Taim Mi Tangpela Yet na i Kam Inap Nau Jehova i Stap Olsem Strong Bilong Mi
STORI BILONG BASIL TSATOS
Long yia 1920 mi bin stap long Peloponisos long Grik. Sik influensa i kamap long olgeta hap, na em i bin painim mi na mi slip long bet.
LONG olgeta taim belo bilong haus lotu i krai mi ting, em nau, dispela sik i kilim i dai wanpela man moa, na mi tok, mi tu mi mas i dai. Tasol nogat, mi winim dispela sik, maski planti milion i dai. Mi gat 8-pela krismas long dispela taim, tasol mi no lusim tingting long dispela taim nogut.
Ol Samting Bilong Spirit
Lapun papa i dai, na taim ol i planim em pinis, mi wantaim mama na susa bilong mi i bung long haus, na mama i laik mekim gut bel bilong mitupela, na em i tok isi na i tok: “Yes ol pikinini, yumi olgeta i mas i go lapun na i dai.”
Maski mama i tok isi, mi bel hevi na mi ting, ‘Sori tumas, i no stret man i mas i dai!’ Nau mama i tok: “Taim Bikpela i kam em bai kirapim bek ol man i bin i dai, na nau yumi no ken i dai moa.” Mitupela susa i amamas long harim olsem.
Kirap long dispela taim mi givim bel long kisim save long wanem taim dispela gutpela samting bai kamap. Mi askim planti man, tasol ol i no save, na ol i no laik tingim dispela samting o toktok long en.
Taim mi gat 12-pela krismas papa i kisim wanpela buk (The Harp of God) long brata bilong em long Amerika, em Sosaiti Was Taua i bin wokim. Mi lukim lista bilong ol sapta, na mi lukim wanpela i toktok long “Taim Bikpela Bilong Yumi i Kam Bek.” Mi amamas long kaunim, tasol em i no kolim wanem yia Bikpela bai kam bek, olsem na mi bel hevi long dispela samting. Tasol buk i tok, liklik taim em bai i kam.
Mi go long haiskul na mi givim bel long lainim ol samting. Smolpapa i wok long salim ol Wastaua i kam, na mi amamas long kaunim. Long olgeta Sande mi go long skul bilong lotu, na planti taim bisop i save kam na toktok wantaim mipela.
Long wanpela Sande bisop i kam na em i kros na i tok: “Sampela ol man i kam long taun bilong yumi na tilim ol buk long ol man na i gat ol tok giaman i stap long en.” Nau em i litimapim wanpela Wastaua na i singaut kros na i tok: “Sapos sampela buk samting olsem dispela i stap long haus bilong yu, kisim i kam long haus lotu na bai mi kukim.”
Mi kirap nogut long dispela tok bilong em na long pasin bilong em. Olsem na mi no kisim ol Wastaua i go long em olsem em i bin tok. Tasol mi raitim pas long smolpapa bilong mi na mi tokim em long em i no ken salim sampela buk moa bilong Sosaiti Was Taua i kam long mi. Tasol mi wok yet long tingim taim bilong Bikpela i mas kam bek.
Mi Laikim Moa Samting Bilong Spirit
Long taim skul i gat malolo mi kisim paus bilong pulimapim sampela klos long en, na mi painim 3-pela buklet bilong Sosaiti insait long en, na wanpela i tok, Ol Man i Dai Pinis Ol i Stap We?
Mi laik save long dispela, tasol mi tingim tok bilong bisop. Mi ting bai mi kaunim na painim ol tok giaman em bisop i tok i stap long en. Mi kisim pensil bilong makim ol dispela tok, na nau mi kirap long kaunim. Tasol mi no lukim sampela tok i no stret. Olgeta tok i gat skripsa bilong en na bai man i ken lukim long Baibel na em i ken save ol tok i stret wantaim tok bilong Baibel.
Tasol mipela i no gat Baibel na bai mi ken skelim tok bilong en wantaim tok bilong buklet, olsem na mi raitim pas long smolpapa na askim em long wanpela Baibel, na kwiktaim em i salim wanpela i kam. Mi kaunim olgeta, na sampela tok bilong en mi no klia long en, tasol mi kirap nogut long ol tok bilong Daniel na bilong Kamapim Tok Hait. Mi laik save long truim bilong ol tok profet i stap long en, tasol i no gat wanpela man bilong helpim mi.
Mi pinis long skul long 1929, na bihain liklik, smolpapa bilong mi long Amerika i salim gen sampela Wastaua long mi. Mi amamas tru long kaunim, na mi askim smolpapa long salim long olgeta taim. Mi tokim ol man long gutaim bai kamap bihain, olsem mi bin lainim long ol Wastaua. Tasol long dispela taim bikpela senis i kamap long mi.
Kamap Strong Long Bema
Ol brata bilong mama bilong mi i go sindaun long Bema (nau ol i kolim Myanma), na ol i laik bai mi go i stap wantaim ol na bai mi kisim planti save na kamapim sampela wok bisnis samting. Inap longtaim mi bin laik long i go long dispela hap, olsem na nau mi amamas long i go. Smolpapa i salim yet Wastaua long mi, tasol mi no bungim wanpela Witnes Bilong Jehova, em long dispela taim bipo ol i bin kolim ol olsem ol Sumatin Bilong Baibel.
Wanpela Wastaua i toktok long tupela buk (Light) i kamapim insait bilong dispela hap bilong Baibel ol i kolim Kamapim Tok Hait. Na mi harim tu olsem brens bilong Sosaiti Was Taua long Bombe long India i lukautim wok bilong ol Witnes Bilong Jehova long Bema. Kwiktaim mi raitim pas i go na mi askim ol long salim dispela ol buk long mi, na long salim sampela Witnes i kam bilong autim tok hia long Bema.
Kwiktaim ol buk i kam, na bihain sampela Witnes bilong Bema i kam lukim mi. Mi amamas long harim olsem sampela Witnes i stap hia long hap mi stap long en long Rangun, em biktaun bilong Bema. Ol i laik bai mi bung wantaim ol bilong stadi long Baibel na bilong raun autim tok long ol haus. Pastaim mi no amamas tumas long mekim, tasol bihain mi amamas long toktok wantaim ol Buda na Hindu na Muslim long ol samting bilong Baibel, na ol lain i gat nem Kristen tu.
Brens long India i salim tupela painia i kam, em Ewart Francis na Randall Hopley. Ol i bilong Inglan, tasol ol i bin stap long India inap sampela yia. Ol i strongim mi, na long 1934 mi kisim baptais bilong makim olsem mi dediket pinis long Jehova.
Strong Long Autim Tok
Bihain brens long India i salim sampela painia moa i kam. Tupela em Claude Goodman na Ron Tippin. Ol i autim tok long Sydney Coote, na em i kisim sampela buk, na em i kaunim, na em salim i go long Daisy D’Souza, em susa bilong em long Mandalei. Susa i amamas long en, na em i laikim sampela moa.
Bipo Daisy em i Katolik. Em i strongpela meri, na nau em i raun tokim ol man long ol samting em i wok long lainim. Pris i kam bungim em na i laik save, bilong wanem Daisy i no kam moa long lotu. Daisy i soim long em ol tok bilong Baibel i no wankain olsem ol tok pris i save givim long ol man. Baibel i no tok i gat bikpaia i stap.
Nau pris i tok: “Inap planti yia mi bin tokim ol man i gat bikpela paia i stap long hel, na sapos nau mi tokim ol i no gat bikpaia, bai ol i no laik i kam moa long lotu.”
Nau Daisy i tokim pris: “Sapos yu Kristen tru yu mas lainim ol long tok i tru, maski ol i mekim wanem. Na sapos yu no mekim, mi yet bai tokim ol.”
Dick na Daisy wantaim tupela pikinini meri bilong ol i kisim baptais wantaim mi. Tripela yia bihain, olsem long 1937, mi maritim Phyllis, em namba 2 pikinini meri bilong ol.
Ranawe i Go Long India
Long Namba 2 Pait, ami bilong Japan i kam long Bema na ol i kisim taun Rangun long Mas 8, 1942. Ol man bilong narapela hap i mas ranawe i go long India. Planti handet i go long bus, na planti i bagarap. Mi bin save long ofisa i bosim ol man, na em i helpim mi long kisim tiket long laspela sip i lusim Rangun na i go long Kalkata. Mipela i sori long lusim haus wantaim planti ol samting bilong mipela. Ol Japan i bin bosim Bema long 1942 inap 1945.
Taim mipela i kamap long India mi sot long mani na mi hatwok long painim wok. Dispela i traim bilip bilong mi. Ofisa bilong ami i laik givim wanpela wok long mi, tasol em i samting bilong ami. Jehova i helpim mi na mi no kisim dispela wok, maski mi sot long mani, nogut bel bilong mi i gat tok. (Aisaia 2:2-4) Long pasin sori Jehova i helpim mipela long planti ol narapela samting tu.
Mipela sindaun long Nu Deli. I hatwok long painim haus, tasol mipela kisim gutpela haus namel long taun. Haus i gat wanpela bikpela rum, na dispela rum i kamap olsem Haus Kingdom bilong kongrigesen bilong ol Witnes Bilong Jehova long Deli, na em i stap olsem inap sampela yia. Long 1941 gavman i tambuim ol buk bilong Sosaiti Was Taua, na nau mipela i no inap kisim moa ol buk i gat ol tok bilong Baibel long en.
Ol i Tekewe Tambu
Long wanpela Sande long 1943 ol misin i tilim wanpela nius long ol man i go lotu. Het-tok bilong en i tok: “YUPELA OL MAN BILONG DELI, NO KEN HARIM TOK BILONG OL WITNES BILONG JEHOVA.” Nius i tok, gavman i tambuim yumi, long wanem, yumi insait long wok politik.
Brens-ofis long Bombe i orait long mipela i wokim wanpela nius na tilim long ol man na kamapim giaman bilong ol misin. Nius i gat strongpela tok long en. Mi stap wasman siaman bilong kongrigesen, olsem na nem na atres bilong mi i stap long nius. Mitupela Margrit Hoffman i wok long tilim long ol man, tasol polis i kam holim mipela na putim mipela long kalabus. Tasol mipela baim kot na nau mipela i fri.
Bihain Margrit i raun autim tok na i go long haus bilong Bikman Srivastava, em wanpela minista bilong gavman bilong India. Em i orait long Margrit i toktok wantaim em, na Margrit i tokim em long gavman i bin putim tambu long ol buk bilong ol Witnes long India. Bihain Margrit i bungim memba bilong palamen bilong Madras. Em i bin kam long miting bilong palamen. Margrit i tokim em long dispela tambu i no stret, na memba i tok em bai kamapim tok bilong en long taim ol i miting.
Long dispela taim mi mekim wok fisioterapis long haus sik. Bikman Srivastava i kisim liklik bagarap, na ol i salim mi i go bilong helpim em. Em i amamas, na mi tokim em long ol i bin kalabusim mitupela Margrit Hoffman, na mi bin baim kot; ol i bin mekim olsem, long wanem, ol misin i bin giaman na i tok, mipela i insait long wok politik, na wasman bilong brens bilong mipela, em Edwin Skinner, i laik toktok wantaim gavman long dispela samting, tasol ol i no laik.
Tupela de bihain Bikman Srivastava i tokim mi: “Liklik taim Mista Jenkins [em dispela minista bilong gavman em i no laikim ol Witnes] bai pinis long wok, na Bikman Francis Mudie bai senisim em. Tokim Mista Skinner long kam na mi ken bringim em i go long Bikman Francis.”
Bikman Srivastava i stretim rot olsem em i bin tok, na nau Bikman Francis Mudie i tokim Brata Skinner: “Mi no ken promis bai mi inap helpim yu, tasol bai mi traim.” Liklik taim bai palamen i bung, na Brata Skinner i stap na bai em i ken save ol bai tok wanem. Memba bilong Madras i truim tok em i bin mekim, na em i sanap na askim olsem: “Gavman i bin ting ol Witnes i mekim wok politik, na dispela i as na gavman i tambuim ol buk bilong Sosaiti Was Taua, o nogat?”
Bikman Francis Mudie i tok: “Nogat. Ol i bin ting, nogut ol Witnes i mekim sampela samting. Em tasol. Tasol nau gavman i tekewe dispela tambu.”
Mipela i amamas tru long harim dispela tok! Long wik bihain brens-ofis long Bombe i kisim pas na i tok, tambu i pinis.
Pait i Bagarapim Bema
Bihain long Namba 2 Pait Inglan i kirap gen long bosim Bema, na bihain mipela 10-pela Witnes i go bek gen long Rangun. Mipela i amamas long lukim liklik lain Witnes i stap yet. Ples i bagarap. No gat paua, no gat bas samting. Olsem na mipela i baim wanpela ka olsem jip bilong ami na bai mipela i ken kisim ol brata i kam long miting mipela i bin kirapim gen.
Wanpela man i laikim tok i tru em i givim hap graun long mipela, na sampela man i mekim gut long mipela na ol i helpim mipela long wokim wanpela Haus Kingdom long dispela graun. Pos bilong haus em strongpela mambu, na banis em blain mambu, na i gat rup kunai. Long Epril 1947 Nathan H. Knorr, em presiden bilong Sosaiti Was Taua, na kuskus bilong em, Milton G. Henschel, ol i kam long Rangun na mekim sampela tok long dispela Haus Kingdom. Long dispela taim i gat 19 Witnes i stap long Bema, tasol taim Brata Knorr i mekim pablik-tok long Nupela Haus Ekselsio, inap 287 i kam harim!
Mipela Go Sindaun Long Ostrelia
Long Janueri 4, 1948, Bema i kisim independens, na bihain long independens planti Yuropian i lusim Bema. Mitupela Phyllis i beten askim Jehova long givim tingting long mipela, na nau mipela tingting long kisim pikinini meri bilong mipela na i go long Ostrelia. Mipela sindaun long Pet, em biktaun long hap bilong Westen Ostrelia.
Mipela sori long lusim Bema olgeta, na sampela taim mipela i bin harim sampela stori bilong ol gutpela brata sista i stap long Bema. Na mipela i bin amamas long harim olsem wok bilong Kingdom i wok long i go bikpela long Bema.
Kirap long 1978, inap 4-pela yia mipela i raun long ol biktaun na helpim ol brata long ol kongrigesen bilong tok Grik. Ostrelia em bikpela kantri. Long hap bilong is na i go long hap bilong wes em 4,200 kilomita, na mipela mas raun planti planti kilomita. Sampela hap em ples hat, na sampela hap em ples kol, olsem na sik i painim mipela, na mipela go sindaun gen long Pet. I gat 44 kongrigesen long Pet, na mi stap elda long wanpela.
Mi no gat gutpela ai nau, na mi hatwok long kaunim ol rait. Tasol maski sik i painim mipela, long bel mipela i stap olsem yangpela yet. Mipela wetim taim bilong Jehova bai mekim gut long olgeta man i save pret long em, “olsem san i save hatim skin bilong ol manmeri. Na bai [yumi] i gat bikpela amamas.”—Malakai 4:2.a
[Ol Futnot]
a Long Disemba 13, 1992, Brata Tsatos i dai pinis.
[Piksa long pes 24]
Famili bilong mi wantaim Brata Henschel na Brata Knorr long Bema (Mayanma) long 1947
[Piksa long pes 25]
Basil Tsatos na meri bilong em, Phyllis, long Ostrelia