Sapta 19
Bilong Wanem Ol Wanlain i No Laik Larim Mi?
Ol bikpela manki long skul i lukim wanpela manki i wokabaut i kam. Ol i lukim em i pret na em i no save em i mas mekim wanem, olsem na ol i save, em i nupela long dispela skul. Kwiktaim ol i go banisim em na mekim kain kain tok nogut long em. Em i sem pipia na em i ranawe lusim ol i go hait long toilet. Ol narapela manki i lap nogut tru.
PASIN bilong mekim nogut long narapela yangpela, na mekim ol tok bilas na tok nogut bilong skrapim bel bilong em, dispela em pasin nogut bilong planti manki. Long taim bilong Baibel tu, sampela manki i mekim dispela pasin nogut. Wanpela taim ol i mekim long profet Elisa. Ol i no tingim bikpela wok God i bin givim long Elisa. Ol i bikhet long em na ol i tok: “E, yu hetkela, yu raus. Yu klia long dispela hap.” (2 King 2:23-25) Long nau tu planti manki i save mekim ol kain tok nogut olsem bilong skrapim o bagarapim bel bilong narapela manki.
Wanpela man bilong raitim wanpela buk (Growing Pains in the Classroom) em i stori long taim em i stap long skul na em i tok, “Long Gret 9 mi sotpela manki tru. Olgeta wanklas i longpela bun, winim mi.” Em i stori moa olsem: “Tasol mi winim ol long kisim save. Em nau, mi sotpela tru na mi smatpela tru, na dispela tupela samting i bagarapim mi long haiskul. Sampela manki i paitim mi long wanem mi sotpela tru, na sampela i paitim mi long wanem mi smatpela tru. Ol i kolim kain kain tok long mi, olsem ‘fopela ai’ na ‘diksaneri i gat lek’ na 800 samting narapela tok nogut.” Na narapela man bilong raitim buk (The Loneliness of Children) em i tok: “Ol pikinini i lek nogut samting, o maus bilong ol i hevi, o skin bilong ol i nogut liklik, o ol i save mekim narapela kain pasin liklik, em ol narapela pikinini i save mekim nogut long ol. Ol i save mekim ol tok pilai samting na bagarapim bel bilong ol.”
Sampela yangpela i save bekim nogut long ol yangpela i mekim dispela pasin nogut long ol. Em nau, narapela i sutim tok nogut long narapela (na ating ol i toknogutim papamama bilong narapela). Ol i sutim tok nogut i go i kam. Tasol planti yangpela i no inap mekim wanpela samting bilong helpim ol yet. Wanpela yangpela i tok, sampela taim ol wanskul bilong em i mekim nogut long em na ol i mekim ol tok pilai nogut long em, na dispela i bagarapim tru bel bilong em. Bel bilong em i guria na i tantanim ‘olsem em i laik traut.’ Em i no inap skul gut, long wanem oltaim em i pret na tingting planti long ol samting ol wanskul i laik mekim long em.
I No Liklik Samting Bilong Lap Tasol long En
Olsem wanem? Sampela taim ol wanlain bilong yu i bin mekim nogut olsem long yu? Sapos olsem, orait yu mas save, God i no ting dispela kain pasin i liklik samting, na ating dispela inap strongim bel bilong yu. Tingim stori bilong Baibel long bikpela kaikai Abraham i bin wokim taim pikinini bilong em Aisak i lusim susu. Abraham i gat narapela pikinini man, em Ismael, em i bikpela long Aisak, na ating em i bel nogut long wanem em i save, Aisak bai kisim ol samting bilong papa taim papa i dai. Olsem na Baibel i tok, Ismael i mekim tok pilai long Aisak. Tasol dispela i no tok pilai nating, long wanem bihain Baibel i tok klia olsem Ismael i “bin mekim nogut” long Aisak. (Galesia 4:29) Mama bilong Aisak, em Sara, em i save Ismael i laik mekim nogut long Aisak na dispela i as bilong tok pilai Ismael i mekim. Sara i no amamas long dispela samting, long wanem em i save, Jehova i laik kamapim wanpela “pikinini,” em Krais, long rot bilong pikinini bilong em Aisak. Olsem na Sara i tok na Abraham i rausim Ismael wantaim mama bilong em.—Stat 21:8-14.
Na olsem tasol, taim sampela manki i mekim nogut long yu na ol i bagarapim bel bilong yu, dispela i no liklik samting bilong lap tasol long en—i hatwok long karim kain hevi olsem. Na sapos yu wok long bihainim ol lo bilong Baibel, ating kain hevi olsem bai painim yu. Olsem: Ol yangpela Kristen i save autim bilip bilong ol long ol man. Tasol sampela yangpela witnes bilong Jehova i tok: “Ol wanskul i save tok bilas long mipela, long wanem mipela i save go long haus bilong ol man na autim tok. Ol i laik daunim mipela.” Ol gutpela wokboi bilong God long bipo i bin karim kain hevi olsem, na planti yangpela Kristen long nau tu “i kisim hevi long ol birua i tok bilas long ol.” (Hibru 11:36) Tasol ol i strongim bel na sanap strong na yumi amamas long ol!
Bilong Wanem Ol i Mekim?
Tasol ating yu laik save yu mas mekim wanem na bai ol wanlain bilong yu i ken larim yu tasol? Orait, pastaim yu mas save i gat wanem as na ol i mekim dispela pasin. Baibel i tok: “Maski yumi lap, bel hevi i no inap lusim yumi.” (Sindaun 14:13) Taim sampela yangpela i bung wantaim na wok long skrapim bel bilong narapela, ol i save lap na amamas. Tasol i no olsem bel bilong ol i stap gutpela na ol i ‘singaut amamas.’ Nogat. (Aisaia 65:14) Ol i lap, tasol ating ol i bel hevi long ol yet na ol i laik haitim, olsem na ol i kirap na tok bilas long narapela manki na daunim em.
Na sampela taim ol i bel nogut long man na dispela i kirapim ol long mekim dispela pasin. Ating yu save long stori bilong Baibel long yangpela man Josep. Ol brata bilong Josep i bel nogut long em long wanem papa i laikim tumas em. Ol i bel nogut tru long Josep na dispela i kirapim ol long mekim tok nogut long em na ol i tingting long kilim em i dai tu! (Stat 37:4, 11, 20) Na olsem tasol long nau, sapos wanpela skulmanki i smatpela tru long skul o ol tisa i laikim em, em nau ating bai ol wanlain bilong em i bel nogut long em. Bai ol i mekim ol tok bilas na tok nogut long em bilong daunim em.
Olsem na yu mas save, ating ol wanlain bilong yu ol i bel nogut, o ol i no amamas long ol yet, na dispela i kirapim ol long mekim ol tok bilas bilong daunim yu. Tasol yu ting i gutpela sapos yu larim dispela i mekim yu bel hevi? Nogat, a?
Rot Bilong Pasim Ol
Man bilong raitim sampela tok long Buk Song em i tok, ‘man i no save bihainim ol man bilong tok bilas, em i ken amamas.’ (Buk Song 1:1) Taim ol i tok bilas long yu, sapos yu bihainim pasin bilong ol na bekim tok nogut long ol, dispela i no inap pinisim dispela hevi—bai yupela i bekim tok nogut i go i kam, mekim mekim i go tasol. God i givim gutpela tok long yumi, olsem: “Sapos ol i mekim pasin nogut long yupela, orait yupela i no ken bekim pasin nogut long ol. . . . Yu mas mekim gutpela pasin na bai yu daunim pasin nogut.”—Rom 12:17-21.
Na Saveman 7:9 i tok: “Yu no ken belhat kwik long narapela man, long wanem, belhat em i pasin bilong ol man i no gat gutpela tingting.” Olsem na yu no ken kros kwik long tok pilai ol i mekim long yu. Sapos wanpela manki i mekim sampela tok pilai long yu long wanem skin bilong yu i liklik o yu gat ol liklik buk long pes bilong yu, bai yu no amamas, a? Tasol yu no ken kros. Tru, em i no mekim gutpela tok, tasol ating em i no ting long bagarapim bel bilong yu na em i mekim dispela tok. Olsem na sapos wanpela manki i mekim nating sampela tok long yu—o em i tingting long skrapim bel bilong yu na em i mekim dispela tok—maski, yu no ken larim dispela tok i bagarapim bel bilong yu olgeta. Sapos em i mekim tok pilai na em i no mekim sampela tok nogut o tok bilas long God, orait yu ken lap long en. I gat “taim bilong lap,” na taim sampela lain i mekim tok pilai long yu, yu no ken larim dispela i bagarapim bel bilong yu.—Saveman 3:4.
Tasol olsem wanem sapos em i tingting long mekim nogut long yu na em i sutim kain kain tok bilas nogut tru long yu? Yu mas save, em i mekim olsem bilong bagarapim bel bilong yu; em i laik bai yu bel hevi long tok bilong em. Olsem na sapos yu kros, o yu tok dispela tok em i mekim i no stret, o yu krai, bai em i amamas, na bai em i mekim moa yet dispela pasin. Maski tok bilong em i bagarapim tru bel bilong yu, yu mas haitim dispela. Yu mas mekim olsem yu no bin harim dispela tok na i no bagarapim bel bilong yu; em gutpela rot bilong pasim em long mekim sampela tok moa.
Na King Solomon i tok: “Yu no ken harim olgeta toktok bilong ol manmeri. Sapos yu putim yau gut long tok bilong ol, ating bai yu harim wokboi bilong yu i toknogut long yu. Long wanem, yu save olsem, planti taim yu yet yu bin tok nogut long narapela man.” (Saveman 7:21, 22) Sapos yu “putim yau” long tok bilas ol i sutim long yu, bai i olsem yu tingting tumas olsem ol i laikim yu o nogat. Tasol tok ol i mekim long yu i stret o nogat? Ol i bin skelim gut pasin bilong yu? Sampela wanlain bilong aposel Pol i bel nogut long em; ol i skelim pasin bilong Pol na tok, pasin bilong em i nogut, tasol tok bilong ol i kranki. Olsem na Pol i tok: “Sapos yupela i laik skelim pasin bilong mi, . . . bai mi no wari liklik. . . . Wok bilong skelim mi, em i wok bilong Bikpela tasol.” (1 Korin 4:3, 4) Pol i pas gut wantaim God; em i bilip tru long God na dispela i strongim tru bel bilong em, olsem na taim ol man i sutim nating tok nogut long em, bel bilong em i no bagarap.
Yu Mas Stap Olsem Lait
Ating sampela taim ol narapela i tok bilas long yu, long wanem yu bihainim pasin Kristen. Dispela hevi i bin painim Jisas tu—ol man i bin tok bilas long em na “birua nogut” long em. (Hibru 12:3) Ol man i bin tok bilas long Jeremaia tu, long wanem em i strong long autim tok bilong Jehova. Ol i mekim mekim long olgeta taim, olsem na inap liklik taim Jeremaia i bel hevi na em i tok, “Mi no ken autim tok moa long nem bilong [Jehova].” Tasol em i laikim tumas God na tok i tru na dispela i strongim bel bilong em na em i no pret moa; em i kirap gen long mekim wok.—Jeremaia 20:7-9.
Sampela yangpela Kristen long nau tu, taim kain hevi olsem i painim ol, ol i save bel hevi. Ol i laik pasim ol wanlain na bai ol i no ken mekim dispela pasin nogut long ol, olsem na ol i no tokaut olsem ol i Kristen; ol i haitim dispela samting. Tasol ol i laikim tumas God, olsem na bihain ol i daunim pret na ‘lait bilong ol i lait gen long ai bilong ol manmeri’! (Matyu 5:16) Wanpela yangpela man i tok, “Mi wanpela Kristen na pastaim mi pilim olsem dispela em i wanpela hevi mi mas karim. Tasol mi stretim pinis tingting bilong mi na mi save, dispela em i samting bilong amamas long en.” Yu tu yu ken “amamas,” long wanem yu save long God na em i givim wok long yu bilong helpim ol narapela man.—1 Korin 1:31.
Tasol yu mas was gut, sapos oltaim yu daunim ol narapela na yu mekim pasin olsem yu ting yu antap long ol, bai ol i birua long yu. Sapos i gat rot, orait autim bilip bilong yu, tasol yu mas mekim “long tok isi na long gutpela pasin.” (1 Pita 3:16) Sapos yu gat nem long bihainim gutpela pasin, dispela em i bikpela samting bilong lukautim yu taim yu stap long skul. Sapos yu sanap strong long bilip, ol narapela i no amamas long dispela pasin bilong yu, ating bai ol i pilim gutpela pasin yu mekim.
Sampela yangpela meri i bin mekim nogut long yangpela meri Vanesa. Ol i save paitim em, na subim em nabaut, na ol buk em i holim, ol i paitim i go pundaun. Ol i laik kirapim bel bilong em bai em i belhat na bekim pait. Wanpela taim ol i kapsaitim susu i gat sokalet long en antap long het bilong em na i go daun long klinpela waitpela dres bilong em. Tasol i no gat wanpela taim Vanesa i belhat. Sampela yia bihain Vanesa i go long wanpela kibung bilong ol Witnes Bilong Jehova na em i bungim wanpela meri i bin go pas long mekim dispela pasin nogut long em. Dispela meri i tokim Vanesa: “Bipo mi bel nogut tru long yu . . . Mi laik bai yu belhat wanpela taim na mi lukim.” Tasol bihain em i pilim gutpela pasin bilong Vanesa na em i laik save olsem wanem Vanesa inap bosim gut bel na em i no save belhat, olsem na em i kirap long stadi wantaim ol Witnes na lainim tok bilong Baibel. Em i tokim Vanesa: “Mi laikim tru ol tok mi lainim, na tumora bai mi kisim baptais.”
Olsem na sapos ol wanlain bilong yu i “birua nogut” long yu na mekim ol tok bilas na tok nogut long yu, yu no ken larim dispela i bagarapim bel bilong yu. Sapos tok pilai bilong ol i no nogut, orait yu ken lap tasol long en. Yu mas mekim gutpela pasin na bai yu daunim pasin nogut. Sapos yu no bekim tok nogut, i olsem yu “no putim paiawut long paia” na “bai paia i dai”—bai ol i les na larim yu tasol, long wanem ol i no kisim amamas moa long mekim ol tok bilas long yu.—Sindaun 26:20.
Toktok Wantaim long Ol Dispela Askim
◻ God i ting olsem wanem long ol man i skrapim nogut bel bilong narapela man?
◻ Planti taim i gat wanem as na ol manki i mekim nogut olsem long narapela manki?
◻ Yu ken mekim wanem bilong pasim ol wanlain na bai ol i no tok bilas tumas long yu o ol i no mekim moa?
◻ Bilong wanem i bikpela samting yu mas stap olsem “lait” long skul, maski ol narapela i tok bilas long yu?
◻ Yu ken mekim wanem bilong lukautim yu yet na bai ol wanskul i no ken paitim yu?
[Rait long pes 155]
Ol i lap, tasol ating ol i bel hevi long ol yet na ol i laik haitim, olsem na ol i kirap na tok bilas long narapela manki
[Blok long pes 152]
Mi Ken Mekim Wanem Bai Ol Wanskul i No Ken Paitim Mi?
‘Yu inap kisim bagarap long skul.’ Em, planti yangpela i tok olsem. Tasol sapos yu karim naip samting i go long skul, yu mekim pasin longlong; hevi inap painim yu. (Sindaun 11:27) Orait, yu ken mekim wanem bilong lukautim skin bilong yu?
Abrusim ples bilong pait. Yu mas save wanem ol ples long skul i olsem ples bilong ol skulmanki i bung na pait na yu mas klia long ol dispela ples. Long sampela skul ol pasin nogut tru i save kamap long hap bilong ol toilet, olsem pait na kisim drak samting. Sampela skulmanki ol i no save go long ol toilet long skul; ol i save bosim skin na wetim taim bilong i go bek long haus.
Skelim gut ol poroman. Sampela yangpela i raun wantaim ol poroman nogut na sapos pait i kamap bai ol tu i insait long en. (Lukim Sindaun 22:24, 25.) Tasol sapos yu givim baksait long ol wanskul na yu no laik toktok wantaim ol, ating bai ol i bel nogut long yu. Olsem na yu ken mekim gutpela pasin long ol, na ating dispela bai kirapim ol long laikim yu na bai ol i larim yu tasol.
Lusim pait na wokabaut i go. Yu mas klia long pasin bilong skrapim bel bilong man, nogut yu kirapim pait. (Galesia 5:26) Na sapos yupela i pait na yu winim pait, ating dispela manki yu bin pait wantaim em bai tingim yet na wetim wanpela taim bilong bekim nogut long yu. Olsem na sapos pait i laik kirap, wok long mekim sampela tok isi bambai yu ken mekim i dai kros. (Sindaun 15:1) Na sapos gutpela tok isi bilong yu i lus nating, orait wokabaut i go—o ranawe hariap long pait. Yu mas save, “Dok i gat laip i winim laion i dai pinis.” (Saveman 9:4) Sapos yu no inap ranawe, orait tingting gut na mekim wanpela samting i stret bilong lukautim skin bilong yu.—Rom 12:18.
Toktok wantaim papamama. Planti yangpela ‘i no save tokim papamama long ol hevi i painim ol long skul, olsem ol manki i laik pait na pretim ol na bagarapim ol; ol i ting, nogut papamama i ting ol i no gat bun o papamama bai kros long ol i no bin bekim pait.’ (The Loneliness of Children) Tasol ating papamama tasol inap helpim yu long stretim ol kain hevi olsem i save kamap long skul; no gat narapela rot.
Beten long God. God i no tok bai em i banisim yu na i no inap tru long wanpela bagarap i ken painim yu. Nogat. Tasol em i ken strongim bel bilong yu, na maski ol man i laik pait long yu o mekim samting nogut long yu, bai yu inap sanap strong; na em i ken givim gutpela tingting long yu bambai yu inap mekim i dai kros.—Jems 1:5.
[Piksa long pes 151]
Planti yangpela i gat hevi, long wanem ol narapela manki i lap na tok bilas long ol
[Piksa long pes 154]
Man i tok bilas long yu em i laik bai yu bel hevi long tok bilong em. Olsem na sapos yu kros o yu krai, ating bai em i mekim moa yet dispela pasin
[Piksa long pes 156]
Taim ol narapela i mekim ol tok pilai bilong skrapim bel bilong yu, yu ken lap tasol