Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • w95 4/15 p. 10-14
  • Man Bilong Prinim Buk i Kisim Biknem

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Man Bilong Prinim Buk i Kisim Biknem
  • Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1995
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Em i Stretim Bek Baibel Vulgate
  • Wokman Bilong King
  • Lain Bilong Sobon na Wok Bilong Stretim Bek Lotu
  • Lain Bilong Sobon i Kirapim Pait
  • Ol Tisa i Tambuim Ol Baibel Bilong Em
  • Misin i Kotim Em
  • Em i Wokim Ol Buk Long Narapela Kantri
  • Yu Tingim Yet?
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1995
  • Ol Sapta na Ves​—Husat i Raitim Long Baibel?
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova (Bilong Pablik)—2016
  • Askim
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2003
  • Baibel Komplutensian Poliglot—Wanpela Bikpela Tul Long Wok Bilong Tanim Tok
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2004
Lukim Moa
Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1995
w95 4/15 p. 10-14

Man Bilong Prinim Buk i Kisim Biknem

OLSEM wanem? Wanpela taim yu painim sampela tok long Baibel na yu no inap tingim em i stap we long Baibel? Tasol yu tingim wanpela hap tok na yu lukim buk i gat lista bilong olgeta wan wan hap tok bilong Baibel na yu painim pinis dispela tok. O ating yu bin i go long wanpela kibung bilong planti handet o planti tausen Kristen na man bilong mekim tok i kolim namba bilong sapta na ves na wantu ol i opim Baibel na lukim.

Sapos olsem, orait yu mas tenkyu long wanpela man ating yu no save long em. Wok bilong em i helpim yu long stadi long Baibel, na long kisim Baibel em ol tok bilong en i stret. Na em i bin stiaim pasin bilong wokim planti kain Baibel.

Dispela man em Robet Estien.a Em i man bilong wokim ol buk. Mama i karim em long yia 1503 long Paris, long Frans, na papa bilong em i man bilong wokim ol buk. Long dispela taim ol man i kirap wokim ol nupela kain piksa na buk na kisim ol nupela save, na sampela lain i laik stretim bek lotu na ol i bruk long Misin Katolik. Ol i gat masin bilong prinim ol buk na dispela i helpim ol. Papa bilong Robet, em Henri Estien, em i gat biknem long wokim ol buk. Em i wokim sampela gutpela buk tru bilong dispela taim. Em i prinim ol buk na ol Baibel bilong Yunivesiti Bilong Paris, na bilong ol tisa bilong lotu long Yunivesiti Sobon.

Tasol yumi ken tingim pikinini, em Robet Estien. Yumi no save em i bin skul we, tasol taim em i liklik yet em i save gut long tok Latin, na i no longtaim na em i save tu long tok Grik na tok Hibru. Papa i skulim em gut long pasin bilong wokim ol buk, na taim em i kisim wok bilong papa long yia 1526, em i gat nem pinis olsem man i save tru long ol tok ples. Em i stretim na prinim sampela buk Latin na ol buk bilong ol saveman, tasol buk em i laikim tru em Baibel. Em i laik stretim bek Baibel olsem em i bin stretim bek ol buk Latin bilong bipo. Em i kirap long stretim bek Baibel Vulgate em Jerom i bin tanim tok bilong en long tok Latin long yia 400 samting.

Em i Stretim Bek Baibel Vulgate

Jerom i bin lukim ol tok bilong Baibel long tok ples ol i raitim Baibel long en long pastaim, em tok Hibru na tok Grik, na em i tanim long tok Latin. Tasol long taim bilong Estien, Baibel Vulgate bilong Jerom i stap 1,000 yia pinis na ol man i bin raitim raitim planti long han, na ol i bin senisim planti tok na paulim na i no stret olsem long pastaim. Na namel long yia 500 na 1500 ol i bin skruim sampela stori nating bilong ol long ol tok bilong God long Baibel, na sotim sampela tok, na putim sampela narapela tok i kranki. Ol dispela tok i pas insait long ol tok bilong Baibel na ol man i kirap long ting ol dispela tok tu em ol tok bilong God.

Bilong rausim olgeta tok i no bilong pastaim, Estien i bihainim pasin bilong stretim bek tok bilong ol buk bilong bipo. Em i wok long painim ol gutpela olpela rait bilong Baibel. Long ol haus buk long Paris na long ol hap klostu long Paris, olsem Evro na Swaso, em i painim pinis sampela rait i olpela tru, wanpela i bilong yia 500 samting. Estien i skelim gut ol hap tok bilong Baibel long narapela narapela olpela rait Latin na kisim ol tok i olsem i stret. Em i prinim dispela Baibel bilong em long namba wan taim long yia 1528; em i mekim gutpela wok long stretim bek ol tok bilong Baibel. Bihain em i stretim moa na prinim gen. Sampela man paslain long Estien i bin wok long stretim bek ol tok bilong Baibel Vulgate, tasol Baibel bilong Estien em i namba wan Baibel i gat ol tok bilong helpim man long skelim gut wanem tok i stret. Arere long ol pes, Estien i makim wanem tok em i lusim, long wanem, em i ting i no stret, o wanem narapela tok i stret em i ken raitim. Em i makim tu wanem olpela rait em i bin lukim bilong stretim tok olsem.

Estien i mekim sampela narapela samting tu i nupela long dispela taim. Em i makim ol namba 2 lain buk i narapela long ol buk i no hap tru bilong Baibel. Em i putim buk Aposel bihain long ol 4-pela Gutnius na paslain long ol pas bilong Pol. Antap long ol pes em i raitim sampela tok i kamapim bikpela tok bilong pes. Em i paslain long mekim dispela pasin ol i bihainim long planti Baibel long nau. Em i no prinim buk long strongpela blakpela rait em ol Jemani i bin kamapim; em i namba wan man bilong prinim Baibel olgeta long rait i no blakpela tumas na i gutpela bilong kaunim olsem ol Baibel bilong nau. Bilong kamapim klia as bilong sampela tok bilong Baibel em i makim ol narapela tok bilong Baibel i gat wankain tingting.

Ol bikman na ol bisop i laikim Baibel bilong Estien, long wanem, i winim ol narapela Baibel Vulgate ol man i bin prinim. Em gutpela buk na em i wokim gut na i helpim ol man. Ol i skelim ol narapela Baibel wantaim dispela Baibel na long olgeta hap bilong Yurop ol i kirap wokim wankain Baibel.

Wokman Bilong King

Long Sindaun 22:​29, Baibel i tok: “Sapos man i mekim gutpela wok, orait em bai i kamap wokman bilong king.” Estien i mekim gutpela wok long prinim ol buk na em i save gut long ol tok ples na king bilong Frans, em Fransis Namba Wan, i harim tok long em na em i kamap wokman bilong king. King i givim wok long em bilong prinim ol buk long tok Latin, na tok Hibru, na tok Grik. Inap long nau ol man i ting ol buk Estien i wokim ol i nambawan gutpela buk ol i bin wokim long Frans. Long yia 1539 em i kirap long wokim Baibel olgeta long tok Hibru, em namba wan taim wanpela man i mekim olsem, na i kamap nambawan gutpela Baibel Hibru ol i bin wokim long Frans. Long yia 1540 em i putim sampela piksa long Baibel Latin bilong em. Tasol em i no putim ol piksa nating olsem ol man i save wokim long tingting bilong ol namel long yia 500 na 1500; Estien i putim ol piksa i makim stret samting Baibel i stori long en, na piksa i givim save long ol man na i stret wantaim ol samting bilong bipo ol man i painim pinis. Ol i katim ol piksa long ol hap plang bilong prinim na i makim stret ol samting, olsem ol samting bilong Bokis Kontrak, na klos bilong hetpris, na haus lotu sel, na tempel bilong Solomon.

Estien i bin putim oda na kisim ol leta Grik bilong prinim ol olpela rait Grik em king i bungim, na em i mekim wok long dispela bilong wokim Nupela Testamen long tok Grik i gat ol toksave tu long wanem tok Estien i ting em i no stret. Ol tok bilong namba wan na namba 2 Nupela Testamen em i wokim olsem i gutpela liklik, winim bilong Desidirius Erasmus, tasol i no gutpela tumas. Tasol long 1550 em i wokim long namba 3 taim na em i putim planti tok moa em i kisim long 15 olpela rait, em wanpela i bilong yia 450 samting (Codex Bezae) na wanpela em Baibel Septuagint. Planti man i kisim dispela namba 3 Nupela Testamen bilong Estien olsem tok tru bilong pastaim (Textus Receptus), na ol tok bilong en i as bilong tok bilong Nupela Testamen ol i tanim long ol narapela tok ples bihain, olsem long Baibel King James Version bilong yia 1611.

Lain Bilong Sobon na Wok Bilong Stretim Bek Lotu

Long dispela taim tingting bilong Luter na ol narapela man i laik stretim bek lotu i go kamap long olgeta hap bilong Yurop, na Misin Katolik i painim rot bilong sakim dispela. Bilong bosim tingting bilong ol man, ol i kirap makim wanem buk i orait long kaunim na wanem buk i no orait long kaunim. Long Jun 15, 1520, Pop Leo Namba 10 i raitim pas i olsem lo na em i tambuim ol man long ol kantri Katolik long wokim buk i gat ol tok i ‘sakim bilip bilong misin,’ na ol i no ken baim i go long ol man, o kaunim kain buk olsem. Na pop i tok, ol king i mas strong long kirapim ol man long kantri bilong ol long bihainim ol tok bilong dispela pas. Long Inglan, King Henri Namba 8 i larim bisop Katolik, nem bilong em Katbet Tanstal, i makim wanem buk i tambu. Tasol long planti hap bilong Yurop ol tisa bilong lotu bilong lain Sobon long Yunivesiti Bilong Paris, ol i holim bikpela strong long bosim lotu long ol samting bilong bilip na ol i stap olsem namba tu long pop.

Lain bilong Sobon ol i strong long holimpas ol olpela bilip bilong Misin Katolik. Inap planti handet yia dispela lain i stap olsem strongpela banis bilong lukautim bilip Katolik. Sampela i kisim wok long skelim ol buk na ol i tambuim olgeta Baibel Vulgate i gat ol toksave bilong makim wanem tok i no stret, na ol Baibel Vulgate ol man i bin tanim long narapela tok ples. Ol i tok, ‘misin i no gat wok’ long olkain Baibel olsem, na ol ‘inap bagarapim misin.’ Yumi no ken kirap nogut long dispela, long wanem, long dispela taim ol man i laik stretim bek lotu ol i gat askim long ol bilip na pasin lotu na olpela lo bilong misin em Baibel i no as bilong en. Tasol planti tisa bilong lotu bilong Yunivesiti Sobon ol i ting ol bilip holi bilong misin i antap long tok tru bilong Baibel. Wanpela tisa i tok: “Taim yumi kisim pinis wanpela bilip, i no gat wok moa long Baibel, olsem i no gat wok moa long ol plang na lata samting taim man i wokim pinis banis.” Ol dispela tisa bilong lotu, planti ol i no save long tok Hibru na tok Grik na ol i rabisim wok bilong Estien na ol narapela saveman, em ol i wok long save gut long as bilong ol hap tok Hibru na Grik ol man i bin raitim long Baibel long pastaim. Wanpela profesa bilong Yunivesiti Sobon i tok, wok bilong “kamapim save long tok Hibru na tok Grik bai bagarapim olgeta lotu.”

Lain Bilong Sobon i Kirapim Pait

Ol lain bilong Sobon i orait long ol Baibel Vulgate Estien i bin wokim long pastaim, tasol sampela i tok pait long dispela. Long yia 1250 samting yunivesiti i bin mekim wok long Baibel Vulgate tasol, olsem dispela Baibel i tru. Planti man i ting tok bilong en i stret olgeta. Saveman Erasmus i gat bikpela nem, tasol ol tisa bilong lotu long yunivesiti i no amamas long ol wok em i mekim bilong stretim tok bilong Baibel Vulgate. Na nau ol i tingting planti, long wanem, wanpela man nating bilong prinim buk em i kirap na i laik stretim ol tok bilong dispela Baibel ol bikman i orait pinis long en.

Na samting ol i tingting planti moa yet long en em ol tok Estien i raitim arere arere long ol pes. Ol dispela tok i makim olsem sampela tok bilong Baibel Vulgate i no stret. Estien i raitim ol tok bilong kamapim klia sampela tok, olsem na ol i tok em i laik kamap wanpela tisa bilong lotu. Em i tok, nogat; em laik stori tasol long as bilong tok long tok Hibru na tok Grik. Olsem: Em i stori olsem tok “hel” [tok Latin, infernum] long Stat 37:35 i no inap makim ples bilong ol man nogut i kisim strafe. Olsem na ol lain bilong Sobon i tok, em i sakim ol bilip bilong misin olsem yumi gat tewel na “ol santu” i gat strong bilong beten askim God long helpim yumi.

Tasol king i amamas long Estien na em i lukautim em. King Fransis Namba Wan i laik save long ol nupela save na nupela wok bilong ol man bilong dispela taim. Em i laikim tru wok bilong Estien. Ol man i stori olsem king i save go lukim Estien, na wanpela taim em i wet tasol na larim Estien i pinisim wok bilong em pastaim, em i wok long stretim sampela tok bilong buk em i laik prinim. King i sambai long Estien na Estien inap sakim ol lain bilong Sobon.

Ol Tisa i Tambuim Ol Baibel Bilong Em

Tasol long yia 1545, ol samting i kamap na ol lain bilong Sobon i pait strong long Estien. Ol i save sapos ol i stap wanbel bai ol inap daunim ol man i laik stretim bek lotu, olsem na ol yunivesiti Katolik long Kolon (Jemani), na Luven (Beljam), na Paris i pasim tok long wok wantaim long tambuim ol narapela kain bilip. Ol tisa bilong lotu long Yunivesiti Luven i raitim pas na tokim ol lain bilong Sobon ol i kirap nogut, long wanem, ol Baibel bilong Estien i no stap long lista bilong ol buk i tambu, em ol lain bilong Sobon long Paris i bin salim long ol. Ol lain bilong Sobon i giaman na tok, sapos ol i bin save long ol dispela Baibel bai ol i tambuim. Ol birua bilong Estien long ol lain bilong Sobon i ting nau ol tisa long Luven na Paris i wok wantaim na bai ol i gat strong inap long kirapim Fransis Namba Wan long lukim olsem wokman bilong em i gat rong.

Tasol sampela man i tokim Estien long tingting nogut bilong ol birua bilong em, olsem na taim ol i no i go yet long king, Estien i go. Estien i tokim king, sapos ol tisa bilong lotu i wokim lista bilong ol tok kranki bilong ol Baibel bilong em, orait bai em i prinim lista wantaim tok bilong ol tisa bilong stretim ol dispela tok na putim long olgeta wan wan Baibel em i baim i go long man. King i amamas long dispela tok. Em i tokim wanpela tisa bilong em, em Pier du Sastel, long lukautim dispela wok. Long Oktoba 1546, ol tisa bilong lotu i raitim pas long du Sastel na tok, ol Baibel bilong Estien i olsem “kaikai bilong ol man i sakim ol bilip bilong misin na i helpim . . . ol tok bilong nau i sakim bilip bilong misin.” Ol i tok, planti tumas tok bilong ol dispela Baibel i kranki, olsem na i gutpela ol i “pinisim olgeta” ol dispela Baibel. Tasol king i no bilipim tok bilong ol, na em yet i kirap tokim ol tisa bilong lotu long wokim lista bilong ol tok kranki bilong prinim na putim long ol Baibel bilong Estien. Ol i tok promis long mekim olsem, tasol ol i wok strong long abrusim.

King Fransis Namba Wan i dai long Mas 1547, na nau strongpela pren bilong helpim Estien long sakim ol lain bilong Sobon i lus. Pikinini bilong Fransis, em Henri Namba 2, i kamap king na em i givim gen tok bilong papa long ol lain bilong Sobon long ol i mas wokim lista. Tasol Henri Namba 2 i no tingting tumas long Baibel bilong wokman bilong em i gutpela olsem wanem o i nogut olsem wanem, em i tingting long mekim ol samting bambai lain bilong Frans i ken i stap Katolik yet na i no ken bruk na em i ken i stap king bilong ol. Em i lukim ol samting ol narapela hetman long Jemani i mekim bilong holim strong bilong bosim ol man, em ol i daunim ol lain i laik bruk long Misin Katolik na stretim bek lotu, olsem na long Disemba 10, 1547, Kaunsil Bilong King i tambuim ol man long baim ol Baibel bilong Estien inap long taim ol tisa bilong lotu i wokim pinis lista bilong ol tok ol i ting em i kranki.

Misin i Kotim Em

Nau ol tisa bilong lotu i painim rot bilong putim Estien long kot bilong misin em nau tasol ol i kamapim bilong skelim ol man i sakim bilip bilong misin. Estien i save, bagarap inap painim em. Dispela kot i mekim wok inap tupela yia pinis na i kisim nem olsem ‘ples paia.’ Kot i bin makim 60 man bilong pasim ol long pos na kukim ol long paia taim ol i stap laip yet, em sampela i man bilong prinim buk na sampela i man bilong baim ol buk i go long ol man. Ol i kukim ol long ples bung ol i kolim Plas Mober, em i stap long ai bilong haus bilong Estien. Planti taim ol i kam long haus bilong Estien na painim painim sampela liklik samting ol i ken kotim em long en. Ol i givim ol askim long 80 witnes. Ol i tok, sapos wanpela man i save long sampela tok ol inap kotim Estien long en na makim olsem em i sakim bilip bilong misin, orait taim ol i kilim i dai Estien, kot bai givim wanpela hap (25 pesen) bilong ol samting bilong em long dispela man. Tasol ol inap lukim tasol ol tok Estien i putim long ples klia long ol Baibel em i wokim.

King i tok gen olsem ol tisa i mas givim lista long Kaunsil Bilong King. Tasol ol tisa i strong na ol i tok, ‘ol tisa bilong lotu i no save raitim ol tok bilong kamapim as bilong tingting bilong ol long wanem samting i sakim bilip bilong Misin; ol i save bekim tok long maus tasol, na king i mas bilipim dispela tok; sapos nogat, bai i no gat pinis long wok bilong raitim ol tok.’ Henri i no mekim wanpela tok. Estien i abrusim paia long Plas Mober, tasol em i pasim tingting long bel long lusim Frans, long wanem, ol i tambuim klostu olgeta Baibel bilong em, na em i save ol bai wok yet long mekim nogut long em.

Em i Wokim Ol Buk Long Narapela Kantri

Long Novemba 1550, Estien i go sindaun long biktaun Jeniva, long kantri Swiselan. Ol lain bilong Sobon i putim lo i tok, long Frans ol man i ken prinim Baibel Vulgate tasol; i tambu long prinim narapela Baibel. Nau Estien i stap fri na em inap prinim wanem wanem Baibel em i laik prinim, olsem na long yia 1551 em i prinim gen Nupela Testamen bilong em long tok Grik, na i gat ol tok bilong en long tok Latin tu long tupela blok, em bilong tupela Baibel Latin (Baibel Vulgate, na Baibel bilong Erasmus). Long yia 1552 em i prinim Nupela Testamen long tok Frans, i gat ol tok long tok Frans long narapela blok na ol tok Latin bilong Erasmus long narapela blok. Long dispela tupela buk, Estien i kirapim pasin bilong brukim ol tok na putim namba long ol wan wan hap o ves, olsem long ol Baibel bilong yumi long nau. Paslain long dispela, sampela man i bin wok long mekim olsem, tasol ol man i laikim pasin bilong Estien long mekim. Long yia 1553 em i wokim Baibel olgeta long tok Frans na em namba wan Baibel i gat ol ves olsem.

Long yia 1557 em i wokim wanpela Baibel i gat ol tok bilong tupela Baibel Latin na yumi ken tingim dispela Baibel, long wanem, em i putim nem tru bilong God, Jehova, long olgeta hap bilong Olpela Testamen. Arere long pes bilong Song 2 em i putim tok olsem i no stret ol i bihainim tingting kranki bilong ol Juda na rausim 4-pela leta Hibru (יהוה) em nem bilong God, na raitim ʼAdho·naiʹ. Long dispela Baibel, taim em i skruim sampela tok Latin bilong kamapim klia insait bilong tok Hibru, em i prinim ol dispela tok long narapela kain rait. Ol i bihainim dispela pasin long sampela Baibel moa ol i wokim bihain, na i paulim ol man i kaunim long nau, long wanem, taim ol i prinim tok long dispela narapela kain rait long nau, ol man i ting dispela i makim olsem em i bikpela tok, ol i no save em pasin bilong Estien long kamapim insait bilong tok.

Estien i laik tru bai ol narapela man i ken save long ol gutpela save em i bin kisim, olsem na em i givim bel tru long prinim ol Baibel. Ol manmeri bilong nau i laikim tru Baibel ol i mas tenkyu long em na long ol narapela man em ol i bin wok strong long kisim save long as tru bilong ol hap tok bilong Baibel olsem ol man i bin raitim long pastaim. Wok ol i kirapim em i go yet taim yumi kisim stretpela save moa long ol tok ples bilong bipo, na yumi painim pinis sampela moa olpela rait bilong Baibel em ol i stretpela moa na olpela moa. Klostu long taim Estien i dai (long yia 1559) em i wok long tanim gen ol tok bilong Nupela Testamen. Sampela man i askim em: “Husat bai baim? Husat bai kaunim?” Em i bekim tok olsem: ‘Olgeta saveman i givim bel long God.’

[Ol Futnot]

a Long tok Latin ol i kolim nem bilong em, Stefanus, na long tok Inglis, Stivens.

[Piksa long pes 10]

Wok bilong Robet Estien i helpim ol man i stadi long Baibel long bipo na i kam inap long nau

[Kredit Lain]

Bibliothèque Nationale, Paris

[Piksa long pes 12]

Ol piksa Estien i wokim i givim save long ol lain i kamap bihain long wokim wankain piksa

[Kredit Lain]

Bibliothèque Nationale, Paris

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim