‘Wok Long Kisim Kaikai i No Save Bagarap’
EM STORI BILONG DAVID LUNSTRUM
Mi wantaim brata bilong mi, Elwood, i stap antap winim 9-pela mita na penim wanpela nupela toksave long banis bilong faktori Wastaua. Winim 40 yia bihain, dispela toksave i stap yet na i kirapim ol man long “KAUNIM TOK BILONG GOD EM BAIBEL HOLI LONG OLGETA DE.” Long olgeta wan wan wik, planti tausen tausen man i lukim dispela toksave taim ol i brukim Bruklin Bris, em wanpela bris i gat nem.
MI INAP tingim yet dispela taim mi stap liklik na long 5 klok moningtaim mama i kirap pinis na wasim ol klos bilong mipela bikpela famili, na papa i wok long redi long go long wok. Long kain taim olsem, tupela i save tok pait—papa i save tok, insait long planti milion milion yia ol man i bin kamap nating long rot bilong evolusen, na mama i save kamapim ol tok bilong Baibel i makim olsem God yet i bin wokim man.
Taim mi gat 7-pela krismas tasol, mi save pinis mama i holim tok i tru. Mi laikim tru papa, tasol mi save ol samting em i bilip long en i no inap helpim ol man long bihain. Sapos mama i save olsem planti yia bihain tupela pikinini man bilong em bai penim wanpela toksave i kirapim ol man long kaunim Baibel, ating bai em i amamas tru, long wanem, Baibel em i wanpela buk em i laikim tumas!
Tasol pastaim mi laik stori long olsem wanem mi bin kisim dispela gutpela wok. Olsem na mi mas stori long ol samting i bin kamap long 1906, em 3-pela yia paslain long taim mama i karim mi.
Mama i Gutpela Piksa
Long 1906, mama tupela papa i marit nupela na ol i sindaun long wanpela haus sel long Arisona. Wanpela Sumatin Bilong Baibel, em nem bilong ol Witnes Bilong Jehova long dispela taim, em i kam na tilim sampela buk Studies in the Scriptures long mama, em Charles Taze Russell i bin raitim. Em i kaunim buk i go inap nait olgeta, na kwiktaim em i save em i painim pinis dispela tok i tru em i bin wok long painim. Papa i no stap, em i raun painim wok mani, na mama i laik em i mas hariap i kam bek.
Papa tu i no amamas long ol samting ol misin i bin lainim ol man long en, olsem na pastaim em i bilipim ol dispela tok i tru bilong Baibel. Tasol bihain em i kirap long bihainim tingting bilong em yet long ol samting bilong lotu, na em i mekim na i hatwok long mama i bihainim lotu i tru. Tasol mama i no lusim wok bilong lukautim mipela ol pikinini long ol samting bilong skin wantaim ol samting bilong spirit, nogat.
Mi tingim yet dispela taim mama i save lusim plua antap na i kam daun na kaunim sampela tok bilong Baibel long mipela o em i kamapim wanpela gutpela samting bilong spirit—em i save mekim olsem long olgeta nait maski long moningtaim i go apinun em i bin mekim bikpela wok. Papa tu i save wok strong, na taim mi wok long i go bikpela, em i lainim mi long pasin bilong penim haus samting. Tru papa i lainim mi long pasin bilong mekim wok, tasol mama i lainim mi long ol samting mi mas wok long kisim, em dispela samting Jisas i tokim yumi long kisim, em ‘kaikai i no save bagarap.’—Jon 6:27.
Bihain mipela i go sindaun long Elensbek, em wanpela liklik taun long provins Wosington i stap long hap is bilong Siatel inap 180 kilomita. Taim mipela ol pikinini wantaim mama i kirap long go long ol miting bilong ol Sumatin Bilong Baibel, mipela i save bung long haus bilong ol brata yet. Taim mipela i kisim save olsem mipela i mas go long ol haus na autim tok, olgeta man i bin kam bung wantaim mipela, ol i no kam moa. Tasol i no gat wanpela taim na mama i surik bek. Dispela i strongim mi long bihainim olgeta tok em oganaisesen bilong Jehova i save stiaim yumi long en.
Papa na mama i kamapim 9-pela pikinini olgeta. Mama i karim mi long Oktoba 1, 1909—mi namba 3 pikinini. Sikspela bilong ol dispela pikinini i bihainim gutpela pasin bilong mama na kamap strongpela Witnes Bilong Jehova.
Dediket na Baptais
Taim mi gat 18 krismas samting, mi dediket long Jehova, na long 1927, mi kisim baptais long wara bilong makim dispela samting. Mi kisim baptais insait long wanpela olpela haus long Siatel, bipo em wanpela haus lotu Baptis. Mi amamas ol i bin rausim het, olsem stipel, bilong en. Taim mipela i kamap pinis long ples waswas i stap daunbilo long dispela haus, ol i givim longpela blakpela klos long mipela long pasim—i luk olsem mipela laik go long wanpela bung bilong planim man i dai pinis.
Sampela mun bihain, mi go bek long Siatel, na nau em namba wan taim mi go long ol haus na autim tok. Brata i lukautim grup i tokim mi, “Yu go autim tok long dispela hap, na mi bai kirap long dispela hap hia.” Mi pret, tasol mi tilim sampela buklet wantaim wanpela gutpela meri. Taim mi go bek long Elensbek, mi wok yet long autim tok long ol haus, na nau, klostu 70 yia bihain, mi amamas yet long mekim dispela wok.
Mi Mekim Wok Long Nambawan Ofis
Liklik taim bihain, wanpela man i wok long Betel long Bruklin, em nambawan ofis bilong Sosaiti Was Taua, em i kirapim mi long mekim wok volantia long Betel. Bihain liklik mi lukim wanpela toksave long nius Wastaua i singautim ol man i go wok long Betel, olsem na mi kirap na raitim wanpela pepa olsem. Mi tingim yet dispela taim mi kisim pas i tokim mi long go wok long Betel, Nu Yok, kirap long Mas 10, 1930. Em nau, long dispela rot mi kirap mekim wok long kisim ‘kaikai i no save bagarap.’
Mi man bilong penim haus samting, olsem na ating ol i mas givim dispela kain wok long mi, a? Tasol namba wan wok mi kisim, em long faktori long wokim masin bilong samapim ol buk. Mi save mekim wankain samting long olgeta taim, tasol mi no les; mi amamas long mekim dispela wok i go inap 6-pela yia. Wanpela traipela masin bilong wokim planti buklet, em mipela i kolim The Old Battleship, i gat wanpela let i wokabaut na i karim ol buklet i kam daunbilo long mipela. Mipela amamas long resis i go bilong samapim ol dispela buklet.
Bihain mi kisim wok long kain kain dipatmen, olsem dipatmen bilong wokim ol pikap. Mipela i mekim wok long ol dispela masin bilong kamapim ol tok bilong Baibel long ol man bilong haus. Ol volantia i wok long dispela dipatmen ol i wokim wanpela kain pikap bilong karim long han. Dispela pikap i gat ol plet singsing i kamapim ol tok bilong Baibel, na i gat sampela hap long en bilong putim ol buklet, na ating sanwis tu. Long wanpela kibung i kamap long Detroit, Misigen, long 1940, mi amamas long soim ol brata sista long pasin bilong mekim wok long ol dispela masin.
Tasol mipela i no wokim ol gutpela pikap tasol. Mipela i wok tu long stretim sampela pasin bilong mipela long ol samting bilong spirit. Olsem: Pastaim ol Witnes Bilong Jehova ol i save pasim wanpela pin olsem bilas, i gat kruse na hat bilong king long en. Tasol bihain, mipela i kisim save olsem ol i bin pasim Jisas long wanpela pos—i no long kruse. (Aposel 5:30) Olsem na ol Witnes i lusim dispela pasin. Mi kisim wok bilong rausim ol bilas samting long ol dispela pin. Bihain ol i putim long paia, na hap gol ol i kisim ol i baim i go long ol man.
Maski mipela i wok 5 de na hap long olgeta wik, long Sarere Sande mipela i save go autim tok. Wanpela taim, polis i kam holim mipela 16-pela na putim mipela long kalabus long Bruklin. Bilong wanem ol i mekim olsem? Long dispela taim bipo, mipela i save ting olgeta lotu i lotu giaman. Olsem na mipela i bin karim ol strongpela pepa i gat rait long wanpela hap i tok “Ol Lotu i Olsem Trap Bilong Giamanim Yu,” na long narapela hap bilong pepa i gat rait “Mekim Wok Bilong God na King Krais Jisas.” Mipela i karim ol pepa olsem, na ol i putim mipela long kalabus, tasol loya bilong Sosaiti Was Taua, Hayden Covington, em i baim kot na mipela i lusim kalabus. Long dispela taim bipo, Sprim-Kot Bilong Yunaitet Stets i save harim planti kot bilong mipela ol Witnes—mipela laik stap fri long mekim lotu—na mi amamas long stap long Betel na harim ol ripot i stori long ol kot em mipela i winim.
Bihain mi kisim wok bilong penim ol samting, em dispela wok mi gat save long en. Wanpela bilong ol 5-pela provins bilong Nu Yok Siti, em Staten Ailan, na bipo long dispela ailan mipela i gat redio-stesen bilong mipela yet, ol i kolim WBBR. Longpela bilong tupela taua bilong en i go antap winim 60 mita, na i gat sampela waia i strongim ol dispela taua. Mi sindaun long wanpela liklik plang na wanpela wanwok i pulim mi i go antap na mi penim ol waia na taua. Sampela i bin askim mi, taim mipela i mekim dispela wok, mipela i save beten planti taim o olsem wanem?
Wanpela wok mi no inap lusim tingting long en i olsem: Long ol mun i olsem taim bilong san, mipela i bin wok long wasim ol windo bilong faktori na penim ol arere bilong windo. Mipela i sanapim wanpela plang bilong sanap long en, na arere arere long plang mipela i pasim rop bambai mipela inap pulim plang i go antap na bilong lusim i kam daun, na i go olsem inap 8-pela plua.
Famili i Helpim Mi
Long 1932 papa i dai na mi tingting planti, bai mi lusim wok long Betel na go helpim mama o olsem wanem. Olsem na mi raitim liklik pas, na wanpela de, paslain long belo, mi putim pas long namba wan tebol em Brata Rutherford, presiden bilong Sosaiti i save sindaun long en. Pas i tok mi laik toktok wantaim em. Taim em i kisim save olsem mi tingim mama, tasol mi gat sampela brata na sista i stap yet wantaim mama, em i askim mi, “Yu gat laik long stap long Betel na mekim wok bilong Bikpela?”
Mi bekim tok, “Yes, mi laik mekim olsem.”
Olsem na em i tok, gutpela sapos mi raitim pas long mama na bai mi inap save, mama i orait long mi long stap long Betel o nogat. Mi mekim olsem, na mama i bekim pas i tok em i orait long dispela samting. Mi pilim tru gutpela pasin sori bilong Brata Rutherford wantaim gutpela tok em i bin givim long mi.
Insait long planti yia mi stap long Betel, mi save raitim pas long famili bilong mi bilong strongim ol long mekim wok bilong Jehova, wankain olsem mama i bin strongim mi. Mama i dai long Julai 1937. Em i bin strongim tru mipela ol famili bilong em! Bikpela brata na susa bilong mi, Paul na Esther, na liklik susa, Lois, em tripela tasol i no kamap Witnes. Tasol Paul i helpim wok bilong mipela na em i givim hap graun long mipela long wokim namba wan Haus Kingdom bilong mipela.
Long 1936, susa bilong mi Eva i kisim wok bilong autim tok long olgeta de, olsem wanpela painia. Long dispela yia stret em i maritim Ralph Thomas, na long 1939 tupela i kisim wok bilong raun na ol i go lukim ol kongrigesen bilong ol Witnes Bilong Jehova. Bihain ol i go stap long Meksiko, na inap 25 yia ol i helpim wok bilong Kingdom long dispela hap.
Long 1939 tupela susa bilong mi, Alice na Frances, ol tu i kisim wok painia. Long kibung i kamap long Sen Lui long 1941 mi amamas long lukim Alice i soim pasin bilong mekim wok long pikap long ol man i kam bung—em ol pikap mi bin helpim ol narapela long wokim! Sampela taim Alice i bin lusim wok painia bambai em i ken mekim sampela wok insait long famili em i mas mekim, tasol sapos yumi bungim olgeta yia em i bin mekim wok painia, i olsem em i winim 40 yia pinis. Long 1944 Frances i go long Wastaua Baibel Skul Bilong Gileat, na inap sampela yia em i mekim wok misineri long Pueto Riko.
Joel na Elwood, em tupela laspela bilong famili, ol i kamap painia long Montana long 1940 samting. Joel i stap strongpela Witnes na nau em i wanpela wokman bilong kongrigesen. Long 1944 Elwood i kam wok wantaim mi long Betel, na mi amamas tru long dispela. Taim mi lusim papamama, em i gat 5-pela krismas tasol. Olsem mi stori pinis, mitupela i bin wok wantaim long penim dispela toksave i stap long banis bilong faktori: “Kaunim Tok Bilong God Em Baibel Holi Long Olgeta De.” Planti taim mi save tingim, dispela toksave i bin kirapim hamas man long kaunim Baibel.
Elwood i wok long Betel i kam inap 1956 na em i maritim Emma Flyte. Inap planti yia Elwood tupela Emma i bin wok wantaim long mekim wok painia—inap sampela yia long Kenya, Afrika, na Spen tu. Elwood i kisim sik kensa, na long 1978 taim em i stap long Spen, em i dai. Emma i stap yet long Spen na mekim wok painia.
Marit na Famili
Long Septemba 1953, mi lusim wok Betel bilong maritim Alice Rivera, em wanpela painia long kongrigesen Bruklin Senta—mi tu mi bin go long dispela kongrigesen. Maski mi tokim Alice mi gat tingting long go long heven, em i gat laik yet long maritim mi.—Filipai 3:14.
Mi bin wok long Betel inap 23 yia, olsem na taim mi kirap mekim wok mani olsem man bilong penim haus samting, bambai mitupela Alice i ken mekim wok painia, mi hatwok tru. Oltaim Alice i bin helpim mi, maski sampela taim em i sik na em i mas lusim wok painia. Long 1954 Alice i kisim bel. Em i no inap karim dispela pikinini, olsem na dokta i mas katim em na kamautim pikinini. Dispela namba wan pikinini bilong mipela, John, em i no bagarap, tasol Alice i lusim planti blut na ol dokta i ting em bai dai. Wanpela taim ol i ting klok i no wok moa. Tasol em i no dai, na bihain em i orait olgeta.
Sampela yia bihain, papa bilong Alice i dai, na mipela i go sindaun long narapela hap bilong Long Ailan bambai Alice i ken lukautim mama bilong em. Mipela i no gat ka, olsem na mi save wokabaut long lek o raun long PMV na sabwe. Long dispela rot mi inap mekim yet wok painia na lukautim famili. Tru mi bin lusim sampela samting bilong skin, tasol amamas mi kisim long mekim wok painia i winim tru ol dispela samting. Mi bin kisim planti blesing long rot bilong helpim ol narapela, wanpela em Joe Natale—em i lusim gutpela wok mani long pilai beisbal bambai em i ken kamap wanpela Witnes.
Pasin nogut i go bikpela long hap bilong Nu Yok Siti, olsem na long 1967 mi kisim Alice tupela John i go sindaun long Elensbek, em as ples bilong mi. Nau mi amamas tru long lukim planti tumbuna pikinini bilong mama bilong mi, na ol pikinini bilong ol tu, ol i mekim wok bilong God long olgeta de. Sampela i wok long Betel. John wantaim meri pikinini bilong em ol tu i stap gut long mekim wok bilong Jehova.
Sori tru, long 1989, meri bilong mi, Alice, em i dai. Tasol mi wok yet long autim tok long olgeta de na dispela i bin helpim mi long karim dispela hevi. Nau mitupela susa bilong mi, Alice, i wok wantaim long mekim wok painia. Mi amamas mitupela i stap long wanpela haus gen na mipela i wok strong long mekim dispela bikpela wok i winim tru olgeta narapela wok!
Long 1994, mi go lukim haus Betel, em namba wan taim mi bin go long Betel insait long 25 yia. Mi amamas tru long lukim planti brata sista mi bin wok wantaim ol winim 40 yia i go pinis! Taim mi go wok long Betel long Bruklin long 1930, famili Betel i olsem 250 tasol, tasol nau famili i winim 3,500!
Kaikai Bilong Spirit i Strongim Mi
Planti taim mi kirap long moningtaim tru na wokabaut arere long wara Yakima, klostu long haus bilong mipela. Mi inap lukim gutpela maunten Renier—i gat bikpela ais long en, na longpela bilong en i go antap tru winim 4,300 mita. Planti animal bilong bus i stap. Sampela taim mi lukim ol dia, na wanpela taim mi bin lukim wanpela kain dia ol i kolim elk.
Taim mi stap wanpis olsem, mi inap tingim gut long bel ol gutpela samting Jehova i save givim long yumi. Mi save beten askim God Jehova long strongim mi long mekim yet wok bilong em. Taim mi wokabaut i go, mi amamas long mekim singsing—mi laikim tru dispela singsing “Amamasim Bel Bilong Jehova” i tok: “O God, mi givim bel long yu; mi laik mekim ol wok bilong yu. Na mi ken wok wantaim ol man long amamasim yu oltaim.”
Mi amamas tru mi bin tingting long mekim wanpela wok i save amamasim bel bilong Jehova. Mi beten long mi ken mekim yet dispela wok i go inap long taim mi go long heven na kisim gutpela pe God i bin tok promis long en. Mi laik bai dispela stori i ken kirapim sampela narapela tu long ol i ken mekim wok long kisim ‘kaikai i no save bagarap.’—Jon 6:27.
[Ol Piksa long pes 23]
Elwood i penim toksave, “KAUNIM TOK BILONG GOD EM BAIBEL HOLI LONG OLGETA DE”
[Piksa long pes 24]
Mi wantaim Grant Suiter na John Kurzen i soim pasin bilong mekim wok long nupela pikap, long kibung long 1940
[Piksa long pes 25]
Long 1944 mipela ol dispela i stap long tok i tru i mekim wok painia. Kirap long han kais: David, Alice, Joel, Eva, Elwood, na Frances
[Piksa long pes 25]
Ol brata susa i stap laip yet, kirap long han kais: Alice, Eva, Joel, David, na Frances