Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • w95 9/15 p. 26-29
  • Ol Masoret Ol i Husat?

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Ol Masoret Ol i Husat?
  • Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1995
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Famili Bilong Ben Asa
  • Mas Inap Long Tingim Gut Ol Tok
  • Ol i Gat Wanem Bilip?
  • Wok Bilong Ol i Helpim Yumi
  • Rait Masoret Em Wanem Samting?
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1995
  • Wanpela Gutpela Rait Hibru
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1992
  • Baibel i Abrusim Bagarap Maski Ol i Traim Long Senisim Ol Tok
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova (Bilong Pablik)—2016
  • Mi Laikim Tumas Graun na Bai Mi Inapim Dispela Laik Inap Oltaim Oltaim
    Kirap!—1998
Lukim Moa
Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1995
w95 9/15 p. 26-29

Ol Masoret Ol i Husat?

JEHOVA, em “God bilong mekim pasin [olsem tok] tru tasol,” em i bin lukautim Baibel, em Tok bilong em, i kam inap long nau. (Song 31:⁠5) Tasol birua bilong tok i tru, em Satan, em i bin wok strong long paulim ol tok bilong Baibel na pinisim olgeta. Orait, olsem wanem na Baibel i stap yet long nau na tok bilong en i wankain olsem long taim ol i bin raitim pastaim?​—⁠Lukim Matyu 13:⁠39.

Hap bekim bilong dispela askim i stap long wanpela tok bilong Profesa Robert Gordis, em i tok: ‘Ol man i no bin pilim tumas bikpela wok bilong ol Hibru i bin raitim raitim gen ol tok bilong Baibel, em ol i bin kolim ol olsem ol masoret, olsem ol man bilong bihainim stret pasin bilong ol man bilong bipo tru i bin mekim dispela wok. Ol dispela man yumi no save long nem bilong ol, ol i bin was gut tru taim ol i raitim raitim gen ol tok bilong Baibel, nogut ol i mekim wanpela popaia.’ Tru, planti bilong dispela lain yumi no save long nem bilong ol. Tasol i gat wanpela famili bilong lain Masoret em nem bilong ol i stap na ol man i save long en​—⁠em nem Ben Asa. I gat wanem sampela stori bilong dispela lain na ol narapela wanwok Masoret ol man i save long en?

Famili Bilong Ben Asa

Sampela saveman bilong lain Juda i bin raitim raitim gen hap bilong Baibel ol i bin raitim pastaim long tok Hibru, em planti man i save kolim Olpela Testamen. Orait, kirap long yia 500 samting i go inap long yia 1000, ol i bin kolim dispela lain olsem ol Masoret. Wanem sampela wok bilong dispela lain bilong raitim raitim gen Baibel?

Inap planti handet yia ol rait Hibru i no gat ol leta olsem a, e, i, o, u. Man bilong kaunim tok, em yet i mas kolim ol dispela leta insait long tok. Tasol long taim bilong ol Masoret, planti Juda i no save gut long dispela tok ples, olsem na ol i no save moa long pasin bilong kolim stret ol tok bilong en. Sampela lain Masoret i stap long Babilon na Israel, ol yet i tingim na wokim sampela mak bilong putim namel long ol leta na bai ol man inap kolim gut ol tok. Ol man i kamapim olsem 3-pela pasin bilong raitim ol tok, tasol wanpela i gutpela tru em bilong ol Masoret ol i stap long Taiberias, long hap bilong raunwara Galili, em ples bilong famili bilong Ben Asa.

Sampela buk i kolim 5-pela lain Masoret bilong dispela famili, kirap long Bikpela Asa bilong yia 700 samting. Ol narapela em Nehemia Ben Asa, Asa Ben Nehemia, Moses Ben Asa, na las bilong ol, em Aron Ben Moses Ben Asa bilong yia 900 samting.a Ol dispela man i go pas long wok bilong stretim gut ol rait na bai em i ken kamapim klia ol tok bilong Baibel Hibru na i stret long pasin ol i ting ol i mas kolim. Bilong kamapim ol dispela nupela kain rait, ol i mas save gut long pasin bilong kolim ol tok Hibru. I no gat wanpela lo tru ol i bin raitim long pasin bilong kolim stret tok Hibru. Olsem na yumi ken tok, ol dispela lain Masoret ol i olsem namba wan lain bilong raitim lo bilong kolim stret ol tok Hibru.

Aron, em laspela Masoret long famili Ben Asa, em i namba wan man bilong raitim na stretim ol dispela tok ol i bin kisim save long en. Em i mekim olsem long buk bilong em, “Sefer Dikdukei ha-Te‘amim,” em namba wan buk i gat ol lo bilong kolim stret tok Hibru. Inap sampela handet yia bihain long em, ol man bilong raitim lo bilong kolim stret tok Hibru ol i bin mekim wok long dispela buk. Tasol dispela em i hap wok tasol ol Masoret i bin mekim. Ol i mekim wanpela bikpela wok moa. Em wanem wok?

Mas Inap Long Tingim Gut Ol Tok

Nambawan tingting bilong ol Masoret em bilong raitim stret olgeta wan wan tok na leta bilong Baibel. Bilong mekim olsem, ol i raitim ol tok long arere arere bilong pes bilong makim ol tok ol man bilong raitim gen Baibel long pastaim ol i bin senisim o ol i popaia long raitim. Na long arere bilong pes ol Masoret i makim ol tok i narapela kain na hamas taim ol dispela tok i kamap insait long wanpela hap bilong Ol Skripsa Hibru o olgeta hap bilong en. Ol i raitim long wanpela kain pasin bilong sotim tru ol rait, long wanem, i no gat bikpela spes bilong raitim ol tok. Ol i makim tu wanem tok o leta i stap namel tru long sampela buk bilong Baibel. Na ol i kaunim olgeta wan wan leta bilong ol tok i stap long Baibel na bai ol i ken raitim stret olgeta tok bilong en.

Antap na daunbilo long pes, ol Masoret i raitim sampela tok i stori long ol dispela sotpela rait i stap long arere bilong pes.b Dispela i helpim ol taim ol i laik glasim gut wok bilong ol. Long dispela taim bipo i no gat namba bilong ol ves bilong Baibel, na i no gat wanpela buk i gat lista bilong ol wan wan tok bilong Baibel na ples bilong painim. Orait, olsem wanem ol inap lukim ol narapela narapela hap bilong Baibel bilong save, ol tok ol i raitim i stret o nogat? Ol i mekim olsem: Antap na daunbilo long ol pes, ol i raitim hap tok bilong wanpela ves i wankain, na dispela i bilong helpim ol long tingim wanem ol narapela hap bilong Baibel dispela tok i stap long en. I no gat bikpela hap spes, olsem na planti taim ol i save raitim wanpela hap tok tasol bilong kirapim ol long tingim ves i wankain. Bilong ol i ken mekim wok long ol dispela tok ol i bin raitim long arere bilong ol pes, ol i mas inap long tingim olgeta tok bilong Ol Skripsa Hibru.

Ol lista i longpela tumas long raitim long arere bilong pes, ol i raitim long narapela hap bilong buk. Olsem: Rait Masora long arere bilong pes long Stat 18:3 i gat 3-pela leta Hibru, olsem קלד. Dispela i makim namba 134. Long narapela hap bilong Baibel, i gat wanpela lista i stap na i makim 134 ples ol man bilong raitim gen Baibel paslain long ol Masoret ol i bin rausim nem Jehova long hap bilong Baibel ol i bin raitim pastaim long tok Hibru, na ol i putim nem “Bikpela.”c Ol Masoret i save ol man i bin senisim dispela tok, tasol ol i no laik senisim ol tok ol man paslain long ol i bin raitim. Ol i makim ol dispela senis long arere bilong pes. Tasol ol dispela man paslain long ol, ol i bin senisim dispela tok, olsem na bilong wanem ol Masoret i was gut tru na bai ol i no ken senisim hap tok bilong Baibel? Ating bilip Juda bilong ol i narapela kain long bilip bilong ol dispela man bilong raitim gen Baibel paslain long ol o olsem wanem?

Ol i Gat Wanem Bilip?

Long dispela taim, sampela senis i kamap insait long lotu Juda. Kirap long taim bilong ol aposel, lotu Juda i gat ol tok bilong ol tisa bilong lotu long en, em i wok long kamap strong. Taim ol i raitim Talmut na rait bilong ol tisa bilong lotu Juda i kamapim insait bilong ol tok, Baibel i kamap olsem nambatu bilong ol dispela rait bilong ol tisa bilong lotu, em ol i kamapim insait bilong lo ol Juda i kisim long maus. Olsem na ol man inap ting, i no bikpela samting long raitim stret tru olgeta tok bilong Baibel na bai em i wankain olsem bilong pastaim.

Long yia olsem 700 samting, wanpela lain ol i kolim Kara ol i sakim dispela pasin. Ol i laik kamapim strong long ol man olsem pasin bilong stadi long Baibel i bikpela samting tru, olsem na ol i sakim bikpela namba na tok bilong ol tisa bilong lotu Juda na Talmut tu. Ol i strong long bihainim tok bilong Baibel tasol. Dispela i as na ol i ting ol i mas lukautim gut ol tok bilong Baibel na bai em i stret, na wok bilong ol Masoret i kamap strong gen.

Tasol olsem wanem? Bilip bilong ol tisa bilong lotu Juda o bilong ol Kara i bin stiaim tingting bilong ol Masoret? Wanpela saveman bilong ol rait bilong Baibel long tok Hibru, em M. H. Goshen-Gottstein, em i tok: “Ol Masoret i bilip tru olsem . . . ol i bihainim wanpela pasin bilong ol Juda bilong bipo tru i bin mekim dispela wok, na sapos long laik bilong ol yet ol i senisim sampela tok, dispela em i bikpela rong tru ol i mekim.”

Ol Masoret i ting, wok bilong ol long raitim raitim gen Baibel em i wanpela wok holi. Tru, ating wan wan bilong ol i gat sampela tingting bilong lotu na dispela i bin kirapim ol, tasol yumi ken ting, ol tok na tingting bilong ol man i no bin stiaim tingting bilong ol Masoret taim ol i mekim wok bilong raitim gen Baibel. Ol i raitim ol tok long arere bilong pes na i no gat spes bilong raitim ol tok pait bilong ol tisa bilong lotu. Nambawan bikpela samting long tingting bilong ol, em tok bilong Baibel; ol i no laik senisim liklik, nogat.

Wok Bilong Ol i Helpim Yumi

Long dispela taim bipo, ol Israel i no stap moa olsem lain bilong God, tasol ol dispela Juda i gat wok long raitim raitim gen ol tok bilong Baibel, ol i givim bel olgeta long raitim stret olgeta tok na bai em i wankain olsem Baibel bilong pastaim. (Matyu 21:​42-44; 23:​37, 38) Robert Gordis i stori long bikpela wok famili bilong Ben Asa i bin mekim, na em i tok stret olsem: “Ol dispela man bilong pasin daun na man bilong wok . . . ol i bin mekim traipela wok tru bilong lukautim ol tok bilong Baibel na bai i no gat sampela tok i lus o senis, tasol ol i no kisim biknem long dispela wok.” (The Biblical Text in the Making) Olsem na inap 400 yia samting i go pinis, taim sampela man olsem Luter na Tindel i sakim bikpela namba bilong misin long bosim ol man na ol i kirap tanim Baibel long tok ples bilong ol man na bai ol inap kaunim Baibel, ol inap mekim wok long wanpela Baibel Hibru ol i bin lukautim gut ol tok bilong en.

Wok bilong ol Masoret i helpim yumi long nau tu. Taim ol i tanim tok bilong Ol Skripsa Hibru bilong Baibel New World Translation of the Holy Scriptures, ol i lukim Baibel Hibru ol Masoret i bin raitim raitim gen. Na ol i wok yet long tanim dispela Baibel New World Translation long kain kain tok ples, na ol i gat wankain tingting olsem bilong ol Masoret bilong bipo, em ol i givim bel olgeta na ol i strong long raitim olgeta tok i stret. Yumi mas bihainim pasin bilong ol na tingim gut Tok bilong God Jehova.​—⁠2 Pita 1:⁠19.

[Ol Futnot]

a Long tok Hibru dispela tok “ben” i olsem “pikinini man.” Olsem na dispela nem Ben Asa i olsem “pikinini man bilong Asa.”

b Ol dispela tok ol Masoret i bin raitim long arere arere bilong pes, ol i save kolim Liklik Masora. Ol tok ol i raitim antap na daunbilo long pes, ol i kolim Bikpela Masora. Ol lista i stap long ol narapela hap bilong buk ol i kolim Laspela Masora.

c Lukim Appendix 1B long New World Translation of the Holy Scriptures With References.

[Blok/Piksa long pes 28]

Lo Bilong Kolim Ol Tok Hibru

OL MASORET i bin wok inap planti handet yia long painim gutpela pasin tru bilong raitim ol mak bilong a, e, i, o, u, na sampela mak moa bilong kamapim klia ol tok. Olsem na olgeta lain long famili bilong Ben Asa ol i wok long stretim stretim dispela wok. Sampela rait i stap yet long nau i gat ol stail na wok bilong tupela laspela man long famili bilong Ben Asa, em Moses na Aron.d Sapos yumi skelim gut ol dispela rait, bai yumi lukim olsem Aron i bin kamapim lo bilong kolim na raitim sampela liklik hap tok, na dispela i narapela kain long lo bilong ol dispela samting em papa bilong em, Moses, i bin kamapim.

Ben Naptali i bin i stap long taim bilong Aron Ben Asa. Dispela rait bilong Moses Ben Asa (Cairo Codex) i gat planti rait long en ol man i ting em i bilong Ben Naptali. Olsem na ating Moses Ben Asa yet i bin skulim Ben Naptali o tupela wantaim i bihainim pasin bilong ol saveman bilong bipo long raitim gen Baibel. Planti saveman i save toktok long sampela samting long rait bilong Ben Asa na Ben Naptali i narapela narapela kain, tasol M. H. Goshen-Gottstein i tok: “Mi ting i stret yumi ken tok, insait long famili bilong Ben Asa i gat tupela kain pasin bilong raitim ol tok, na ol dispela rait i narapela narapela kain yumi ken kolim olsem: Rait bilong Ben Asa i narapela kain long rait bilong Ben Asa.” Olsem na i no stret long tok, insait long lain bilong Ben Asa i gat wanpela pasin tasol bilong raitim ol tok. Bihain ol man bilong tanim Baibel ol i laikim ol rait bilong Aron Ben Asa na ol i mekim wok long ol dispela rait tasol. Tasol i no olsem dispela rait i winim tru ol narapela, nogat. Moses Maimonides, em wanpela saveman bilong Talmut em i bin i stap olsem 800 yia samting bipo, em i litimapim ol rait bilong Aron Ben Asa na nau ol man i laik mekim wok long dispela rait tasol.

[Piksa—Ol Hibru leta]

Hap bilong Kisim Bek 6:2 i gat ol mak bilong kolim a, e, i, o, u, na sampela mak moa, na rait aninit i no gat ol dispela mak

[Ol Futnot]

d Wanpela rait bilong Moses (em Cairo Codex, bilong yia 895) i gat tok bilong ol profet bilong pastaim na ol laspela profet tasol, dispela rait i kamapim pasin bilong em long raitim gen tok bilong Baibel. Tupela rait bilong Aron Ben Asa (em Aleppo, bilong yia 930 samting na Leningrad, bilong yia 1008) i kamapim pasin bilong em long raitim gen Baibel.

[Piksa long pes 26]

Taiberias, em ples lain Masoret i bin mekim wok bilong ol namel long yia 700 samting na yia 1000

[Kredit Lain]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim