Sapta 3
Pasin Bilong Nau Bai Stap Inap Long Wanem Taim?
I STRET yumi laik save wanem taim ol dispela samting Baibel i stori long en bai kamap na wanem taim Amagedon bai kamap. Pasin nogut nau i stap long graun bai pinis long wanem taim? Wanem taim bai dispela graun i kamap gutpela ples na ol man i laikim tumas stretpela pasin ol i ken i stap bel isi tru? Dispela samting bai kamap long taim bilong yumi o olsem wanem?
2 Krais Jisas i kolim ol samting bai kamap na yumi inap save long bekim bilong ol dispela askim. Em i mekim olsem taim ol aposel i askim em: “Wanem mak bai i kamap pastaim, na mipela i ken save, yu laik i kam bek na dispela graun i laik pinis?” Jisas i stori long dispela pasin nogut nau i stap long graun em bai pinis na em i tok klia, olsem: “I no gat wanpela man i save long dispela de na dispela aua. Ol ensel long heven ol i no save long en. Pikinini tu i no save long en. Papa wanpela tasol em i save long dispela.” (Matyu 24:3, 36) Tasol em i stori gut long dispela lain man ol bai lukim dispela pasin bilong graun “i laik pinis” [tok Grik: syn·teʹlei·a], em dispela hap taim i kamap paslain long “pinis tru [tok Grik: teʹlos].” Yu yet yu ken opim Baibel na kaunim ol dispela tok i stap long Matyu 24:3–25:46 na Mak 13:4-37 na Luk 21:7-36.
3 Taim yu kaunim ol dispela tok bai yu save, sampela tok tasol insait long ol dispela tok bilong Jisas i makim ol samting i mas kamap na bihain Jerusalem wantaim haus lotu bilong en i bagarap long yia 70 C.E. Sampela tok bilong em i makim ol samting i mas kamap bihain bihain. Long wanem, long Matyu 24:21 Jisas i tok long “bikpela hevi tru. Long taim graun i nupela yet inap nau, kain hevi olsem i no bin kamap bipo. Na bihain tu bai i no gat hevi olsem.” Olsem na yumi save Jisas i no stori long bagarap bai painim wanpela taun tasol na ol manmeri i stap insait long en. Na ol samting Jisas i stori long en long Luk 21:31 i makim taim bilong “kingdom bilong God” i mas kamap, em longtaim pinis ol man i bin wet long en. Wanem dispela bikpela “mak” Jisas i tok yumi bai lukim?
OL SAMTING I KAMAP WANTAIM OLSEM MAK
4 Jisas i tok bai i gat ol bikpela pait, na hangre, na planti sik, na ol bikpela bikpela guria, na bai i no gat pasin bilong sori long dispela taim nogut bilong ol man i sakim lo. Tasol sapos wanpela samting tasol i kamap, em i no dispela “mak.” Nogat. Olgeta wantaim i mas kamap insait long taim bilong ol manmeri i stap long taim bilong pinis. Em nau, ol dispela samting i kamap wantaim, em dispela “mak.” Na tu, long dispela taim, “bel bilong olgeta lain man bai i bagarap tru na ol i pret,” long wanem ol i lukim ol samting nogut i kamap long ples antap na insait long solwara. (Luk 21:10, 11, 25-32; Matyu 24:12; lukim tu 2 Timoti 3:1-5.) Jisas i kolim narapela kain samting i mas kamap na dispela tu i insait long dispela “mak”—em i tok bai lain bilong em i autim gutpela tok bilong Kingdom long olgeta hap bilong graun, maski olgeta lain i mekim nogut long ol. (Mak 13:9-13) Olsem wanem? Long taim bilong yumi, yumi bin lukim ol dispela samting i kamap wantaim olsem dispela mak?
5 Ol man i no bilip ol i ken tok bilas na i tok, long bipo tu, planti taim i gat pait na hangre na guria i bin kamap na ol narapela samting olsem Jisas i kolim. Tru, tasol taim olgeta dispela samting i kamap wantaim na i kamap long olgeta hap bilong graun—i no long wan wan ples tasol—na i kamap insait long wanpela bikpela hap taim em bipo yet Baibel i makim yia dispela hap taim i mas kirap, em nau, em dispela i “mak.”
6 Tingim ol dispela samting i bin kamap: Dispela pait i bin kamap long yia 1914 em i bikpela pait moa, olsem na ol man i kolim olsem namba wan pait bilong olgeta hap, na bihain long dispela taim gutaim i tekewe long graun. Bihain long dispela pait, bikpela taim bilong hangre i kamap long graun, winim olgeta taim bilong hangre i bin kamap long bipo, na nau tu olsem 40 milion manmeri i dai long olgeta yia long bikpela hangre. Sik nogut i kamap long yia 1918 i kilim i dai planti man wantu tasol, winim olgeta sik bilong bipo. Maski long nau ol dokta i kisim bikpela save na wokim kain kain nupela marasin, tasol ol bikpela sik, olsem kensa na sik bilong klok na ol kain kain sik nogut bilong pamuk na malaria samting, i bagarapim yet planti milion milion manmeri. Planti bikpela guria i wok long kamap klostu klostu, na insait long 2,000 yia paslain long yia 1914 ol bikpela guria i no bin kamap klostu klostu olsem. Olgeta manmeri, ol yangpela na ol lapun, long olgeta hap bilong graun, ol i pret na tingting planti. Long wanem planti ol i no gat wok, na pe bilong ol samting i go antap, na pasin raskol i kamap bikpela, na ol i pret tu long wanpela pait bai kamap na bai ol bom nuklia bilong ol roket antap na ol sabmarin long solwara i bagarapim olgeta lain bilong graun. Bipo i no gat kain bikpela hevi olsem.
7 Olgeta dispela samting i kamap na wanpela bikpela wok bilong autim gutpela tok bilong Kingdom i kamap long olgeta hap bilong graun olsem Jisas i bin tok profet long en. Long 200 samting kantri na ailan, ol Witnes Bilong Jehova i lusim planti handet milion aua long olgeta yia, bilong helpim ol kain kain man long kisim save long tok bilong Baibel i kamapim as bilong ol dispela samting nau i kamap long graun. Na ol i no singaut long pe. Ol Witnes i wok strong long makim rot ol man i mas bihainim na bai ol i ken winim taim bilong “bikpela hevi tru” na i stap laip long graun aninit long Kingdom bilong God. Na ol Witnes i mekim dispela wok maski “ol i karim nating bikpela hevi long han bilong ol man, winim olgeta narapela misin.” Em wanpela nius bilong Kanada i tok olsem.
8 Na yumi mas tingim tu narapela hap tok profet bilong Jisas, em i stori long wanpela hap taim bai i pinis. Em i tok: “Lek bilong ol man bilong ol arapela lain bai i krungutim Jerusalem, inap [taim bilong] dispela lain man i pinis.” (Luk 21:24) Olsem wanem? Taim bilong “dispela lain man” i pinis o i no yet?
TAIM BILONG “OL MAN BILONG OL ARAPELA LAIN”
9 Bilong save long bekim bilong dispela askim yumi mas save Jerusalem yet i makim wanem samting. Dispela taun wantaim haus king bilong en long Maunten Saion, Baibel i kolim olsem “taun bilong nambawan king. . . . taun bilong Bikpela [Jehova].” (Sam 48:2, 8; Matyu 5:34, 35) Baibel i tok ol king bilong lain bilong Devit ol i sindaun long “sia king bilong Jehova.” Olsem na Jerusalem i olsem piksa na i makim olsem Jehova i stap king na em i bosim graun. (1 Kronikel 29:23, NW) Orait, taim Jehova i larim ol ami bilong Babilon i kam bagarapim Jerusalem, na kisim king bilong en i go kalabus na graun i stap nating, em nau i olsem lek bilong ol Babilon i krungutim Kingdom bilong God. Taim dispela samting i kamap long yia 607 B.C.E., orait nau taim bilong “ol man bilong ol arapela lain” i kirap. Bihain i no gat wanpela man long lain bilong Devit i stap king long Jerusalem.
10 Taim bilong ol man bilong ol arapela lain long “krungutim Jerusalem” i pinis na dispela i makim wanem samting? Em i makim olsem Jehova i putim gen wanpela king em yet i makim, em wanpela man long lain bilong Devit. Dispela king i no bosim ol Juda tasol; nogat; em i mas bosim olgeta lain bilong graun. Dispela king em Bikpela Krais Jisas. (Luk 1:30-33) Tasol em bai sindaun we na mekim wok king? Ating em bai sindaun long Jerusalem long graun? Jisas i tok klia Kingdom bilong God bai tekewe long ol Isrel bilong skin. (Matyu 21:43; lukim tu 23:37, 38.) Bihain, “Jerusalem i stap long heven,” em oganaisesen bilong Jehova long heven, olsem olgeta gutpela ensel, dispela “Jerusalem” i kamap “mama” bilong ol man i lotuim God tru. (Galesia 4:26) Jisas bai sindaun long dispela Jerusalem bilong heven na mekim wok king na bosim dispela graun. (Sam 110:1, 2) Dispela samting i mas kamap long pinis bilong taim bilong “ol man bilong ol arapela lain.” Em i kamap long wanem taim?
11 Planti yia paslain long yia 1914 sampela ol i save dispela samting bai kamap long dispela yia. Long dispela taim bikpela truim bilong Danyel 4:10-17 i pinis; dispela hap taim, olsem “7-pela yia” i pinis.a Pastaim ol i no save gut long dispela samting; tasol bihain, isi isi ol i kisim save. Ol man bilong lainim tok bilong Baibel ol i lukim ol samting bilong dispela “mak” i wok long kamap. Jisas i tok, taim ol i lukim ol dispela samting i kamap ol i ken save, em i stap king pinis long heven. Nau ol i save tru, ol i stap long “las taim,” na long yia 1914 Krais i bin kirap long mekim wok king, na pasin nogut bilong dispela graun i laik pinis. Ol manmeri i lukim “las taim” i kirap, ol i no i dai yet na bai pinis i kamap.
OL SAMTING YU WETIM I KAMAP I GAT AS TRU BILONG EN?
12 Sampela ol i save long ol dispela samting i kamap olsem Jisas i tok profet long en, tasol ol i no bilip olsem ol dispela samting i makim dispela taim i laik pinis. Bilong wanem ol i no bilip? Long wanem ol i wetim narapela samting i kamap. Ol misin i bin lainim ol olsem taim Krais i kam bek bai ol i lukim em long ai bilong ol, na olgeta lain bilong graun bai tanim bel. Long taim bilong ol aposel, ol Juda tu i wetim sampela samting, tasol ol dispela samting i no kamap. Ol i gat tingting long Krais bai kam wantaim bikpela strong na bai gavman bilong Rom i no ken bosim moa ples bilong ol. Ol i gat dispela tingting kranki na ol i sakim Pikinini bilong God yet. Nogut yumi gat kain tingting kranki olsem na yumi sakim Krais taim em i kam olsem King long Kingdom! Gutpela sapos yumi lukim sampela tok bilong Baibel na kisim stretpela tingting long dispela samting!
13 Baibel i tok, Krais bai kirap mekim wok king namel long ol birua bilong em. (Sam 110:1, 2) Baibel i tok, taim Krais i kamap king pinis, nau bai ol i rausim Seten wantaim ol spirit nogut i kam daun long graun. Olsem na bai i gat taim bilong bikpela hevi long graun. (Revelesen 12:7-12) Long dispela taim bai ol i wok strong moa long autim tok bilong Kingdom bilong helpim ol man bambai ol i ken mekim ol samting bilong abrusim bagarap na i stap laip. (Matyu 24:14; Revelesen 12:17) Tasol yu ting bai olgeta man i harim tok na tanim bel? Nogat. Baibel i tok, taim dispela wok bilong autim tok i pinis, wanpela bikpela bagarap nogut tru bai kamap. No gat bikpela bagarap olsem i bin kamap long graun bipo. Ol man i no inap lukim King Krais Jisas long ai tru bilong ol. Tasol olgeta man i no bilip long ol samting i bin kamap bilong makim Krais i stap king pinis, bai ol i mas “lukim” olsem em yet i wokim dispela bikpela bagarap i painim ol.—Revelesen 1:7; Matyu 24:30; lukim tu 1 Timoti 6:15, 16; Jon 14:19.
14 Tasol kirap long yia 1914 i kam inap nau, planti yia i go pinis, olsem 70 samting. Olsem na sampela i gat tupela tingting: Tru yumi stap long “las taim” na Krais i laik kam na givim strafe bilong God long ol man o nogat? Tasol dispela tingting i no stret. Nogat tru! Jisas i stori long ol man i lukim dispela “mak” i kirap long yia 1914 na em i tok: “Mi tok tru long yupela: Ol manmeri bilong dispela taim ol i no i dai yet, na bai dispela olgeta samting i kamap.” (Mak 13:30) Sampela bilong dispela lain ol i stap yet, tasol lain bilong ol i wok long i go liklik hariap.
15 Tru ol man bilong skelim krismas bilong ol man long olgeta hap ol i tok, planti man i save winim 60 krismas tasol. Tasol planti milion manmeri i winim bikpela krismas moa. Ol i tok, long yia 1980 i gat inap olsem 250,000,000 manmeri ol i bin i stap laip long yia 1914 na ol i stap yet. Dispela lain i no pinis yet. Tasol Yunaitet Nesen i tok, ol manmeri i bin kamap long yia 1900 o paslain liklik long en, inap olsem 35,316,000 tasol ol i stap laip yet long 1980. Olsem na yumi save, taim dispela lain i go lapun olsem 70 o 80 krismas, dispela lain i go liklik hariap hariap. Taim yumi tingim dispela samting na ol narapela hap bilong “mak” Jisas i bin kolim, yumi save tru pinis i klostu.—Luk 21:28.
16 Nau em i no taim bilong slek. Em taim bilong givim bel long mekim wok! Jisas i toksave long ol disaipel bilong em olsem: “Yupela tu i mas redi. Pikinini Bilong Man [Krais Jisas] bai i kam long wanpela taim yupela i no ting bai em i kam.”—Matyu 24:44.
[Ol Futnot]
a Lukim buk Yu Inap i Stap Oltaim long Paradais long Graun, pes 138-141, par. 14-21.
[Askim Bilong Stadi]
1. Yumi tingim ol tok promis bilong Baibel na yumi gat wanem ol askim long dispela?
2. (a) Ol aposel bilong Jisas i mekim wanem askim i wankain long dispela? (b) Olsem wanem? Yumi save wanem taim stret dispela pasin nogut bilong graun bai pinis? (c) Tasol Jisas i givim wanem tok long yumi bilong helpim yumi?
3. Taim Jisas i bekim askim bilong ol aposel, olsem wanem yumi save em i no makim tasol ol samting i mas kamap taim Jerusalem i bagarap long yia 70 C.E.?
4. Wanem dispela “mak” Jisas i bin kolim?
5. Ol dispela samting Jisas i kolim i mas kamap olsem wanem na yumi ken save em dispela “mak” i kamap?
6, 7. Wanem ol samting i kamap long taim bilong yumi na i wankain olsem dispela mak Jisas i kolim? (Taim yu bekim dispela askim, opim Baibel bilong yu long tok profet bilong Jisas i stret long dispela samting yu toktok long en.)
8. Jisas i tok profet tu long wanem hap taim?
9. (a) Wanem dispela “Jerusalem” lek bilong ol man bilong ol arapela lain i “krungutim”? (b) Wanem taim ol i kirap long “krungutim”?
10. (a) Taim bilong ol man bilong ol arapela lain long “krungutim Jerusalem” i pinis na dispela i makim wanem samting? (b) Jisas bai sindaun long wanem “Jerusalem” na mekim wok king? Bilong wanem em bai sindaun long dispela “Jerusalem”?
11. na lukim tu sat (pes 27). (a) Olsem wanem yumi inap save long yia dispela taim bilong “ol man bilong ol arapela lain” i pinis? (b) Taim bilong “ol man bilong ol arapela lain” i pinis na wanem samting i kamap? (c) Ol man bilong skelim ol samting i bin kamap bipo ol i ting olsem wanem long yia 1914? (Lukim pes 29.)
12. Sampela man i gat wanem tingting kranki na ol i no bilip olsem pinis i klostu? (Matyu 24:26, 27; Jon 14:3, 19)
13. Baibel i kolim wanem ol samting bai kamap taim Krais i kamap King pinis?
14, 15. Kirap long yia 1914 na i kam inap nau, maski planti yia i go pinis, tasol bilong wanem yumi mas bilip olsem yumi stap long “las taim”?
16. Orait yumi mas i gat wanem tingting?
[Blok long pes 29]
Ol Man i Skelim Ol Samting i Bin Kamap Bipo Ol i Ting Olsem Wanem long Yia 1914?
Dispela pait i kirap long yia 1914, ol i kolim olsem Bikpela Pait o Namba Wan Pait Bilong Olgeta Hap. I gat as tru na ol i kolim olsem. No gat wanpela pait i bin kamap bipo na i bagarapim planti samting olsem dispela pait i bin mekim. Ol pait i kamap bihain long yia 1914 ol i wankain pait; ol i bagarapim planti samting. Ol samting bilong yia 1914 i bin kamapim bikpela senis long graun. Tingim ol dispela tok ol man i bin mekim long dispela samting:
● “Dispela bikpela pait i senisim planti king na kantri long hap bilong Yurop, na i kirapim ol man long pait na daunim tripela bikpela gavman. Tasol em i mekim planti samting moa i putim bikpela hevi long olgeta man. Taim pait i pinis, ol gavman na ol man i wok strong long stretim ol samting bambai gutaim i ken kamap bek long graun olsem i stap paslain long yia 1914. Tasol ol i no inap. I olsem bikpela guria i bin bagarapim as bilong ‘haus’ na ol i no inap wokim gen. Pasin bilong bipo i pinis. I no gat wanpela inap kamapim bek dispela gutaim bilong bipo wantaim ol stretpela lo bilong en.”—Världshistoria—Folkens liv och Kultur (Stockholm; 1958), Vol. 7, pes 421, 422.
● “Planti yia i go pinis, tasol ol man i tingim yet bikpela bagarap na pen na hevi dispela Bikpela Pait i bin kamapim. . . . Dispela Bikpela Pait i nogutim tru skin na tingting bilong ol manmeri; ol man i no bihainim moa ol stretpela lo. Olgeta samting bilong ol man i senis olgeta, olsem ol gavman, boda bilong ol kantri, ol lo, ol ami, pasin sekan namel long ol kantri, ol tingting, i stap bilong famili, sindaun bilong ol man, bikpela wok o namba bilong ol, tingting bilong ol long ol narapela man. . . . I stap bilong ol man i senis olgeta na ol i no stretim bek inap long nau.”—General Charles de Gaulle i mekim dispela tok long yia 1968 (Le Monde, Novemba 12, 1968).
● “Kirap long yia 1914 ol man ol i gat tingting ol i lukim ol samting i kamap long graun na ol i tingting planti, long wanem i olsem wanpela strong i stiaim olgeta lain na ol i wokabaut i go long wanpela bagarap i bikpela moa yet. Planti man i tingting gut ol i pilim olsem i no gat wanpela samting inap pasim dispela bagarap em i laik painim ol man. Ol i lukim olgeta lain i olsem wanpela man long stori bilong ol tumbuna bilong ol Grik, em ol god i kros na ol i subim em i go bilong kisim bagarap na em i no inap mekim wanpela samting bilong abrusim.”—Bertrand Russell, long nius Times Magazine bilong Nu Yok, Septemba 27, 1953.
● “Nau yumi inap lukluk i go bek long ol samting i bin kamap na yumi save, taim Namba Wan Pait Bilong Olgeta Hap i kirap, em nau, ‘Taim Bilong Bikpela Hevi’ i kamap—olsem Arnold Toynbee i tok—na dispela taim bilong bikpela hevi i stap yet. Olgeta hevi i kamap long taim bilong yumi, ol i bin kirap long yia 1914.”—Buk The Fall of the Dynasties: The Collapse of the Old Order (Nu Yok, 1963), bilong Edmond Taylor, pes 16.
Tasol i gat wanem as na dispela bikpela senis i kamap long graun?
Baibel tasol inap bekim gut dispela askim.
[Sat long pes 27]
YIA 1914—Baibel na Ol Samting i Kamap long Graun i Makim Dispela Yia
Baibel
→ Baibel i tok profet long wanpela hap taim
olsem “7-pela yia,” na bihain long en God
bai givim wok king long wanpela man
em yet i makim (Danyel 4:3-17)
→ “7-pela yia” i kirap long yia 607 B.C.E.
(Esikiel 21:25-27; Luk 21:24)
→ “7-pela yia” i pinis long yia 1914 C.E.
Long dispela taim Krais Jisas i sindaun long
sia king long heven na em i kirap mekim wok
king namel long ol birua (Sam 110:1, 2)
Ol i rausim Seten long heven;
na bikpela hevi i kamap long graun (Revelesen 12:7-12)
“Las taim” i kirap (2 Timoti 3:1-5)
Ol Samting i Kamap i Makim “Las Taim”
→ Bikpela pait (Namba wan pait bilong olgeta
hap i kirap long yia 1914; na gutaim
i tekewe pinis long graun)
→ Bikpela hangre (Long nau hangre i kilim i dai
olsem 40 milion long olgeta yia)
→ Planti bikpela sik (Maski ol dokta
i kisim pinis bikpela save)
→ Ol bikpela guria (Planti moa
i kamap long olgeta yia
bihain long yia 1914)
→ Bikpela pret (Long pasin raskol na mani i sot
na kisim bagarap long pait nuklia)
Ol manmeri i lukim yia 1914 ol i no i dai yet na God bai pinisim
dispela pasin nogut bilong nau