Husat i Save Kisim Pasin Kranki Long Kaikai?

Tru, yumi olgeta yumi save tingim skin bilong yumi na yumi laik bai yumi gat gutpela skin, tasol sapos yumi tingting tumas long skin bilong yumi, ating bai yumi kirap kisim pasin kranki long kaikai. Ol tok wanpela meri i mekim taim em i toktok wantaim wanpela man bilong Kirap! i kamapim klia dispela samting:

KIRAP!: An, taim yu kirap long kisim pasin kranki long kaikai, skin bilong yu i patpela tumas o olsem wanem?

AN: Nogat. Tasol long dispela taim mi kirap long raun wantaim ol yangpela man na mi laik bai skin bilong mi i gutpela long ai bilong ol.

KIRAP!: Sapos skin bilong yu i no gutpela, bai yu no amamas long yu yet, a?

AN: Em i stret. Taim ol manmeri i lukluk long mi, mi save askim mi yet olsem: ‘Ol i ting olsem wanem long mi?’ Oltaim mi wok long tingting planti, nogut skin bilong mi i patpela tumas na ol i no laikim mi.

KIRAP!: Olsem na taim yu ting skin bilong yu i gutpela long ai bilong ol manmeri, nau yu amamas long yu yet?

AN: Em nau! Sapos skin bilong mi i go patpela liklik, mi no amamas liklik. Taim mi lukim skin bilong mi long glas, mi lukim skin tasol na mi no tingim ol pasin bilong mi.

Tasol olsem wanem na sampela i kisim pasin kranki long kaikai na sampela i gat wankain skin na wankain hevi samting, ol i no kirap long mekim nabaut long kaikai? Ol man i no save long as bilong dispela samting. Tingting na pasin bilong lain bilong yumi, o ol pasin yumi kisim long papamama, o skin bilong yumi i gat sik o sampela marasin insait long skin i no wok gut, o famili i pas gut wantaim o nogat, olgeta dispela samting inap mekim na bai yumi kirap kisim pasin kranki long kaikai o nogat. Tasol ol manmeri i gat dispela kain sik, planti ol i gat sampela pasin i wankain.

Ol i Wok Strong long Kamap Nambawan Tru

Planti manmeri i kisim pasin kranki long kaikai, dispela lain ol i save wok strong long kamap nambawan tru, na ol i save kisim bikpela mak long skul, winim ol narapela, na ol i wok strong long mekim gut wok bilong ol long ples wok. Wanpela dokta (em Hilde Bruch) i skelim 130 sikman em ol i no laik kaikai (sik anorexia), na bihain em i raitim wanpela buk (The Golden Cage) na em i stori long tingting bilong ol manmeri i gat dispela kain sik, em i tok: “Ol manmeri i gat dispela kain sik, olgeta i save pret tru, nogut ol i stap olsem man nating i no gat nem​—nogut ol i sot na ol i no inap mekim gut wanpela wok. . . . Ol i ting ol i mas mekim gutpela wok tru, olsem wanpela bikpela wok tru i winim bilong ol narapela man, na bai papamama na ol narapela man ol i laikim, ol i ken kirap nogut long en na litimapim nem bilong ol na tingim ol i nambawan tru.”

Wanpela yangpela meri, nem bilong em Li, em i kisim dispela sik olsem em i no laik kaikai (anorexia), na em i tok: “Mi laik mekim samting i nambawan tru, mi wok strong long mekim gut tru olgeta samting mi mekim.” Ol dispela manmeri i laik tru bai ol narapela man i amamas long ol, olsem na ol i wok strong long kamap nambawan tru, olsem ‘nambawan gutpela pikinini.’

Tingting bilong meri, olsem em i ting em i mas mekim wanem kain pasin long ol narapela, dispela inap mekim na bai em i kisim pasin kranki long kaikai. Tru, sampela man i save kisim pasin kranki long kaikai, tasol dispela kain sik i save painim planti meri. Wanpela buk (Surviving an Eating Disorder) i stori long dispela samting olsem: “Long ol yangpela meri i kisim pasin kranki long kaikai, taim ol i liklik yet planti ol i bin lain long daunim laik bilong ol yet na bihainim laik bilong ol narapela, na ol i ting ol i no ken tokaut long laik bilong ol. Ol manmeri i bikpela pinis i lainim ol olsem: ‘Gutpela meri i no save toktok o stap ples klia long ai bilong ol man.’ Em nau, meri i lain long pasim maus na haitim tingting bilong em na em i no ken kamapim hevi bilong em.” Taim ol i liklik yet, sapos ol i lain long bihainim kain pasin olsem, ating bihain bai ol i pilim olsem ol i no inap bosim laip bilong ol.

Sampela meri i tingting oltaim long mekim pasin ol narapela i laikim bambai ol narapela i ken amamas long ol, olsem na long olgeta taim ol i wok long daunim laik bilong ol yet na bihainim laik bilong ol narapela. Ol i wok long mekim olsem na ol i no inap mekim ol samting ol yet i laik mekim na dispela i bagarapim tingting na bel bilong ol. Na dispela inap kirapim ol long kisim pasin kranki long kaikai. Wanpela yangpela meri, nem bilong em Don, bipo em i save kaikai planti oltaim na bihain trautim bek kaikai (sik bulimia), tasol nau em i winim pinis dispela sik. Em i tok: “Famili bilong mi i laik bai mi mas bihainim laik bilong ol oltaim. Long skin ol i lukim olsem mi stap belgut na tingting i wok gut. Tasol nogat. Bel na tingting bilong mi i stap nogut tru. Mi pilim olsem mi no inap mekim ol samting ol i laik bai mi mekim. Mi no inap amamasim wanpela man​—ol pren bilong mi nogat, na papamama nogat. Tasol bihain mi kisim save olsem i gat wanpela samting mi yet mi inap bosim​—em hevi bilong skin bilong mi! Mi inap mekim skin i kamap patpela o mi inap lusim skin. Mi inap mekim laik bilong mi long dispela samting. Em nau, mi pilim olsem mi inap bosim laip bilong mi​—sapos mi inap bosim hevi bilong skin bilong mi, mi inap bosim olgeta samting bilong mi.”

Ol i Pilim Olsem Ol i No Inap

Dispela yangpela meri Don i pilim olsem em i no inap mekim gut wanpela samting, na planti yangpela i kisim pasin kranki long kaikai ol i gat wankain tingting. I gat planti samting ol inap long mekim, tasol ol i pilim olsem ol i no inap mekim. Sapos yangpela i kirap long kaikai planti oltaim na em i no inap lusim dispela pasin, ating dispela i makim olsem em i no amamas long em yet. I olsem dispela man o meri i ting em i samting nating tasol, na i no gat wok long em i lukautim gut skin bilong em o was gut, nogut skin i kamap patpela tumas. Dispela kain tingting inap mekim na bai em i bel hevi. Planti manmeri i gat pasin kranki long kaikai ol i save stap bel hevi.

Wanem samting i mekim na ol i ting olsem ol i samting nating tasol? Baibel i bekim tok olsem: “Sapos bel bilong man i hevi, bai tingting bilong en i bagarap.” (Sindaun 15:13) I gat kain kain samting inap mekim na bai man o meri i bel hevi. Sapos em i gat bikpela laik long kisim o mekim wanpela samting na bihain em i no inap kisim o mekim, ating bai em i bel hevi tru. O sapos wanpela man o meri em i laikim tumas, em i sakim em o givim baksait long em, ating bai em i bel hevi tru. O sapos em i stap namel long ol manmeri i no tingim em o taim em i pikinini yet sampela samting i bin painim em i bagarapim tru bel bilong em, dispela inap mekim na bai em i stap bel hevi. Na i gat ol narapela samting tu inap mekim na bai em i bel hevi. Sampela man i bin skelim ol dispela kain sikman i gat pasin kranki long kaikai, na ol i tok planti ol i bin kisim nogut taim ol i liklik yet, olsem ol man i bin mekim pasin sem long ol, o holim ol na bagarapim ol.

Tasol sampela taim tingting bilong ol narapela long wanpela man o meri inap mekim na bai dispela man o meri i bel hevi na i no amamas long em yet. Wanpela yangpela meri i stori olsem: “Taim mi liklik yet skin bilong mi i patpela tumas na long olgeta taim mama i toktok planti long dispela samting. Em i wok long mekim kain kain samting bambai mi lusim skin. Em i mekim olsem dispela samting tasol em i bikpela samting, olsem mi mas lusim skin. Olsem na mi no amamas liklik long mi yet na mi no laik tru long skin bilong mi.” Long nau ol manmeri i save litimapim nem bilong man o meri i no gat bikpela skin. Dispela samting inap mekim na bai man o meri i patpela tumas em i sem na i no amamas long em yet.

Na sampela taim pasin kranki long kaikai, dispela pasin yet i mekim na man o meri i no amamas long em yet. Wanpela yangpela meri (Lin) i save trautim kaikai inap 10-pela taim long wanpela de na em i tok: “Mi traut pinis na bihain mi save lukim pes bilong mi long glas na mi tok, ‘Mi nolaik tru long yu,’ na bai mi krai. Mi pilim olsem mi nogut tasol.”

Planti manmeri i gat pasin kranki long kaikai, insait tru long bel ol i pilim olsem ol i sot long gutpela pasin, olsem na ol i no inap mekim gutpela wok. Olgeta samting ol i mekim i bilong haitim dispela samting, na bilong painim rot bambai ol i ken amamas long ol yet. Ol manmeri i no laik kaikai (sik anorexia) ol i wok long painim rot bilong amamas long ol yet, tasol ol i save mekim long narapela kain pasin em inap bagarapim ol.

Dispela yangpela meri Li em i laikim tru wanpela man na taim dispela man i sakim em, bel bilong Li i bagarap tru na em i pilim olsem em i nogut na em i samting nating tasol. Em i tok: “Mi laik bai em i save, taim em i givim baksait long mi em i lus long kisim wanpela gutpela samting. Olsem na mi tingting long kamap bun nating tru na smat tru.” Bilong lusim skin, em i lusim kaikai na em i kirap long mekim planti wok tru. Em i tok: “Mi mekim olsem na mi kirap long amamas long mi yet. Mi pilim olsem mi nambawan tru, long wanem, mi inap mekim wanpela samting ol narapela i no inap mekim. Mi tingting olsem, ‘Mi gat strongpela pasin.’ ”

Pastaim hevi bilong skin bilong Li em inap olsem 73 kilogram, tasol em i lusim skin na i go bun nating na hevi bilong skin bilong em i olsem 47 kilogram tasol. Em i stori long tingting bilong em long ol manmeri i wok long kirapim em long kaikai na em i tok: “Mi ting ol i laik bagarapim mi na pinisim amamas bilong mi, long wanem ol i laik pasim mi long mekim dispela samting i helpim mi long amamas long mi yet. Mi ting bai mi kamap wankain olsem ol narapela manmeri, olsem na mi strong yet long sakim kaikai.” Dispela tingting bilong Li i wankain olsem bilong planti manmeri i gat dispela kain sik (anorexia) na ol i no laik kaikai. Bilong painim rot bilong amamas long ol yet, ol i save daunim ol laik bilong ol na wok long mekim samting ol narapela i no inap mekim.

Sapos sampela samting i bin painim yangpela meri na i bagarapim bel bilong em, na em i no laik bai dispela samting nogut i painim em gen, ating dispela bai kirapim em long sakim kaikai na bai dispela kain sik (anorexia) i painim em. Wanpela yangpela meri Seli i sem long pasin ol manki i mekim long em, long wanem skin bilong em i olsem skin bilong meri i bikpela pinis. Na bihain papa bilong em tu i mekim pasin i no stret long em. Em i tok: “Mi sem nogut tru na bel bilong mi i bagarap stret. Mi go long mama bilong mi na mi krai nogut tru. Bihain mi lusim skin na kamap bun nating na nau ol man i no mekim wanpela samting long mi. Ol i no aigris moa long mi.”

Sampela taim yangpela man o meri i laik abrusim wok bilong man o meri i bikpela pinis na ol i kirap long sakim kaikai na nau dispela sik (anorexia) i kisim ol na ol i no laik kaikai. Dispela yangpela meri Seli i tok: “Mi no laik kamap bikpela pinis na kisim ol wok bilong meri insait long famili. Olsem na mi no laik tru bai skin bilong mi i kamap patpela liklik. Mi no ken tru larim skin i kamap patpela! Maski husat husat i laik kirapim mi long kaikai, mi no ken mekim!” Seli i strong long i stap olsem pikinini yet na em i sakim kaikai i go i go, na sori tru, em i karim bikpela pen na em i dai.

Tru i no olgeta manmeri i gat dispela kain sik ol i mekim ol dispela kain pasin. Tasol i olsem olgeta i kisim strong long rot bilong mekim skin bilong ol i kamap gutpela long ai bilong ol. Taim ol i amamas long skin bilong ol, ol i save amamas liklik long ol yet. Ol i save amamas tru long skin bilong ol i bun nating.

Bilong Mekim Gut Bel

Kaikai i save mekim gut bel na mekim yumi i stap bel isi, olsem na sampela i mekim pasin kranki long kaikai bilong helpim ol long mekim gut bel bilong ol long taim ol i pilim olsem ol i no gat poroman, o ol i tingting planti long sampela samting, o ol i les, o belhat, na long taim wanpela man i no laikim ol moa o em i giamanim ol. Dispela yangpela meri Don i tok: “Taim mi stap long skul, wanpela samting nogut tru i painim mi na i bagarapim stret bel bilong mi na mi no inap kamapim na toktok wantaim narapela long en. Taim mi tingim dispela samting nogut i bin painim mi, o narapela hevi i painim mi, bilong mekim gut bel bilong mi, mi save kirap na kaikai planti tru. Mi laik kisim planti kaikai na daunim bel hevi bilong mi.” Tru, kaikai i daunim bel hevi bilong em, tasol dispela pasin bilong kaikai planti i kirapim em long kaikai planti oltaim na em i no inap lusim, na hevi bilong skin bilong em i go antap inap 45 kilogram moa.

Sampela manmeri i save kirap mekim pasin kranki long kaikai bilong daunim ol hevi bilong ol. Olsem yangpela meri An. Taim em i liklik yet papa bilong em i save dring oltaim na em i save tok bilas long An, long wanem skin bilong An i patpela liklik. Dispela i kirapim An long kaikai planti na bihain mekim sampela samting bai em i trautim kaikai o rausim kaikai long bel (sik bulimia). An i stori olsem: “Em olsem rot bilong mi bilong daunim dispela hevi i save painim mi long olgeta de, na i wok gut, long wanem, sapos yu tingting long wanpela samting tasol, nau yu no tingting long ol hevi tru bilong yu. Yu giamanim bel bilong yu na yu ting as bilong olgeta hevi bilong yu i olsem skin bilong yu i patpela tumas, na sapos yu lusim skin, em nau bai olgeta hevi bilong yu i pinis na bai yu stap amamas tasol.”

Taim yumi bel hevi o yumi pilim olsem yumi no gat poroman na yumi stap wanpis, ating yumi olgeta i save kaikai planti liklik, winim long ol narapela taim. Tasol ol manmeri ol inap kisim pasin kranki long kaikai, ol i no save mekim pasin olsem ol narapela man i mekim bilong stretim bel hevi bilong ol. Olsem: Sapos ol i belhat long wanpela man o wanpela samting, bai ol i kaikai planti bilong mekim gut bel bilong ol​—ol i no laik tokaut long belhat bilong ol.

Pasin Bilong Lusim Planti Kaikai

Sampela man i bin skelim dispela samting na ol i tok, planti manmeri i tok, pastaim ol i lusim planti kaikai na nau ol i pilim hangre nogut tru na ol i kirap na kaikai planti hariap hariap. Long 1989 ol i bin skelim sampela lain ol i patpela tumas bambai ol i ken save long as bilong dispela, na ol i tok: “Ol i tingting planti long hevi bilong skin bilong ol na ol i kirap long lusim planti kaikai, na nau narapela kain samting i kamap​—skin bilong ol i kamap patpela moa.” Wanem as bilong dispela?

Olsem: Taim ol i laik lusim skin na ol i lusim planti kaikai, ol i save lusim ol kaikai i gat suga na ol narapela kaikai i swit long maus. Long olgeta taim skin i pulim ol long kisim ol dispela kain kaikai i “tambu.” Orait, taim ol i bel hevi long wanpela samting, o tingting planti long wanpela samting, o pilim olsem ol i no gat poroman, bel bilong ol i no i stap gutpela. Olsem na bilong mekim gut bel bilong ol, ol i mekim save kaikai ol dispela kain kaikai ol i bin i stap tambu long en. Mekim pinis na nau ol i kirap tambuim planti kaikai moa. Na wankain samting i kamap​—bihain ol i kaikai planti hariap hariap. Ol i mekim mekim olsem na nau skin bilong ol i kamap patpela moa na ol i kisim ol pasin kranki long kaikai. Li i stori long olsem wanem pasin bilong lusim planti kaikai i bin mekim na sik (anorexia) i kisim em na em i no laik kaikai. Em i tok: “Mi bin lusim kain kain kaikai bambai mi ken lusim skin. Pastaim skin i lus, tasol bihain i kamap patpela gen. Mi nolaik tru bai skin i kamap patpela, olsem na mi sakim kaikai olgeta na em nau, dispela sik i kisim mi.”

Sapos man o meri i save, i gat wanem as na em i kisim wanpela pasin kranki long kaikai, dispela i no inap stretim sik bilong em olgeta, tasol dispela save inap helpim em long lusim dispela pasin. Na dispela save inap helpim em long abrusim ol tingting i save kirapim man o meri long bihainim ol pasin kranki olsem. Tasol olsem wanem sapos yu lukim olsem yu yet, o wanpela long famili bilong yu, o wanpela pren bilong yu i gat ol dispela kain tingting? Olsem wanem yumi ken daunim ol dispela kain tingting?

[Piksa long pes 7]

Sapos em i tingting tumas long skin bilong em, dispela inap mekim na bai em i kisim wanpela pasin kranki long kaikai

[Piksa long pes 8]

Sampela i mekim save kaikai bilong mekim gut bel bilong ol long taim bel i bagarap