Jehova i Lukautim Mipela Taim i Gat Tambu—Namba 1 Hap
Longtaim pinis ol Witnes Bilong Jehova i laik save long ol samting i bin painim ol brata bilong ol long ol kantri i gat tambu long wok Kristen bilong ol. Mipela amamas long kamapim stori bilong sampela samting i bin kamap. Dispela stori i gat 3-pela hap, na dispela em namba 1 hap. Em stori bilong 3-pela Kristen i bin stap gut long Jehova long kantri bipo ol i kolim Is Jemani.
LONG 1944, mi stap long ami bilong Jemani na long pait ol birua i kisim mi na putim mi long Kem Kamnak, klostu long taun Er, long Skotlan. Mi mekim wok olsem doktaboi. Ol i larim mi i lusim kem na wokabaut ausait, tasol i gat sampela tambu long bung wantaim ol man bilong dispela ples. Wanpela Sande mi wokabaut ausait na mi bungim wanpela man i wok strong long kamapim as bilong sampela tok bilong Baibel long mi. Bihain, planti taim mitupela i save wokabaut wantaim.
Bihain em i singautim mi i go long wanpela liklik bung long haus bilong wanpela man. Hevi inap painim em long dispela rot, long wanem, mi bilong wanpela kantri i birua long kantri bilong em. Long dispela taim mi no save em i wanpela Witnes Bilong Jehova. Dispela bung em liklik bung bilong ol bilong stadi long Baibel. Mi no save long planti samting ol i toktok long en, tasol mi tingim yet wanpela piksa mi lukim long dispela bung, em bilong makim nupela taim olsem buk bilong Aisaia long Baibel i stori long en—em piksa bilong wanpela pikinini i pasim longpela waitpela laplap na em i sanap wantaim wanpela laion na wanpela pikinini sipsip. Dispela piksa i kirapim tru tingting bilong mi.
Long Disemba 1947, mi lusim dispela kem na mi go bek long Jemani. Mi maritim Margit, em mi bin save long em taim pait i no kirap yet. Mitupela i sindaun long taun Sitau, klostu long boda bilong Polan na Sekoslovakia. I no longtaim—sampela de tasol—na wanpela Witnes Bilong Jehova i kam paitim dua long haus bilong mi. Mi tokim meri bilong mi: “Sapos em dispela lain mi bin bungim long Skotlan, orait yumi mas insait long lain bilong ol.” Long dispela wik, long namba wan taim mitupela i go long wanpela miting bilong ol Witnes.
Mipela i lainim ol tok bilong Baibel, na kwiktaim mipela i save olsem mipela i mas i go oltaim long ol miting Kristen, na mipela i mas insait long wok bilong autim tok. Kwiktaim ol tok bilong Baibel ol Witnes Bilong Jehova i lainim mipela long en i kamap olsem nambawan bikpela samting long mipela. Bihain mi kirap long lukautim wanpela liklik lain ol i save bung wantaim bilong stadi long Baibel. Na long Februeri 1950, tupela wasman bilong raun i tokim mi: “Yu no laik kisim baptais?” Long dispela apinun stret, mi wantaim Margit, mitupela i kisim baptais bilong makim olsem mipela i givim mipela yet bilong mekim laik bilong God, olsem dediket long Em.
Taim Bilong Hevi i Kirap
Taun Sitau i stap long hap bilong Jemani em Rasia (Soviet Yunion) i bosim, na kirap long 1949 ol i bin wok long putim hevi long ol Witnes Bilong Jehova. Mipela i hatwok tru long kisim wanpela haus bilong wokim liklik kibung long taun Bautsen. Na long taim bilong biksan mipela bin stretim rot bilong kisim ol tren na i go long bikpela kibung distrik long Belin, tasol wantu ol i tok, mipela no inap kisim ol dispela tren. Tasol maski, planti tausen brata sista i bin i go long dispela kibung.
Ol i wok long bagarapim tu ol miting bilong ol kongrigesen. Sampela man i save kam bilong singaut bikmaus tasol na wisel wisel. Wanpela taim wasman sekit i mekim tok na ol dispela lain i mekim save tru na klostu mipela i tokim em long pinisim tok bilong em. Ol nius i tok, mipela i man bilong tokaut long samting nogut tasol bai kamap. Na sampela nius i tok, mipela i wok long bung bung antap long ol liklik maunten na wetim ol klaut i kisim mipela i go antap. Ol nius i kolim tok bilong sampela yangpela meri em ol i tok, ol Witnes i laik pamuk wantaim ol. As bilong dispela em ol i paulim tok bilong mipela. Mipela i tok, ‘ol man i givim ol yet long Jehova bai ol i kisim laip oltaim,’ tasol ol i tok i olsem mipela i laik tok, ol i mas givim ol yet long ol Witnes, olsem pamuk wantaim ol, na bai ol i kisim laip i stap oltaim.
Bihain ol i sutim narapela tok giaman long mipela na ol i tok, mipela laik kirapim pait namel long ol lain man. Ol i paulim ol tok mipela i mekim long pait bilong God, em Armagedon, na ol i tok, mipela laik kirapim ol lain long resis long bungim planti samting bilong pait na kirapim pait. Ol i kranki stret! Tasol long Ogas 1950, taim mi go bilong wok nait long ples wok bilong mi, em mi mekim wok bilong prinim wanpela nius bilong dispela taun, ol i pasim mi long dua na ol i no larim mi i go insait. Ol plisman i stap wantaim wasman bilong dua na wasman i tok: “Ol i rausim yu long wok. Yupela i lain bilong laikim pait.”
Mi go bek long haus na Margit i amamas. Em i tok: “Nau yu no ken wok nait moa.” Mitupela i no tingting planti. I no longtaim na mi kisim nupela wok. Mitupela i bilip na wetim God i helpim mipela na em i bin mekim olsem.
Gavman i Tambuim Wok Bilong Mipela
Long Ogas 31, 1950, gavman bilong Demokratik Ripablik bilong Jemani i tambuim wok bilong ol Witnes Bilong Jehova. Polis i kirap holim planti Witnes. Ol i putim ol Witnes long kot, na sampela em kot i tok ol i mas kalabus inap long taim ol i dai. Tupela Witnes bilong Sitau, em ol i bin karim bikpela pen na hevi long ol banis kalabus nogut bilong Hitler, nau ol Komyunis i putim ol long kalabus.
Polis i holim brata i lukautim kongrigesen bilong mipela na meri bilong em tu. Ol polisman i holim tupela ol i no sori liklik long pikinini bilong tupela—ol i lusim dispela tupela liklik pikinini meri tasol i stap long haus na ol i mas lukautim ol yet. Tumbuna papamama i go kisim dispela tupela pikinini na lukautim tupela, na nau tupela i bikpela pinis na i save wok strong long tokim ol narapela man long Kingdom bilong God.
Ol kongrigesen long Is Jemani i makim sampela brata bilong i go long biktaun Belin na kisim ol buk samting i kam. Ol i go long hap bilong wes long Belin, em dispela hap i stap fri, na i gat ol ples bilong ol i ken i go kisim ol buk long en. Ol dispela brata i no pret, tasol polis i holim planti, na bringim ol i go long kot, na ol i kalabus.
Wanpela de, long moningtaim tru, wanpela lain olsem polis ol i kam long haus bilong mipela bilong painim ol samting bilong ol Witnes. Mi save ol i mas i kam wanpela taim, olsem na mi bin haitim olgeta pepa samting bilong kongrigesen insait long haus bilong bungim kaikai bilong ol bulmakau samting. Mi haitim klostu long wanpela haus bilong ol binatang nogut olsem binen. Ol dispela binatang i no bin kaikaim mi, tasol taim ol dispela lain i raun insait long dispela haus na painim painim ol samting, wantu tasol bikpela lain bilong ol dispela binatang nogut i kam karamapim ol, na olgeta dispela man i mas ranawe i go bambai ol binatang i no ken bagarapim ol!
Long rot bilong ol kibung bilong 1949, Jehova i bin redim mipela bilong dispela tambu i kamap long wok bilong mipela bihain. Tok bilong ol dispela kibung i kirapim mipela long wok strong long stadi na go long ol miting na autim tok, na narapela i mas helpim na strongim narapela. Ol dispela tok i helpim mipela na mipela i stap gut long God. Olsem na maski ol man i sutim tok long mipela na toknogutim mipela, mipela i no tingim tumas.
Mipela Mekim Ol Miting Long Taim Bilong Tambu
Gavman i tokaut long dispela tambu long wok bilong mipela, na bihain mi bung wantaim tupela Witnes moa bilong toktok wantaim ol long rot bilong mekim yet ol miting bilong kongrigesen. Mipela i save, sapos mipela i mekim ol miting, hevi inap painim mipela. Sapos polis i kam holim wanpela long miting, ating bai em i kalabus. Mipela i go lukim ol Witnes i stap long dispela hap. Sampela i tingting planti, tasol mipela i amamas, long wanem, olgeta i save em bikpela samting long ol i mas i go long ol miting.
Wanpela man i stadi em i gat bikpela haus bilong bungim kaikai bilong ol bulmakau samting na em i tok, mipela i ken mekim ol miting bilong mipela long dispela haus. Haus i stap long ples klia na olgeta man inap lukim, tasol i gat dua long baksait klostu long wanpela liklik rot em ol diwai i haitim. Mipela i go long ol miting long dispela rot na ol man i no lukim mipela. Long taim bilong kol mipela i mekim ol miting bilong mipela long dispela haus long lait bilong kandel, na inap olsem 20 manmeri i save kam long ol miting. Long olgeta wik mipela i save bung na mekim Stadi Wastaua na Miting Bilong Wok Autim Tok. Long ol dispela miting mipela i kamapim ol tok bilong strongim mipela bambai mipela i no ken lusim ol wok bilong God long dispela taim bilong hevi. I no longtaim na dispela man i stadi em i kamap nupela brata bilong mipela long tok i tru na mipela i amamas.
Kirap long 1955 samting, ol kot i isi liklik long ol brata, na sampela brata i lusim kalabus. Gavman i rausim planti i go long Wes Jemani. Na olsem wanem long mi? Wanpela brata bilong Wes Jemani i kam lukim mi na samting mi no bin tingim i painim mi.
Mi Kisim Bikpela Wok
Dispela brata i tok, nem bilong em Hans. Mitupela i toktok wantaim na em i tokim mi long i go long wanpela haus long Belin. Mi painim pinis dispela haus, na mi lukim nem hait em i bin tokim mi long en klostu long liklik belo bilong haus. Mi mekim belo i krai na wanpela man i opim dua na singautim mi i go insait long wanpela rum. Tupela man i kam bung wantaim mi long dispela rum na ol i toktok gut wantaim mi, tasol tupela i no toktok long as tru na ol i bin singautim mi i kam. Tasol bihain ol i mekim. Ol i tok: “Sapos mipela laik givim wanpela bikpela wok long yu, bai yu orait long mekim?”
Mi tok: “Tru tumas, bai mi orait long mekim.”
Ol i tok: “Em gutpela. Mipela laik save long dispela samting tasol. Yu ken i go bek nau. Go kamap gut long haus.”
Tripela wik bihain ol i singautim mi i go long Belin gen na mi go insait gen long dispela haus na dispela rum. Tupela brata hia i givim wanpela mep bilong ol hap i stap klostu long taun Sitau long mi na nau ol i tokim mi long as tru na ol i bin singautim mi. Ol i tok: “Mipela i no inap salim tok i go long ol Witnes long dispela hap. Yu inap kisim tok i go long ol?”
Kwiktaim mi bekim tok olsem: “Bai mi mekim.” Dispela hap em bikpela hap tru—em longpela inap 60 mail, namel long taun Riesa na taun Sitau, na em i braitpela inap 30 mail. Na mi gat wilwil tasol bilong raun. Mi raun long wilwil na go lukim ol wan wan Witnes long dispela hap. Taim mi bungim wanpela, mi helpim em long bung wantaim kongrigesen bilong em yet, em kongrigesen i save salim wanpela brata i go kisim ol buk na ol tok i kam long Belin. Long dispela rot, sapos polis samting i mekim nogut long wanpela kongrigesen, dispela i no bagarapim wok bilong ol narapela kongrigesen.
Bilip Long Jehova
Ol man i mekim nogut long mipela, tasol mipela i bihainim tok bilong Baibel na mipela i no lusim wok bilong i go long haus bilong ol man na tokim ol long Kingdom bilong God. (Matyu 24:14; 28:19, 20; Aposel 20:20) Mipela save go long haus bilong ol man em sampela man mipela save long ol i tok, ol dispela man i laik harim tok, na sampela gutpela samting tru i bin kamap. Sampela taim popaia bilong mipela tu i kamap olsem blesing. Lukim stori hia:
Mipela kisim atres bilong wanpela man, na mi wantaim meri bilong mi i go painim em, tasol mipela i popaia na i go long narapela haus. Taim dua i op, mipela lukim wanpela saket bilong polis i hangamap long hap bilong putim ol saket. Pes bilong Margit i go waitpela olgeta; klok bilong mi i meknais hariap. Mipela i ting olsem, nau bai mipela i go kalabus. Mipela i beten kwik; no gat taim bilong mekim narapela samting.
Man i opim dua i tok strong olsem: “Yupela i husat?” Mitupela i stap isi.
Margit i tok: “Mi ting mi save long yu, tasol mi bin bungim yu we, em mi no tingim. Eh, nau mi tingim, yu wanpela polis, a? Ating mi bin lukim yu long taim yu mekim wok bilong yu.”
Dispela tok i mekim isi bel bilong dispela man, na long gutpela pasin isi em i tok: “Yupela bilong Jehova, a?”
Nau mi kirap long toktok. Mi tok: “Em i stret. Yu save, mipela i mas pret long i kam paitim dua long haus bilong yu. Tasol mipela strongim bel na i kam, long wanem, mipela i tingim yu na i laik helpim yu.”
Em i singautim mipela i go insait long haus. Mipela i go lukim em planti taim liklik na mipela kirap long stadi wantaim em. Bihain em i kamap brata Kristen bilong mipela. Dispela samting i bin painim mipela i strongim mipela long bilip tru long Jehova!
Planti taim ol sista i go bilong kisim ol buk samting na ol i mas bilip tru olsem Jehova bai helpim ol. Kain samting olsem i bin painim Margit wanpela taim. Em i go long Belin bilong kisim ol buk, tasol i gat planti buk tru na i hevi. Ol brata i taitim baklain long switkes em ol dispela planti buk tumas i pulap long en na i hevi. Olgeta samting i kamap gutpela, tasol taim Margit i stap long tren, wanpela man i was long boda em i kam.
Em i lukim dispela switkes na em i tok: “Em bilong husat? Wanem samting i stap insait?”
Margit i tok: “Em ol laplap bilong mi bilong wasim.”
Man i no bilipim tok bilong Margit na em i tokim Margit long opim switkes. Isi isi Margit i wok long lusim ol wan wan buk long baklain, bambai em inap opim switkes. Tasol wok bilong dispela man em bilong i stap long tren inap tren i ran sampela mail tasol, na nau em i mas lusim dispela tren na kalap long narapela tren na i go bek, olsem na em i no gat bikpela hap taim. Em i kros na wok long hariapim Margit. Tripela buk i stap yet na em i les pinis. Em i singaut strong olsem: “Yu go, na kisim ol laplap i go wantaim yu!”
Jehova i Lukautim Yumi Wan Wan
Planti taim mi save slip inap 4-pela aua tasol long nait, long wanem, mi mas mekim ol wok bilong kongrigesen long taim bilong tudak. Wanpela nait mi mekim wok olsem, na long moningtaim ol man olsem polis i kam paitim strong dua bilong haus. Ol i kam bilong painim ol samting bilong ol Witnes long haus. No gat taim bilong haitim ol samting.
Inap moningtaim olgeta ol i opim ol samting insait long haus na lukim olgeta hap bilong haus, toilet tu, nogut mipela haitim samting insait long en. Tasol no gat wanpela i tingting long lukim saket bilong mi i hangamap long ples bilong putim ol saket. Mi bin hariap subim ol pepa samting bilong kongrigesen insait long ol planti poket bilong dispela saket. Ol samting ol dispela man i laik lukim i pulap tru long ol poket na mak bilong en i stap ples klia, tasol ol i no lukim. Ol i no kisim dispela samting ol i wok long painim.
Narapela taim, olsem long Ogas 1961, mi stap long Belin. Mi no save, tasol em laspela taim bilong mi bilong kisim ol buk samting long Belin, long wanem, bihain ol i wokim banis bilong Belin. Mi laik i go bek long Sitau na mi stap long ples bilong wetim tren. Planti man i pulap long dispela ples. Tren i kam na olgeta i ran i go bilong kalap long tren. Mi stap namel long ol, tasol mi kamap long wanpela hap bilong tren i no gat man long en. Mi kalap na wantu man i was long tren i kam lokim dua long ausait. Em i stiaim ol narapela i go kalap long ol narapela hap bilong tren, na mi wanpela tasol mi stap long dispela hap.
Tren i kirap long ran i go long Sitau. Inap longtaim liklik mi wanpela tasol mi stap long dispela hap. Tasol bihain tren i sanap i stap, na ol i opim ol dua long dispela hap mi stap long en, na planti soldia bilong Rasia i kalap i kam sindaun. Nau mi save, mi stap long hap ol i bin makim bilong ol soldia bilong Rasia. Mi tingting planti na mi laik bai graun i op na bai mi go daun insait na hait long ai bilong ol. Tasol i olsem ol soldia i no tingting planti long mi stap long dispela hap.
Tren i kirap long ran gen i go long Sitau. Kamap pinis, orait nau ol i opim ol dua long dispela hap mi stap long en na ol soldia i kalap i go daun. Ol i pasim ol pasindia long ples bilong tren na wok long lukim olgeta samting bilong ol. Tasol ol i no pasim mi. Mi lusim ples bilong tren i go na planti soldia i salut long mi, long wanem, ol i ting mi wanpela bikman i gat namba.
Bihain mipela i amamas tru mi bin kisim ol dispela buk samting i kam long Belin long dispela taim, long wanem, bihain ol i wokim banis long Belin, na inap liklik taim mipela i no inap kisim sampela buk moa. Ol dispela buk samting mi bin kisim em inap long mipela bilong sampela mun. Na long ol dispela mun ol brata i wok long stretim rot bambai mipela inap kisim gen ol buk na tok samting i kam long Belin.
Long 1961 ol i wokim banis long Belin na nau senis i painim mipela long Is Jemani. Tasol long olgeta taim Jehova i redi i stap bilong ol samting bai kamap, na em i wok yet long lukautim mipela long taim bilong tambu.—Em stori bilong Hermann Laube.
[Piksa bilong Hermann na Margit Laube long pes 26]
[Piksa long pes 27]
Mipela mekim liklik kibung long Bautsen