikpela senis?

Sampela samting mi lusim olgeta. Olsem, mi lusim kol dring olgeta na mi dring wara tasol. Em hatwok tru, long wanem, mi save laikim kol dring, na mi save les tru long wara. Taim mi dring wara pinis, mi save kisim liklik jus samting bilong daunim teis bilong wara. Tasol bihain isi isi mi laikim wara.

Yu kaikai wanem samting taim yu lusim ol dispela kaikai i no gutpela long bodi?

Mi senisim kaikai bilong mi. Mi kirap long kaikai ol prut olsem, apol, banana, stroberi, bluberi, rasberi, na melon. Na tu, mi kaikai sampela abus i no gat planti gris, olsem kakaruk o tuna. Bihain, ol dispela kaikai i kamap feiveret kaikai bilong mi. Mi traim long kaikai planti kumu sayor na kisim liklik tasol bilong ol narapela kaikai. Mi lukim olsem sapos mi kisim liklik prut samting paslain long taim bilong kaikai, bai mi no kaikai planti long taim bilong kaikai. Isi isi laik bilong mi long kisim ol rabis kaikai em i pinis.

Olsem wanem? Yu stop olgeta long go kaikai long haus kaikai?

Nogat, wan wan taim mi save go. Tasol taim mi mekim olsem, mi save bosim kaikai bilong mi. Sapos ol i givim mi bikpela kaikai, mi save askim ol long givim mi wanpela lans boks bilong putim hap kaikai. Paslain long mi kaikai, mi skelim hap kaikai na putim long lans boks. Mi save pilim nogut long westim kaikai, olsem na taim mi mekim olsem mi kaikai inap long skel.

Taim yu senisim pasin bilong yu long kaikai, olsem wanem dispela i helpim yu?

Mi lusim skin, mi kisim strong moa, na mi amamas long mi yet. Na gutpela samting tru, mi amamas olsem taim mi lukautim gut helt bilong mi, mi givim biknem long God em Man i givim laip long mi. (Song 36:9) Pastaim mi save ting pasin bilong lukautim gut helt em hatwok. Tasol nau taim mi kirap long kisim ol gutpela kaikai bilong helpim bodi, mi no laik lusim dispela pasin!b