Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • w95 5/15 p. 26-28
  • Rait Masoret Em Wanem Samting?

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Rait Masoret Em Wanem Samting?
  • Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1995
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Tok Bilong Jehova
  • Ol Liklik Popaia i Kamap
  • Ol i Laik Pinisim Ol Popaia
  • Yumi Inap Painim Wanpela Rait Masoret “Tru”?
  • Ol Masoret Ol i Husat?
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1995
  • Wanpela Gutpela Rait Hibru
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1992
  • Baibel i Abrusim Bagarap Maski Ol i Traim Long Senisim Ol Tok
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova (Bilong Pablik)—2016
  • Ol Olpela Rait Bilong Detsi—Bilong Wanem Yu Mas Save Long En?
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2001
Lukim Moa
Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1995
w95 5/15 p. 26-28

Rait Masoret Em Wanem Samting?

MASKI yumi kaunim Baibel long wanem wanem tok ples, ating hap bilong en ol i bin tanim long rait Masoret, em Ol Skripsa Hibru, o “Olpela Testamen.” I gat planti rait Masoret. Olsem na ol i kisim wanem rait, na bilong wanem ol i kisim? Rait Masoret em wanem samting? Na olsem wanem yumi ken save rait i stret?

Tok Bilong Jehova

Moses i kirap raitim Baibel long maunten Sainai long 1513 paslain long Krais. Kisim Bek 24:​3, 4 i tok: “Moses i go tokim ol manmeri long olgeta tok na lo bilong Bikpela. Ol i harim na olgeta wantaim i tok olsem, ‘Mipela bai i mekim olgeta samting olsem Bikpela i tok.’ Na Moses i raitim olgeta lo bilong Bikpela long wanpela buk.”

Ol i raitim Olpela Testamen kirap long 1513 i go inap long 443 paslain long Krais​—⁠winim 1,000 yia. Spirit bilong God i bin kirapim ol man long raitim ol tok, olsem na yumi ken bilip olsem God i stiaim ol samting na tok bilong em i no ken senis. (2 Samuel 23:2; Aisaia 40:⁠8) Tasol, olsem wanem? Dispela bai mekim na God i no larim ol man i mekim wanpela liklik popaia? Na taim ol i raitim raitim gen ol tok ol i no senisim tru wanpela leta?

Ol Liklik Popaia i Kamap

Ol man i bilip tru long God ol i bin raitim raitim gen tok bilong em inap planti handet yia, tasol isi isi sampela liklik popaia i bin kamap. Spirit bilong God i bin stiaim ol man bilong raitim Baibel, tasol spirit bilong God i no bin stiaim ol man bilong raitim gen ol tok bilong en.

Bihain long ol Juda i lusim kalabus long Babilon long 537 paslain long Krais ol i mekim wok long nupela rot bilong raitim ol tok, em rait ol i bin lainim long Babilon. Ol i raitim ol leta i skwea. Dispela bikpela senis i mekim na ol man inap paul long sampela leta i wankain liklik. Long tok Hibru ol i no save raitim ol vaul olsem a, e, i, o, u. Taim man i kaunim tok Hibru em yet i mas putim ol vaul, olsem na sapos ol i senisim wanpela leta, dispela inap givim narapela insait long wanpela tok. Tasol planti taim ol i luksave long kain popaia olsem na ol i stretim.

Planti Juda i no bin go bek long Israel taim Babilon i bagarap. Olsem na long olgeta hap bilong Midel-Is na Yurop ol haus lotu bilong ol Juda i kamap olsem ples ol Juda i bung long en na toktok long ol samting bilong spirit.a Ol dispela haus lotu i mas i gat ol kopi bilong ol rait bilong Baibel. Na taim ol i wokim planti kopi, ol inap mekim planti popaia tu.

Ol i Laik Pinisim Ol Popaia

Kirap long taim bilong ol aposel, sampela saveman bilong lo long Jerusalem i laik kamapim wanpela Baibel Olpela Testamen i stret tru na long rot bilong dispela rait ol i ken stretim olgeta narapela rait bilong Olpela Testamen ol man i wokim pinis. Tasol long dispela taim i no gat rot yet bilong save wanem rait i bilong pastaim tru na wanem rait i gat sampela popaia bilong ol man i bin raitim gen ol tok. Kirap long yia 100 samting, taim ol i laik raitim gen Olpela Testamen, i olsem ol i bihainim wankain pasin bilong raitim, tasol long dispela taim i no gat wanpela lo bilong dispela samting. Ol tok bilong Olpela Testamen i stap long buk Talmut (ol i bin wokim namel long yia 100 i go inap long yia 700 samting) i soim olsem tok bilong en i kamap long narapela rot na i no long rot bilong rait nau ol i kolim rait Masoret.

Dispela tok “lo bilong ol tumbuna” long tok Hibru i olsem ma·soh·rahʹ o ma·soʹreth. Long yia 500 samting, ol man i lukautim pasin bilong raitim raitim gen ol tok bilong Olpela Testamen ol i kolim ol lain Masoret. Ol rait ol i mekim ol i kolim ol rait Masoret. Olsem wanem wok bilong ol na ol rait ol i wokim i narapela kain?

Long dispela taim tok Hibru i no stap moa olsem wanpela tok ples bilong wanpela lain, na planti Juda ol i no save gut moa long en. Olsem na dispela olpela rait Hibru i laik pinis. Tasol bilong dispela rait i ken stap, ol Masoret i bin putim sampela mak antap o aninit long ol 22 leta bilong makim wanem vaul ol man i mas kolim. Ol Masoret i kamapim tu wanpela rot bilong putim ol mak olsem koma na fulstop bilong helpim ol man long kolim gut ol tok.

Taim ol Masoret i lukim olsem ol saveman i bin senisim sampela tok, o ol i bin mekim sampela popaia taim ol i raitim raitim gen ol tok, ol Masoret i no bin stretim dispela ol tok, nogat; ol i bin raitim sampela tok long arere bilong pes. Ol i makim ol hap tok i narapela kain na hamas taim dispela tok i kamap insait long wanpela hap bilong Olpela Testamen o olgeta hap bilong en. Na ol i raitim sampela tok bilong helpim ol man bilong raitim ol kopi bilong Baibel na bai ol i ken skelim gut ol tok ol i mas raitim. Ol i kisim save long pasin bilong sotim ol tok na bai ol i ken raitim long liklik spes tru. Long antap na daunbilo long pes ol i wokim olsem liklik dikseneri tru i kamapim sampela ves ol i bin mekim sampela stori long en long arere bilong pes.

Pasin bilong putim ol mak long rait Hibru em lain Masoret bilong Taiberias, long hap bilong raunwara Galili, i kamapim em i gutpela tru, winim ol narapela. Lain bilong Ben Asa na Ben Naptali bilong yia 800 i go inap long yia 1,100 samting, ating ol i bilong lain Karaits, ol i kisim biknem tru long wok ol i mekim.b Tupela lain i gat narapela narapela rot bilong putim mak bilong helpim ol man long kolim ol tok, na ol i bin putim ol narapela narapela tok long arere bilong ol rait bilong ol, tasol ol leta long ol rait bilong ol i klostu wankain long olgeta rait bilong Olpela Testamen​—⁠long 10-pela hap tasol ol i narapela kain.

Tupela lain Masoret, em lain bilong Ben Asa na lain bilong Ben Naptali, i helpim tru wok bilong raitim gen ol tok bilong Olpela Testamen long taim bilong ol. Bihain long Maimonides (wanpela saveman Juda i gat bikpela namba na em i stap 800 yia bipo) i litimapim ol rait bilong Ben Asa, ol narapela man tu i laikim ol rait bilong em, winim ol narapela. Olsem na long nau yumi no inap painim sampela rait bilong Ben Naptali. Ol i painim tasol sampela lista i kamapim ol samting long ol rait bilong Ben Naptali na Ben Asa i narapela narapela kain. Tasol Maimonides i litimapim ol rait bilong Ben Asa, long wanem, em i laikim pasin bilong raitim ol tok, olsem ol paragraf i gat spes namel long ol; em i no tingim samting i bikpela moa olsem ol i raitim stret ol tok o nogat.

Yumi Inap Painim Wanpela Rait Masoret “Tru”?

I gat planti tok pait namel long ol saveman long wanem rait i stap long nau em rait “tru” bilong Ben Asa. Ol i ting sapos ol i gat dispela rait ol i gat rait Masoret “tru.” Tasol i no gat wanpela rait Masoret tru tru. I gat planti rait Masoret, na olgeta wan wan i narapela narapela kain liklik. Olgeta olpela rait bilong Olpela Testamen i gat rait bilong Ben Asa na rait bilong Ben Naptali long en.

Olgeta man i tanim tok bilong Olpela Testamen long nau i gat bikpela wok tru. Ol i mas kisim save long ol rait Hibru na ol i mas save tu long wanem ol hap rait i bin senis liklik, long wanem, ol man bilong raitim gen ol tok i bin mekim sampela popaia o i gat narapela as na rait i bin senis. Ol rait Masoret bai i helpim ol gut long tanim tok, tasol ol i mas lukim tu ol narapela rait i olpela tru na ating ol i gat ol tok i stret long en.

Long tok i go pas long buk bilong em The Text of the Old Testament, Ernst Würthwein i tok: “Sapos mipela i kamap long wanpela tok i hatwok long tanim, mipela i no inap bungim tasol ol narapela narapela rait na makim wanpela i olsem i no hatwok, olsem sampela taim mipela i kisim ol rait Hibru, na sampela taim Baibel Septuagint, na sampela taim buk Aramaic Targum. I no olgeta rait i stret. Olgeta wan wan i narapela kain na i gat narapela narapela stori bilong en. Sapos mipela i no laik mekim ol popaia, mipela i mas save gut long ol dispela rait.”

I gat as tru na yumi ken bilip olsem Jehova i bin lukautim gut Baibel. Inap planti handet yia, planti gutpela man i bin wok gut wantaim, olsem na i no hatwok long yumi ken kisim tok bilong Baibel, na long kisim save long sampela stori bilong en. Sapos wanpela leta o tok i bin senis liklik, dispela i no bin pasim yumi long kisim gut save long insait long tok bilong Baibel. Nau, bikpela askim em olsem: Bai yumi bihainim Tok Bilong God, em Baibel?

[Ol Futnot]

a Planti Juda, em ol i no sindaun long Israel, ol i no inap moa kaunim gut tok Hibru. Olsem na wanpela lain olsem, ol i sindaun long Aleksandria long Isip, ol i pilim olsem ol i mas i gat Baibel long tok ples bilong ol Grik. Bilong helpim ol dispela man, ol i tanim Baibel i go long tok Grik long yia 300 samting paslain long Krais. Bihain dispela Baibel Septuagint i bikpela samting bilong helpim ol man long skelim ol tok bilong ol Baibel.

b Long yia 760 samting, wanpela lain Juda ol i kolim Karaits i strong long ol man i mas bihainim gut moa yet tok bilong Baibel. Ol i sakim bikpela namba bilong ol tisa bilong lotu Juda, na “Lo Bilong Maus,” na Talmut. Ol i gat as na ol i lukautim ol rait bilong Baibel. Sampela famili bilong dispela lain i kamap saveman tru bilong lain Masoret.

[Piksa long pes 26]

Rait Masoret i stap long “Aleppo Codex”

[Kredit Lain]

Bibelmuseum, Münster

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim