Mekim Wok Wantaim Nambawan Gutpela Oganaisesen
EM I STORI BILONG ROBERT HATZFELD
Long nau planti man i opim televisen long lukim nius bilong ol samting i kamap long graun. Ol i lukim ol samting long kala kala na ol i no ting em i narapela kain samting. Tasol mi pilim olsem i no longtaim bipo na mi gat 12-pela krismas na mi bin kirap nogut tru taim mi lukim wanpela man long piksa wokabaut, bikpela bilong em i winim man tru, na em i toktok.
ATING bai yu ting em i no bikpela samting. Tasol em i bin stap olsem wanpela mirakel long mi long 1915, long taim ol i bin wokim ol piksa wokabaut i no gat kala kala long en na i no gat toktok. Wanpela man i gat mausgras i kamap long piksa na em i bin tok: “Dispela piksa wokabaut (Photo-Drama of Creation) em I.B.S.A. i wokim, em Intenesenel Baibel Stiuden Asosiesen.” Inap 2-pela aua mipela i lukim stori bilong Baibel. Ol tok bilong Baibel ol i kamapim i klia na i givim strong long mipela. Tasol dispela piksa wokabaut i gat ol piksa slait tu long en, na toktok i save kamap long taim stret bilong en, mi kirap nogut long dispela.
Dispela samting i bin kirapim mi long mekim wok wantaim nambawan gutpela oganaisesen i stap long graun inap long olgeta taim bihain. Tasol long dispela taim mi no save long dispela.
Taim Bipo
Long 1891 papa bilong mi i lusim Dilenbek, long Jemani, na i kam long Alegeni, long Amerika, em planti Jeman i bin sindaun long en. Bihain em i bungim wanpela yangpela meri bilong wanpela famili Jeman na ol i marit. Mama i karim mi long Julai 7, 1903, na insait long famili mipela i save mekim tok Jeman na tok Inglis. Paslain liklik long Namba Wan Pait long 1914, bikpela sik TB i kilim i dai papa na mama bilong mi na mi stap wanpis. Long dispela taim bubu bilong mi tu i dai long sik strok.
Smolmama bilong mi, em Minna Boemer, em i mekim gutpela pasin long mi na kisim mi long stap wantaim famili bilong em. Em i bin tok: “Mi gat 5-pela pikinini, olsem na i no hatwok sapos mi kisim wanpela moa.” Mi sori long papamama bilong mi, tasol Anti Minna i givim gutpela sindaun long mi.
Inap planti yia smolmama bilong mi i bin stap insait long Kongrigesen Alegeni bilong ol Sumatin Bilong Baibel (long dispela taim ol i kolim ol Witnes Bilong Jehova olsem). Paslain long 1909, Brata C. T. Russell, em i bin stap presiden bilong Sosaiti Was Taua, em tu i bin go long dispela kongrigesen. Anti Minna i kisim mi i go long ol miting. Long dispela taim famili bilong mipela i no stadi na autim tok wantaim, tasol ol samting mipela i harim long miting mipela i autim long ol man mipela i bin save long ol.
Em long dispela taim “Photo-Drama” i mekim na mi kirap nogut. Mi man bilong tingim wok mekenik, olsem na mi laikim tru dispela nupela rot bilong wokim piksa wokabaut wantaim piksa slait na toktok i kamap long taim stret bilong en, na pasin bilong ol long kisim piksa. Mi kirap nogut long lukim plaua i op isi isi!
Long 1916 mipela i bel hevi tru long Brata Russell i dai. Mipela i sindaun long Alegeni, olsem na mipela i go long bung bilong planim em long Haus Kanegi. Long dispela haus bung yet Brata Russell i bin tok resis wantaim E. L. Eaton long 1903. Mi bin harim stori long dispela pasto bilong lotu Metodis Episkopelian olsem em i tok resis wantaim Brata Russell inap 6-pela de na em i laik bagarapim nem bilong Brata Russell olsem man i no gat save long Baibel. Tasol em i no inap. Ol i bin tok, Russell ‘i kapsaitim wara i go long helpaia.’ Sara Kaelin, em i wanpela painia long Pitsbek na em i bin save gut long Brata Russell na meri bilong em. Long taim ol i planim Brata Russell em i lukim Maria Russell i putim plaua long bokis wantaim wanpela pas i tok, “Bilong Man Bilong Mi, Mi Laikim Em Tumas.” I tru em i bin lusim man bilong em sampela yia bipo, tasol em i bin tingim yet Brata Russell i olsem man bilong em.
Long ol yia bihain, mi gat planti rot long lainim ol samting bilong mekim wok bilong mi long bihain. Smolpapa i lukautim mi em i bin bosim wanpela kampani i wokim ol haus. Long taim mi malolo long skul mi mas wok wantaim ol man i mekim wok elektrisen. Sampela olpela haus i gat ges na mipela i senisim na putim paua. Long 1918 ol sumatin long skul bilong mi i wokim sampela kain masin bilong redio. Long ol apinun mipela i bin bung wantaim na stadi na traim ol samting bilong elektrisiti na magnetism. Long 1926 mi na wanpela pren bilong mi i pasim tok olsem bihain bai mipela mekim wanpela samting em mipela i laik mekim taim mipela i manki yet—long mekim wok long sip na raun long olgeta hap bilong graun. Olsem na mipela i go long skul Radio Corporation of America long lainim wok bilong redio.
Mi Go Wok Long Betel
Dispela skul mipela i go long en i bin stap long Nu Yok Siti, olsem na mi mas brukim wara bilong go long Bruklin long ol miting bilong ol Sumatin Bilong Baibel. Ol i bin mekim ol miting long wanpela rum long haus Masonic Temple, em ol i bin baim long olgeta mun. Long dispela taim i gat wanpela kongrigesen tasol long Nu Yok olgeta. Taim ol brata bilong Betel (em haus bilong famili bilong hetkota bilong ol Sumatin Bilong Baibel) ol i save olsem mi lain long kisim laisens bilong mekim wok long redio, ol i tok: “Bilong wanem yu laik go raun long sip? Mipela i gat redio-stesin long hia na mipela i sot long man i ken lukautim.” Ol i singautim mi long go long ofis bilong ol na toktok wantaim ol. Mi no bin save long wanpela samting bilong Betel, mi save tasol em i hetkota bilong ol Sumatin Bilong Baibel.
Ol brata i toktok wantaim mi na ol i tok, i gutpela sapos mi pinisim skul na kisim laisens, na bihain mi kam wok long Betel. Olsem na taim mi pinisim skul mi no kalap long sip i go long ol bikpela solwara. Mi kisim ol klos bilong mi na kalap long tren i go long Betel. Mi dediket pinis long Jehova na mi autim tok inap sampela yia, tasol mi no kisim baptais inap long Disemba 1926, em tupela wik bihain long mi kam long Betel. Bipo planti ol i mekim olsem.
I gat 150 brata sista, olsem na haus Betel i pulap tru. Fopela brata i slip long olgeta wan wan rum. I no longtaim na mi kisim save long planti brata, long wanem, mipela i kaikai na wok na slip wantaim long wanpela haus, na tu mipela olgeta i go long dispela wanpela kongrigesen long Nu Yok Siti. Long 1927 ol i pinisim nupela Haus Betel long 124 Kalambia Haits, na nau 2-pela brata tasol i stap long wan wan rum.
Na tu long 1927 ol i opim nupela faktori long 117 Adams Strit. Mi bin helpim ol long kisim ol masin bilong olpela faktori long 55 Konkot Strit i go long nupela faktori. Mi bin wok long olgeta samting i gat waia bilong paua—ol masin bilong redio, na eleveta, na ol masin bilong prinim ol buk samting, na ol masin bilong wasim klos, na sampela samting moa.
Tasol Betel em i no wanpela faktori tasol bilong wokim ol buk na buklet na magasin, nogat. I gat ol planti brata sista i gat pasin daun na ol i wok strong tru. Na ol i no tingting long kisim namba long dispela graun—ol i laik mekim wok bilong Bikpela, na i gat planti wok i stap.
Wok Wantaim Brata Rutherford
Mi bin wok wantaim Brata Joseph F. Rutherford, em namba tu presiden bilong Sosaiti na dispela i helpim mi tru. Em i wanpela traipela strongpela man, winim 180 sentimita. Planti yangpela brata long Betel i no bin save gut long em, ol i bin pret liklik long em, tasol taim ol i save long em ol i no pret moa. Long olgeta taim em i stadi na redim ol nupela buk samting.
Brata Rutherford em man bilong amamas. Tupela sista lapun long famili bilong Betel ol i bin stap long taim bilong Brata Russell, na ol i save pes drai na ol i ting maski wanpela samting i pani, em i no stret sapos man i lap strong. Tasol long taim bilong kaikai, sampela taim Brata Rutherford i stori long wanpela samting na olgeta brata i lap na tupela sista i no amamas. Tasol planti taim em i toktok long tok bilong Baibel tu.
Brata Rutherford i man bilong kukim gut kaikai na em i amamas long kukim kaikai bilong ol pren. Wanpela taim ol brata i save redim kaikai long Betel ol i brukbrukim sampela bun bilong kakaruk taim ol i katim. Olsem na em i go long haus kuk na lainim ol long katim stret kakaruk. Em i no amamas sapos i gat ol liklik bun bilong kakaruk long kaikai bilong em!
Planti taim mi bin stap klostu long Brata Rutherford long redio-stesin, o long rum bilong em long Staten Ailan taim em i no wok. Em i save mekim gut long ol man, na ol tok em i autim, em yet i bihainim. Em i no ting ol narapela i mas mekim ol samting em yet i no ken mekim. Em i no olsem ol bikman bilong ol narapela lotu—em i mekim ol nambawan gutpela pasin. Ol samting em i bin mekim i kamapim klia olsem Kingdom bilong Jehova em i nambawan samting long laip bilong em.
Ol Hevi Bilong Mani
Sampela yia bihain long taim mi kam long Betel bikpela hevi bilong mani i kamap long olgeta hap. Ol bikpela wok bisnis i pundaun na pe bilong ol samting i go antap. I no gat planti wok mani, na mani tu i sot. Ol samting bilong Betel i wok long rot bilong kontribusen, tasol Jehova i lukautim wok na mipela i no sot long wanpela samting. Long olgeta taim mipela i gat kaikai, maski sampela taim mipela i no laikim tumas. Mipela i no tromoi nating ol samting, na taim ol brata sista i gat rot, ol i helpim mipela.
Long 1932 brata i lukautim faktori, em Robert Martin, i dai na Brata Nathan Knorr i kisim ples bilong em taim em i gat 27 krismas. Em i yangpela man i gat gutpela save. I no gat wanpela brata i no amamas long wok aninit long em. Na sampela gutpela brata moa, em ol wanwok bilong mi, ol i bin amamas long givim gutpela save bilong ol long mekim wok bilong Kingdom—em John Kurzen, George Kelly, Doug Galbraith, Ralph Leffler, Ed Becker.—Skelim Kisim Bek 35:34, 35.
Mekim Wok Long Redio
Olgeta brata sista long oganaisesen bilong mipela i bin dediket long autim gutnius long kain kain rot. Olgeta man i mas save long Kingdom, tasol mipela i sampela tausen Witnes tasol. Bihain long Namba Wan Pait redio i kamap nupela. Sampela brata i ting Jehova i redim dispela samting bilong autim tok. Olsem na long 1923 ol i wokim redio-stesin (WBBR) long Staten Ailan, em wanpela bilong ol 5-pela distrik bilong Nu Yok Siti.
Sampela taim mi wanpela tasol i lukautim redio-stesin. Mi bin sindaun long Staten Ailan, tasol sampela taim mi kisim bot na tren na mi raun inap 3-pela aua i go long faktori long Bruklin long mekim wok elektrisen na mekenik. Bilong kamapim paua bilong redio-stesin bilong mipela, mipela kisim wanpela jenareta i wok long disel. Na long Staten Ailan mipela i gat ol hul wara bilong mipela yet na wanpela gaden i kamapim kaikai bilong mipela long Staten Ailan na bilong famili Betel i stap long Bruklin.
Inap long taim mi kisim sampela helpim, wok bilong lukautim redio-stesin i bin pasim mi tru long go long miting na autim tok. I no gat tru taim bilong amamas o raun long Sarere Sande—wanpela taim tasol long yia mi malolo. Wanpela taim wanpela brata i askim mi: “Olgeta taim yu mas wok. Olsem wanem? Wanpela taim yu bin ting long lusim Betel?” Mi tok tru olsem: “Nogat.” Mi bin kisim ol gutpela samting na mi amamas long wok wantaim planti brata na sista i dediket. Na olgeta taim i gat sampela wok bilong mekim, na sampela nupela wok tu.
Mipela i bin wokim na kamapim sampela gutpela pilai long redio. I no gat sampela plet bilong wokim nois bilong win na hos, olsem na mipela yet i mas mekim. Mipela wokim wanpela masin i ken mekim nois bilong win i isi isi o strongpela win. Na taim mipela i paitim sel bilong drai long wanpela plang, em i olsem pairap bilong hos i kalap kalap long rot i gat ston. Olgeta wan wan pilai i bikpela wok na ol man i amamas long harim. Long dispela taim i no gat planti samting i pulim nabaut tingting bilong ol man, olsem na planti i sindaun na harim.
Long 1927 i go inap long 1935 samting, Sosaiti i wokim ol bikpela samting long rot bilong redio. Ol i mekim na program i kamap long planti redio-stesin. I no gat narapela taim wanpela program i kamap long planti redio-stesin olsem. Long dispela rot planti milion manmeri i harim gutnius bilong Kingdom.
Pikap
Long 1935 i go inap long 1943 samting mipela i wokim ol pikap na sampela masin moa kain olsem pikap. Mipela kisim wanpela kain gumi ol binen i save wokim, na long narapela masin mipela katim ol plet bilong pikap. Orait nau mipela i glasim gut dispela plet na bai em i stret olgeta na i no gat liklik mak nogut long en. Sapos i gat liklik mak long en, mipela i mas wokim gen. Bihain mipela salim dispela plet i go long wanpela kampani i wokim pikap na ol plet bilong en.
Narapela bikpela samting mi inap tingim gut em tok Brata Rutherford i mekim long 1933. Het-tok bilong en, “Yia Holi i Bin Mekim Wanem Long Bel Isi na Gutpela Sindaun.” Pop i bin tokaut olsem dispela yia em i “yia holi,” tasol long rot bilong redio na pikap mipela tokaut olsem i no gat wanpela gutpela samting bai kamap long dispela. Na tru tumas, long dispela yia Hitler i kamap bikman na Lotu Katolik i bin helpim em. Em nau, ol man i no inap tingting moa long gutaim bai kamap.
Long Amerika lain bilong lotu Katolik i strong long helpim misin bilong ol. Ol i bin putim ol wanlotu bilong ol bilong bosim ol bikpela niuspepa na magasin na buk. Na ol i go insait long wok politik na tok ol bai pasim olgeta redio-stesin sapos ol i kamapim ol pablik-tok bilong mipela. Ol i bin mekim nogut long planti Witnes i sindaun long Nu Jesi. Tru tumas, ol bikpela samting i kamap long dispela taim!
Amamas Long Autim Tok
Long 1955 samting lain bilong autim tok bilong Kingdom i kamap bikpela moa na ol i autim tok long planti man long haus bilong ol. Dispela i helpim gut tru planti man long kisim save long tok bilong Baibel, winim taim ol i autim tok long redio. Olsem na long 1957 Sosaiti i baim redio-stesin i go long ol narapela man na mani ol i kisim ol i mekim wok long en bambai wok misineri i ken go long ol narapela narapela kantri.
Long 1955 Sosaiti i makim mi long go long Kongrigesen Bedfot long Bruklin, na mi lukautim Stadi Wastaua long olgeta taim. Na ol i bin makim mi tu long go long hap not bilong Nu Yok na Pensilvenia na Konektikat na Nu Jesi bilong mekim pablik-tok. Taim mi go long Kongrigesen Bedfot mi tokim mi yet, ‘Mi winim pinis 50 krismas, olsem na gutpela mi taitim bun tru long autim tok. Nogut bihain baksait bilong mi bai pen na mi no amamas moa long mekim.’
Inap planti yia mi bin mekim wok long redio bilong autim gutnius bilong Kingdom, olsem na nau mi amamas long autim tok tru bilong Baibel na helpim ol man. Mi amamas tru long wok wantaim kongrigesen na sampela i kamap olsem famili tru bilong mi. Sampela, bipo ol i liklik pikinini na nau ol i bikpela pinis na ol i kolim mi bubu. Inap 30 yia mipela i amamas long autim tok wantaim. Bihain mi gat hevi long wokabaut na raun long tren, olsem na long 1985 mi senisim kongrigesen na go long Kongrigesen Bruklin Haits, em ol i bung long Betel stret.
Oganaisesen bilong Jehova i go bikpela. Taim mi go long ol bikpela kibung bilong ol Witnes Bilong Jehova long ol kantri i stap longwe mi amamas long lukim blesing Jehova i givim long ol. Em nau, mi raun long olgeta hap bilong graun, olsem bipo mi laik mekim! Kirap long 1950 mipela sampela long Betel i go raun long Landon, Paris, Rom, Nurembek, na Kopenhagen. Mipela raun long balus na sip na tren na lukim ol gutpela ples. Tasol gutpela samting moa mipela i lukim em ol brata i mekim gut long mipela taim mipela i kam. Bihain mipela i go raun long Esia, na long Westen Yurop gen, na nau tasol long Isten Yurop. Ol gutpela kibung long Polan na Jemani na Sekoslovakia i mekim mipela i amamas tru. Tru tumas, kirap long taim mi kam insait long tok i tru inap long nau, lain Kristen i kamap bikpela tru!
God i Soim Rot Long Mipela
Taim oganaisesen i mekim wanpela samting na i olsem em i liklik samting, bihain dispela i kamap olsem bikpela samting. Taim mipela i wokim ol nupela masin samting bilong helpim wok autim tok, i no gat wanpela i ting ol Witnes bai kamap planti olsem nau. Yumi bilip na bihainim rot Jehova i soim long yumi.
Dispela nambawan oganaisesen i no bin pret long mekim wok long ol nupela masin samting bilong autim gutnius long olgeta hap. Sampela taim oganaisesen yet i bin wokim ol nupela masin, em bilong helpim wok bilong autim tok bilong Kingdom long ol haus na long rot bilong redio, na pikap, na Baibel-stadi long haus bilong ol man. Em bikpela wok tru long wokim ol faktori bilong mipela yet bilong prinim ol buk samting long bipo, na mekim wok long ol kompyuta na bikpela masin bilong prinim buk samting long planti tok ples long nau. Na Wastaua Baibel Skul Bilong Gileat, na Skul Bilong Wok Autim Tok, na ol kibung i save kamap long olgeta taim, ol i bin helpim wok bilong litimapim nem bilong God Jehova na Pikinini bilong em. Mi bin amamas long lukim ol dispela samting, na mi tu mi insait long dispela wok.
Mi save spirit bilong Jehova i stiaim oganaisesen bilong em long graun na i soim oganaisesen wanem samting em i mas mekim, na olsem wanem em i mas mekim. Oganaisesen bilong em i stap long heven na long graun, tupela i wok wantaim.
Taim mi yangpela mi laik go raun long sip na mi no mekim, tasol mi no bel hevi long dispela. Long wanem, ol nambawan bikpela samting i kamap long graun i kamap hia insait long oganaisesen bilong Jehova! Olsem na mi kisim bikpela amamas na planti blesing long wokabaut bilong mi “bilong i go antap” na mi no bel hevi long wanpela samting.—Filipai 3:13, 14.
Long olgeta taim mi tokim ol yangpela long tingim 1914—em Song 19:14, i tok: “Bikpela, mi laik bai tok bilong mi na tingting bilong mi i ken i orait long ai bilong yu. Bikpela, yu ples hait bilong mi na helpim bilong mi.” Long olgeta samting yumi mekim yumi laik mekim Jehova i amamas na mekim beten olsem Devit: “God, yu mas skulim mi long gutpela pasin bilong yu, na soim mi long rot bilong yu. Lainim mi long bihainim tok tru bilong yu, long wanem, yu save kisim bek mi. Long olgeta de mi save wet long yu i helpim mi.” (Song 25:4, 5) Dispela ol tok i gat bikpela insait bilong en. Sapos yumi tingim, em bai helpim yumi long wokabaut stret, na bai yumi wokabaut wantaim nambawan gutpela oganaisesen bilong Jehova.
[Piksa long pes 23]
Brata Rutherford i bin amamas long kukim kaikai bilong ol pren bilong em
[Piksa long pes 25]
Robert Hatzfeld long redio-stesin WBBR
[Piksa long pes 26]
Piksa bilong Brata Hatzfeld long nau