Ol i Wokim Ol Buk Long Taim i Gat Tambu
EM STORI BILONG MALCOLM G. VALE
“Prinim buk Children.” Mi bin kisim dispela tok long wasman bilong brens bilong ol Witnes Bilong Jehova long Ostrelia long taim bilong Namba 2 Pait, bihain liklik long taim ol i kamapim dispela buk long kibung long Sen Lui, long Misuri, Amerika, long Ogas 10, 1941. Bilong wanem mi kirap nogut long dispela tok mi kisim?
LONG Janueri 1941 ol i bin tambuim wok bilong mipela long autim tok, olsem na bai mipela i hatwok long prinim ol buk samting. Na dispela buk (Children) i gat 384 pes na ol piksa i gat kala kala. Ol masin bilong mipela bilong wokim ol buk i olpela liklik, na pepa i sot, na ol man i wok long ol dispela masin ol i no bin lain long pasin bilong prinim ol buk i gat strongpela skin bilong en.
Maski i gat tambu, mipela i mekim gut dispela wok. Tasol pastaim mi laik stori long olsem wanem mi bin kisim wok long brens-ofis long Ostrelia long bosim wok bilong prinim ol buk.
Taim Mi Yangpela
Mama i bin karim mi long biktaun Balarat long Viktoria long yia 1914. Papa i gat bisnis long prinim ol buk samting, olsem na mi lain long mekim dispela wok bilong prinim ol buk. Na mi insait long ol wok bilong Sios ov Inglan, na mi insait tu long wanpela lain bilong mekim singsing long haus lotu, na mi save paitim belo bilong haus lotu. Na mi inap kamap tisa bilong lainim ol pikinini long ol samting bilong lotu, ol i kolim Sande-skul, tasol mi tingting planti long dispela.
As bilong en, em mi gat tupela tingting long sampela bilip bilong dispela lotu, olsem God Triwan, bikpaia, ol man i gat tewel. Tasol ol i no inap bekim stret ol askim bilong mi long ol dispela bilip. Na tu, long sampela taim pasto bilong mipela i save sutim tok long wanpela liklik lain bilong lotu ol i kolim Witnes Bilong Jehova, na em i kros nogut long ol. Mi tingting: Olsem wanem na 40,000 manmeri bilong dispela biktaun ol i ken tingting planti long wanpela liklik lain nating olsem?
Long wanpela Sande long nait mi sanap ausait long haus lotu taim mipela i pinis long mekim lotu na wanpela lain yangpela meri ol i lusim haus lotu Metodis i stap klostu na ol i wokabaut i kam. Mi toktok wantaim wanpela na mipela kamap olsem gutpela pren. Nem bilong em Lucy. Bihain em i singautim mi i go long haus bilong em bilong lukim papamama. Mi go na mi bungim mama bilong em, em Vera Clogan, na mi kisim save olsem em i wanpela Witnes Bilong Jehova. Mi kirap nogut tru long dispela! Planti taim mitupela i toktok long Baibel, na mi pilim olsem tok bilong em i stret.
Bihain liklik mitupela Lucy i marit, na long 1939 mipela i sindaun long Melbon, long Viktoria. Lucy i bin kamap wanpela Witnes Bilong Jehova, tasol mi gat tupela tingting yet. Orait, Namba 2 Pait i kamap long Septemba bilong dispela yia, na nau mi kirap long tingim ol tok bilong Baibel mi bin lainim. Taim ol i tambuim wok bilong ol Witnes Bilong Jehova long Janueri 1941, em nau, mi no gat tupela tingting moa—mi tingim pinis samting mi mas mekim. Mi dediket long God Jehova na bihain liklik mi kisim baptais.
Bikpela Senis i Painim Mipela
Long dispela taim mipela i stap long wanpela liklik haus olsem flet long Melbon. Tasol ol i singautim mipela i go sindaun wantaim sampela Witnes long wanpela haus. Ol tebol sia samting, mipela baim i go long ol man, na mipela i holim bet na kabot samting bilong rum slip tasol. Nau mipela i go sindaun long haus bilong ol painia. Mi mekim yet wok bilong skin long prinim ol buk, olsem na mi inap helpim ol painia na baim ol samting bilong haus, olsem paua samting. Ol narapela man marit long dispela haus ol tu i mekim olsem. Ol meri bilong mipela ol i autim tok bilong Baibel long olgeta de, na long Sarere Sande mipela ol man i wok wantaim ol long autim tok, na long ol apinun mipela i mekim ol miting Kristen.
Bihain liklik mitupela meri bilong mi i kisim pas long brens-ofis bilong Sosaiti Was Taua bilong singautim mipela i go long Sidni. Mipela baim bet na ol kabot samting bilong rum slip i go long ol man na mipela i bekim sampela liklik dinau, tasol bilong baim rot bilong i go long Sidni mipela i mas baim gutpela ring bilong Lucy i go!
Em taim bilong pait na ol samting i sot, na dispela tambu tu i mekim na mipela i no inap kisim ol Baibel na buk samting long Amerika. Olsem na brens-ofis long Ostrelia i tingting long kisim sampela masin na wokim hait sampela buk na nius na bai ol brata i ken kisim ol kaikai bilong spirit. Ol i makim mi bilong bosim dispela wok. Mi wok wantaim wanpela brata nem bilong em George Gibb. Em i mekim dispela wok long brens-ofis inap 60 yia. Taim mi kirap bosim dispela wok, em nau, mi kisim tok long prinim buk Children.
Mipela Kisim Bek Ol Masin
Man! Planti samting i painim mipela long dispela taim! Bilong kirap wokim ol dispela buk, mipela i mas kisim sampela masin samting. Tasol ol masin bipo mipela i mekim ol liklik wok long en, nau gavman i kisim, na ol i lokim rum bilong mekim dispela wok na ol ami i was long en. Olsem wanem mipela inap kisim ol dispela masin na putim long ol narapela hap bilong wokim hait ol buk?
Ol ami i holim gan na ol i was long haus brens bilong Sosaiti inap 24 aua long olgeta de, olsem narapela lain i wok pinis na narapela lain i senisim ol. Tasol wanpela banis bilong haus long baksait i stap arere long wanpela rot bilong tren. Olsem na long nait mipela i mekim ol samting i kain olsem stori bilong Esekiel 12:5-7. Sampela wokman long Betel i rausim sampela brik long banis na ol i go insait long haus, na nau ol i bekim ol dispela brik na pasim gen hul na bai ol dispela ami i no inap save long en. Ol i mekim olsem inap tupela wik samting na isi isi ol i kamautim ol skru samting bilong wanpela masin bilong wokim buk na sampela masin moa na ol i givim ol hap bilong masin long ol narapela i sanap ausait. Ol i mekim taim ol dispela ami i was i stap!
Bihain mipela i kisim sampela masin moa na mipela i mekim save long wokim ol buk long ol ples hait nabaut long Sidni. Olsem na mipela i no prinim buk Children tasol—mipela prinim planti buk moa, olsem buk The New World, na “The Truth Shall Make You Free,” na The Kingdom Is At Hand, na Yearbook of Jehovah’s Witnesses bilong 1942, 1943, 1944, 1945. Na long ol dispela yia bilong pait i gat tambu long wok bilong mipela, mipela i prinim nius Wastaua long olgeta tupela tupela wik, na i no gat wanpela taim mipela i no bin prinim. Dispela i kamapim klia tru long mipela olsem Jehova i gat bikpela strong inap long helpim yumi.—Aisaia 59:1.
Ol i Kam Bilong Lukim Ol Samting
Long taim bilong pait gavman i putim tambu long planti samting, na ol wokman bilong gavman i save raun long ol ples ol man i save wokim ol nius na buk na bai ol i ken skelim ol dispela samting, na ol i no toksave pastaim—ol i kam tasol. Olsem na mipela i wokim wanpela samting olsem belo na putim long plua long ples kuskus i sindaun long en klostu long dua bilong kam insait, na taim em i lukim sampela i kam na em i no save long ol, em i krungutim baten long lek na em bai krai long rum mipela i wok long en.
Taim em i krungutim baten, ol brata i save kalap long ol windo na ranawe i go! Tasol sampela i gat nem long gavman olsem wokman tru bilong dispela ples, na ol i stap na haitim gut ol Wastaua na buk mipela wokim. Mipela wokim tu ol liklik buk komik bilong ol kampani na larim ol dispela tasol i stap ples klia.
Wanpela taim tupela inspekta i kam lukluk, na ol i sindaun long ol pepa mipela i prinim ol komik long en, tasol aninit long ol dispela pepa i gat ol Wastaua mipela i wok long prinim long nait! Long wanpela haus long narapela hap bilong taun em mipela i save prinim ol samting bilong ol kampani long san, na long olgeta nait na Sarere Sande mipela save wokim ol Wastaua na buk bilong Sosaiti.
Bilong Painim Pepa
Mipela i hatwok tru long painim pepa bilong wokim ol buk samting. Tasol sampela kampani i gat planti pepa ol i no gat wok long en, na ol i orait long mipela i baim, tasol ol i kolim bikpela pe. Tasol wanpela taim mipela i kisim pepa long narapela rot.
Wanpela sip bilong karim kago em i kam long Ostrelia na em i karim planti mekpas pepa, tasol sip i bagarap liklik na solwara i go insait na holim planti mekpas pepa. Ol i oksenim dispela pepa na i no gat narapela lain i laik baim—mipela tasol! Olsem na mipela i baim long liklik pe tru. Mipela putim pepa long san na mekim drai, na klostu olgeta i gutpela.
Tasol em i braunpela pepa, na mipela i tingting: Bai mipela i mekim wanem wok long en? Mipela ting, ol man bilong kaunim ol komik ol bai no gat tok sapos pepa bilong en i braunpela—ol bai amamas yet long kaunim. Olsem na ol waitpela pepa mipela i bin kisim bilong wokim ol komik, nau mipela i wokim Wastaua na buk long en.
Bikpela Wok Ol Meri i Mekim
Long dispela taim bilong pait, planti meri Kristen long Ostrelia ol i lain long wok bilong pasim skin long ol buk. Wanpela taim san i hat nogut tru na sampela meri i wok insait long wanpela liklik haus ka mipela baim bilong wokim ol buk samting. Ol i tingim ol inspekta bai kam lukluk, olsem na ol i save pasim olgeta windo na dua. Dispela i mekim na strongpela smel bilong marasin bilong pasim skin long ol buk em i stap tasol insait long dispela liklik rum, na tu, rum i hat nogut tru. Olsem na ol sista i rausim dres bilong ol na larim ol liklik klos bilong aninit tasol i stap.
Wantu ol i harim wanpela man i paitim dua. Ol sista i singaut na askim em, ‘Yu husat?’ Em i tok em i wanpela man bilong gavman i wok long dipatmen bilong leba. Ol sista i tok, ol i no inap opim dua, long wanem, rum i hat tumas na ol i bin rausim dres bilong ol.
Pastaim man ya i no toktok. Orait, bihain em i singaut na i tok, em i gat sampela wok moa long dispela hap, olsem na tumora bai em i kam bek. Em nau, wantu ol sista i ring long mipela, na long nait mipela salim trak i go bilong kisim olgeta buk ol i wok long pasim skin long en, na mipela karim i go long narapela hap.
Planti bilong mipela em ol i mekim wok bilong prinim ol samting, taim ol i kam nupela ol i no gat save long mekim dispela wok. Olsem na mi pilim tru olsem spirit bilong Jehova yet i helpim na stiaim mipela na mipela inap mekim gut dispela wok. Meri bilong mi Lucy i wok long dispela hap bilong pasim skin long ol buk, na mitupela i amamas tru long mipela inap insait long dispela wok.
Long dispela taim wanpela brata i olsem helpim bilong lukautim ol wok bilong brens em i kisim tok long gavman olsem em i mas i go sindaun long wanpela taun i longwe long Sidni inap 100 kilomita. Ol i tambuim em long lusim taun i go longwe, winim 8-pela kilomita. Long dispela taim bensin i sot tru, na ol i skelim 4-pela lita tasol bilong ol wan wan ka long olgeta wan wan mun. Tasol long tingting bilong ol yet ol brata i wokim wanpela samting olsem bikpela dram bilong wokim ges na ol i pasim long baksait bilong ka. Insait long dram ol i putim sampela hap paia na em i tanim i kamap ges, olsem senis bilong bensin. Olsem na long sampela nait long olgeta wik mi wantaim sampela strongpela brata moa i kisim ka na mipela i go long wanpela wara i drai olgeta na i stap klostu long taun dispela wasman bilong brens i sindaun long en, na mipela i bungim em long dispela hap na toktok long ol wok bilong mipela. Bihain tru long biknait mipela i kirapim paia gen long dram na ensin bilong ka i kirap na mipela i go bek long Sidni.
Bihain Sprim Kot bilong Ostrelia i skelim dispela tambu na jas i tok, dispela i no stret ol i bin putim dispela tambu long wok bilong mipela, na em i pinisim dispela tambu. Olgeta lain bilong haus kot ol i wanbel long tok bilong jas. Olsem na nau mipela inap kirap na mekim wok bilong Kingdom long ples klia.
Sampela Wok na Blesing Moa
Taim pait i pinis, planti brata sista ol i bin wok long prinim ol buk samting, ol i kirap na mekim wok painia. Bihain sampela ol i go long Skul Gileat long Nu Yok. Mitupela Lucy tu i tingting long i go long dispela skul, tasol Lucy i gat bel na em i karim wanpela pikinini meri. Nau mi tingting long kisim wok gen long prinim ol buk. Mipela beten askim Jehova long helpim mipela long putim wok bilong Kingdom i stap olsem namba wan samting, na tru tumas, em i bin mekim olsem. Bihain mi kisim narapela wok bilong Kingdom.
Lloyd Barry, nau em i insait long Lain Bilong Bosim Ol Witnes Bilong Jehova long Bruklin, Nu Yok, em i ring long mi. Long dispela taim em i wanpela wasman bilong raun na lukim ol kongrigesen long hap bilong Sidni. Em i tok, i gat wanpela kibung i laik kamap na em i laik bai mi bosim wok bilong kukim kaikai long kibung.
Mi kirap nogut na mi tokim em, “Bipo mi no bin mekim dispela kain wok.”
Tasol em i tok, “Nau em i gutpela taim bilong lain long dispela wok!” Na tru tumas, mi lain long mekim. Inap 40 yia mi mekim dispela wok bilong bosim kaikai long ol liklik kibung na ol bikpela kibung tu.
Bihain wok bisnis bilong mi i go bikpela na sampela taim mi mas i go long ol narapela kantri. Taim mi go long Nu Yok o long narapela hap bilong Amerika, mi save go long taim i gat bikpela kibung na bai mi ken toktok wantaim ol brata i save bosim kaikai na ol narapela wok long kibung. Olsem na taim mi go bek long Ostrelia, mi gat sampela save moa long mekim gut ol wok bilong mi long ol kibung.
Nau mitupela Lucy i lapun pinis, na sampela taim mipela i tingting: Em i gutpela moa sapos mama i bin karim mipela inap sampela yia bihain. Tasol i gutpela tru mi bin kamap long 1914 na Lucy long 1916, long wanem, mipela i bin lukim truim bilong ol tok profet bilong Baibel i kamap insait long taim bilong mipela. Na mipela i tenkyu long Jehova long mipela inap stadi wantaim planti manmeri na helpim ol long kisim save long tok i tru, na nau ol i baptais pinis na mekim wok bilong God. Mipela i beten long mipela i ken mekim wok bilong Jehova i go inap oltaim oltaim, na mipela i ken givim biknem long em, em i Nambawan King bilong heven na graun.
[Ol Piksa long pes 29]
Ples bilong prinim ol buk samting long Haus Betel long Stratfil, long 1929 i go inap 1973
George Gibb i sanap klostu long wanpela masin bilong prinim ol buk, em ol i bin kisim i go ausait taim ol i wokim hul long banis bilong haus