I Gat Wanem As na Ol Lotu Giaman i Mas Pinis
“Yupela ol manmeri bilong mi, yupela i mas lusim dispela ples na i kam ausait. Nogut yupela i poroman wantaim em long ol sin em i save mekim. Na nogut yupela bai i poroman wantaim em tu long taim em i kisim pe nogut bilong ol dispela sin.”—KTH 18:4.
‘BIKPELA BABILON em i pundaun pinis!’ Tru tumas, long ai bilong Jehova olgeta lotu giaman i pundaun pinis. Dispela i kamap kirap long 1919 taim liklik hap lain bilong ol brata spirit bilong Krais ol i lusim strong bilong ol lotu i holim nating nem Kristen, em bikpela hap bilong Bikpela Babilon. Olsem na ol i stap fri long tokaut long ol rong bilong ol lotu giaman na long God i bosim graun long rot bilong Kingdom bilong Krais. Kirap long yia 1900 samting i kam inap nau ol gutpela Witnes bilong Jehova i bin kamapim long ples klia rong bilong ol lotu giaman, em Satan i bin mekim wok long ol bilong “giamanim olgeta manmeri bilong graun.”—KTH 12:9; 14:8; 18:2.
Bikpela Babilon i Bin Pundaun Olsem Wanem?
2 Tasol ating sampela bai tok, ‘Ol lotu i wok long go bikpela long planti kantri, olsem wanem na yumi ken tok Babilon i pundaun pinis?’ Winim wan bilion manmeri i stap long Misin Katolik na winim wan bilion long lotu Islam. Long Not na Saut na Sentral Amerika lotu Talatala i strong yet, long olgeta taim ol i wokim ol nupela haus lotu. Planti handet milion manmeri i bihainim pasin bilong lotu Buda na lotu Hindu. Tasol olsem wanem? Ol dispela lotu i bin helpim ol dispela planti bilion man long mekim gutpela pasin? Em i bin pasim ol Katolik na ol Talatala long Noten Aialan, na narapela lain i no ken kilim i dai narapela lain? O em i bin kamapim bel isi tru namel long ol Juda na Muslim long Midel-Is? O em i mekim na ol Hindu na Muslim long India i pas gut wantaim? Na long nau, em i pasim ol Otodoks bilong Serbia, na ol Katolik bilong Kroesia, na ol Muslim bilong Bosnia long kilim i dai wanpela lain olgeta, na long kisim ol samting bilong narapela, na long reipim ol meri, na narapela i kilim i dai narapela? Planti taim lotu i olsem wanpela nem nating, olsem skin bilong kiau, taim yu holim strong liklik em bai bruk.—Galesia 5:19-21; skelim wantaim Jems 2:10, 11.
3 Long tingting bilong God, maski planti man i lotu yet, dispela i no inap senisim wanpela samting—God bai givim strafe long ol lotu. Ol samting Bikpela Babilon i bin mekim i kamapim long ples klia olsem i stret em i kisim strafe, long wanem, “em i hipim ol sin bilong en i kam antap inap long heven. Na God i tingim gut olgeta pasin nogut em i bin mekim.” (KTH 18:5) Long tok profet Hosea i tok: “Pasin nogut bilong ol i olsem liklik win tasol, na samting i kamap long dispela pasin bai i bagarapim ol, olsem traipela raunwin bilong bagarapim man.” Olgeta lotu giaman bilong Satan bai bagarap, long wanem, ol i bin lusim God, na pasin sori bilong em, na nem bilong em, na Pikinini bilong em.—Hosea 8:7; Galesia 6:7; 1 Jon 2:22, 23.
Yu Mas Skelim
4 Nau yumi stap long laspela hap bilong “taim bilong las de,” na olsem Kristen tru yumi wok strong long karim ol hevi bilong dispela taim bilong “planti hevi nogut tru.” (2 Timoti 3:1-5) Ol Kristen tru i olsem ol manmeri bilong narapela ples long dispela graun bilong Satan. Ol samting bilong dispela graun i kamapim tru pasin bilong Satan olsem man nogut tru bilong kilim i dai man, na man bilong giaman. (Jon 8:44; 1 Pita 2:11, 12; KTH 12:10) Nau pasin pait, na giaman, na paulim mani, na pamuk samting i pulap long graun. Ol man i sakim ol lo. Ol man i wok long painim bikpela amamas na tingim laik bilong skin tasol, maski i stret o nogat. Planti pris pasto i orait long pasin nogut na ol i daunim tok bilong Baibel i tambuim pasin sem, na pasin pamuk, na bagarapim marit. Olsem na bikpela askim i olsem: Yu save helpim ol lotu giaman na yu orait long ol, o yu save mekim wok bilong lotu tru?—Wok Pris 18:22; 20:13; Rom 1:26, 27; 1 Korin 6:9-11.
5 Nau em taim bilong skelim ol man. Olsem na em i bikpela samting long save, wanem lotu i giaman na wanem lotu i tru. Ol lotu i holim nating nem Kristen i bin mekim wanem samting moa na ol i gat bikpela asua?—Malakai 3:18; Jon 4:23, 24.
Lotu Giaman i Gat Kot
6 Planti milion man long ol lotu i holim nating nem Kristen i save mekim Beten Bilong Bikpela, na ol i askim God long Kingdom bilong em i mas i kam, tasol ol i wok strong long helpim ol kain kain gavman bilong graun, na ol i no helpim gavman bilong God. Sampela handet yia i go pinis sampela “bikman” bilong Misin Katolik, olsem Kadinal Riselje, Masaran, na Wulsi, ol i bin mekim tu wok olsem minista bilong gavman.
7 Winim 50 yia i go pinis, long wanpela buklet (Religion Reaps the Whirlwind) ol Witnes Bilong Jehova i bin kamapim long ples klia rong bilong ol lotu i holim nating nem Kristen, em ol i insait long wok politik.a Ol samting ol i bin tok long dispela taim i stret long nau tu: “Sapos yumi skelim pasin bilong ol pris pasto bilong olgeta lotu, ol samting bai kamapim long ples klia olsem ol bikman bilong ‘ol lotu i holim nating nem Kristen,’ ol i gat strongpela laik long insait long wok politik bilong ‘dispela graun nogut bilong nau,’ na ol i insait long ol wok na pasin bilong en.” Long dispela taim ol Witnes i bin sutim strongpela tok long Pop Pius Namba 12, long wanem, em i bin wokim kontrak wantaim Hitler bilong lain Natsi (1933) na Franco bilong lain Fasis (1941), na long Mas 1942, em sampela mun bihain long Japan i bin tromoi bom long Pel Haba, em i bin salim sampela bikman bilong misin i go long Japan. Pop i no bin tingim tok lukaut bilong Jems: “Yupela i lusim God, olsem meri i lusim man bilong en na i go pamuk nabaut. Harim. Sapos man i laikim pasin bilong graun, em i mekim pasin birua long God. Ating yupela i no save long dispela, a? Olsem na sapos man i laik pren wantaim ol pasin bilong graun, em bai i kamap birua bilong God.”—Jems 4:4.
8 Olsem wanem long nau? Ol pop i insait yet long wok politik, long rot bilong ol pris pasto na long rot bilong ol man nating bilong lotu. Taim ol pop bilong nau i bin mekim tok long Yunaitet Nesen, em ol man i tok em oganaisesen bilong kamapim gutaim long graun, ol i kamapim long ples klia olsem ol i orait long dispela oganaisesen. I no longtaim i go pinis wanpela nius bilong Vatiken (L’Osservatore Romano) i tokaut olsem 7-pela nupela mausman bilong gavman, olsem “mausman bilong Holi Si,” i kam long “Papa Holi” bilong soim em ol pepa i makim ol long mekim wok gavman. Olsem wanem? Yumi ken ting olsem Jisas na Pita i mekim kain samting olsem tu? Jisas i no laik ol Juda i mekim em king, na em i tok Kingdom bilong em i no bilong dispela graun.—Jon 6:15; 18:36.
9 Olsem wanem? Pasin bilong ol bikman bilong lotu Talatala i wankain long pasin bilong ol bikman bilong lotu Katolik? Long Amerika, planti lain bilong lotu Talatala, na ol Momon tu, ol i save helpim sampela lain politik. Wanpela lain Talatala (Christian Coalition) i insait tru long wok politik bilong Amerika. Sampela bikman bilong lotu Talatala i helpim ol narapela narapela lain politik. Sampela taim ol man i lusim tingting olsem long Amerika sampela mausman bilong gavman olsem Pat Robertson na Jesse Jackson i holim wok bilong lotu olsem “Reveren,” o bipo ol i bin holim. Na i wankain long Ian Paisley bilong Noten Aialan, em i memba bilong Palamen bilong Briten. Olsem wanem ol dispela man i ken orait long holim wok lotu na wok politik wantaim?—Aposel 10:34, 35; Galesia 2:6.
10 Long 1944, buklet Religion Reaps the Whirlwind i bin kamapim wanpela askim, na nau yumi laik mekim wankain askim olsem: “Olsem wanem? Wanpela oganaisesen i save mekim ol kontrak wantaim ol gavman bilong graun na i save insait long wok politik, na ol i laik ol gavman i helpim ol na lukautim ol . . . ol inap i stap olsem kongrigesen bilong God o lain bilong Krais Jisas long graun? . . . Olsem na yumi save, olgeta man bilong lotu i save wok wantaim ol gavman, ol i no inap i stap olsem lain bilong Kingdom bilong God long han bilong Krais Jisas.”
Ol Lotu Giaman i Bihainim Pasin Bilong Kein
11 Long bipo yet i kam inap nau, ol lotu giaman i bin bihainim pasin bilong Kein, em man bilong kilim i dai brata bilong em Abel. “Sapos yumi laik save husat em i pikinini bilong God, na husat em i pikinini bilong Satan, orait yumi ken save olsem, man i no mekim stretpela pasin, em i no bilong God. Na man i no save laikim tru ol arapela pikinini bilong God, em tu i no bilong God. Bipo tru yupela i bin harim tok olsem, yumi wan wan i mas laikim tru ol arapela. Yumi no ken i stap olsem Kein. Em i man bilong Satan, na em i kilim i dai brata bilong en. Na bilong wanem em i kilim i dai brata bilong en? Em i kilim em, long wanem, pasin bilong en em i nogut, na pasin bilong brata bilong en em i stretpela.” Kein i no amamas long brata bilong em i lotu long pasin God i laikim, olsem na em i kilim i dai brata bilong em—em pasin ol man i mekim taim ol i no inap kamapim as bilong pasin bilong ol.—1 Jon 3:10-12.
12 Olsem wanem? Ol samting i kamap i makim olsem i stret ol lotu giaman i gat kot? Long buk Preachers Present Arms, man i raitim buk i tok: ‘Long bipo na i kam inap long nau, tupela samting i bin pas gut wantaim olsem tupela poroman—em pait na lotu. Na long ol bikpela lotu bilong graun, lotu i winim ol narapela long kirapim pait em ol lotu i holim nating nem Kristen.’ Sampela yia i go pinis, wanpela nius (The Sun) bilong Vankuva, Kanada, i bin tok: ‘Ating wanpela pasin kranki bilong olgeta lain bilong lotu i olsem: Lotu i save litimapim kantri. Long olgeta pait i bin kamap, ol lain i insait long pait i save tok, God i stap wantaim ol.’ Ating yu lukim pinis dispela pasin long sampela haus lotu i stap klostu long yu. Planti taim ol i putim plak bilong kantri bilong bilasim alta. Yu ting Jisas bai mats aninit long wanem plak? Em i bin tok: “Kingdom bilong mi em i no bilong dispela graun.”—Jon 18:36.
13 Ol lotu i holim nating nem Kristen i no bin skulim ol lain bilong ol long pasin bilong laikim tru ol narapela. Ol man i tingim kantri na lain na skin bilong ol tasol, na dispela i brukim lain bilong ol. Sampela ripot i kamapim long ples klia olsem ol pris pasto bilong lain Katolik na Angliken i bin stiaim tingting bilong ol man na ol i bin birua birua na ol i bin wok long bagarapim na pinisim wanpela lain olgeta long Ruanda. Nius The New York Times i tok: ‘Long Ruanda ol i bagarapim nating planti man, na long dispela as planti Katolik i ting ol bikman bilong misin i bin giamanim ol. Pasin birua namel long lain Hutu na Tutsi i bin brukim misin planti taim.’ Dispela nius i raitim tu tok bilong wanpela pris bilong wanpela lain Katolik (Maryknoll), em i tok: “Misin i bin pundaun tru long Ruanda long 1994. Planti man long Ruanda i no tingim moa misin na ol i no bilip moa long en.” Em i narapela kain long tok bilong Jisas: “Sapos yupela wan wan i laikim tru ol arapela man bilong lain bilong mi, orait dispela bai i soim olgeta man olsem, yupela i disaipel bilong mi.”—Jon 13:35.
14 Pasin bilong ol narapela bikpela lotu bilong Bikpela Babilon i wankain long ol lotu i holim nating nem Kristen. Long 1947 India i bruk long tupela kantri na ol man i kilim i dai planti milion man, na dispela i makim olsem ol bikpela lotu long dispela hap i no bin kamapim pasin bilong narapela lain i orait long narapela lain. Ol pasin birua na pait i stap yet long India, na dispela i kamapim long ples klia olsem planti man long India i no senisim yet pasin bilong ol. Olsem na yumi no ken kirap nogut long tok bilong nius India Today, i tok: ‘Lotu i as bilong planti pasin nogut tru. Lotu i save kamapim ol pait nogut tru na em i wanpela samting nogut bilong bagarapim man.’
“Narapela Kain Tru”
15 Sampela saveman i tok, ol lotu i bin pundaun long skulim ol man long ol gutpela lo na pasin, na long sakim pasin bilong givim baksait long lotu. Long buk bilong em (Out of Control), Zbigniew Brzezinski, bipo em wanpela bikman bilong gavman bilong Amerika, em i tok: ‘Dispela tingting olsem “God i dai pinis” i kamap bikpela long ol kantri demokratik bilong Wes, na i no long ol kantri i bihainim tingting bilong Marx. Ol dispela kantri bilong Wes i bin kirapim ol man long ol i no ken tingim tumas ol gutpela lo, olsem na ol i no tingim moa lotu i samting bilong stiaim ol.’ Na em i tok moa: “Long Yurop lotu i no gat strong moa bilong stiaim pasin na sindaun bilong ol man. Ol man i no tingim moa lotu, ol i tingim mani kago tasol—winim ol man long Amerika.”
16 Jisas i bin tok wanem long ol hetman bilong lotu Juda long taim bilong em? Em i tok: “Ol saveman bilong lo wantaim ol Farisi ol i save skulim yupela long lo, olsem Moses i bin mekim. Olsem na olgeta tok ol i givim long yupela, em yupela i mas harim na bihainim. Tasol pasin ol i save mekim, em yupela i no ken bihainim. Nogat. Ol i save mekim planti tok, tasol ol yet ol i no save bihainim.” Tru tumas, pasin giaman bilong ol lotu i no nupela samting.—Matyu 23:2, 3.
17 Kaikai nogut ol dispela lotu i kamapim i kotim ol. Lo Jisas i givim i stret tru long ol, olsem: “Olgeta gutpela diwai i save karim gutpela kaikai. Na diwai nogut i save karim kaikai nogut. Gutpela diwai em i no inap karim kaikai nogut. Na diwai nogut em i no inap karim gutpela kaikai. Olgeta diwai i no save karim gutpela kaikai, em ol i save katim na tromoi i go long paia. Olsem na yupela i mas lukim pasin bilong ol yet na bai yupela i save long ol giaman profet.”—Matyu 7:17-20.
18 Sapos ol lotu i holim nating nem Kristen i bihainim tru pasin bilong rausim ol man i mekim pasin nogut long misin bilong ol, wanem samting bai kamap? Wanem samting bai painim ol man i mekim pasin nogut na ol i no tanim bel, olsem ol man i giaman, mekim pasin pamuk, brukim marit, mekim pasin sem, pasin raskol, ol man i maketim ol drak na ol man i mekim nabaut long drak, na ol man i insait long ol strongpela lain i mekim pasin raskol em gavman i tambuim? Tru tumas, ol lotu i holim nating nem Kristen i kamapim kaikai nogut, olsem na God bai pinisim ol.—1 Korin 5:9-13; 2 Jon 10, 11.
19 Lain jeneral asembli bilong Misin Presbitirian long Amerika i tok: ‘Wanpela hevi i bikpela moa i laik painim yumi. Planti pris pasto (10 i go inap 23 pesen) long Amerika, ol i bin mekim pasin sem o maritpasin wantaim sampela wanlotu na sampela manmeri moa.’ Wanpela bisnisman bilong Amerika i tokaut long dispela samting olsem: “Ol misin i no bin helpim ol man long bihainim ol gutpela lo ol yet i bin holimpas bipo, na planti taim ol yet i no bihainim stretpela pasin.”
20 Strongpela tok Jisas i mekim long ol pasin giaman bilong lotu i stret long taim bilong Jisas na long nau tu. Em i tok: “Yupela i man bilong giaman. Profet Aisaia i bin makim tru pasin bilong yupela taim em i tok olsem, ‘Ol dispela lain manmeri ol i save litimapim nem bilong mi long maus bilong ol, tasol bel na tingting bilong ol i stap longwe tru long mi. Ol i save autim lo bilong ol man tasol na tok, “Dispela em i tok bilong God.” Olsem na ol i lotu nating long mi.’ ” (Matyu 15:7-9) Ol samting Pol i tokim Taitus i makim taim bilong yumi tu olsem: “Maus bilong ol i save tok olsem, ‘Mi save long God.’ Tasol pasin bilong ol i soim olsem, ol i givim baksait pinis long em. God i no laik tru long ol. Ol i man bilong sakim tok, na ol i no inap tru long mekim wanpela gutpela pasin.”—Taitus 1:16.
21 Jisas i bin tok, sapos wanpela aipas i laik soim rot long narapela aipas, tupela wantaim bai pundaun long hul. (Matyu 15:14) Olsem wanem? Yu laik pinis wantaim Bikpela Babilon? O yu laik wokabaut long stretpela rot na ai bilong yu i op na Jehova i ken mekim gut long yu? Nau yumi gat sampela askim olsem: Wanem lotu, sapos i gat, i save kamapim gutpela kaikai? Olsem wanem yumi ken save long lotu tru em God i orait long en?—Song 119:105.
[Futnot]
a Sosaiti Wastaua bilong Nu Yok i wokim long 1944; nau ol i no wokim moa.
Yu Inap Tingim?
◻ Long nau Bikpela Babilon i stap olsem wanem long ai bilong God?
◻ Ol lotu giaman i mekim wanem na ol i gat kot?
◻ Olsem wanem lotu giaman i bin bihainim pasin bilong Kein?
◻ Jisas i kamapim wanem lo bilong skelim olgeta lotu?
[Askim Bilong Stadi]
1. (a) Bikpela Babilon i bin pundaun olsem wanem? (b) Dispela i bin mekim wanem long ol Witnes Bilong Jehova?
2. Long nau ol lotu i stap olsem wanem?
3. Bilong wanem i stret God bai givim strafe long ol lotu?
4, 5. (a) Nau yumi stap olsem wanem? (b) Yumi mas tingim wanem ol askim?
6. Ol lotu i holim nating nem Kristen i lusim Kingdom bilong God olsem wanem?
7. Winim 50 yia i go pinis, olsem wanem ol Witnes Bilong Jehova i bin kamapim rong bilong ol pris pasto bilong ol lotu i holim nating nem Kristen?
8. Olsem wanem Misin Katolik i insait long wok politik long nau?
9. Olsem wanem na yumi ken tok pasin bilong ol lotu Talatala i wankain long pasin bilong ol lotu Katolik?
10. Long 1944, wanpela buklet i bin mekim wanem tok?
11. Olsem wanem lotu giaman i bin bihainim pasin bilong Kein?
12. Olsem wanem yumi save ol lotu i insait long pait?
13. (a) Olsem wanem ol lotu giaman i pundaun long Afrika? (b) Jisas i tok wanem samting i olsem mak bilong ol Kristen tru?
14. Sampela bikpela lotu, em ol i no bilong lain Kristen, ol i mekim wanem pasin?
15. Ol lotu long hap bilong Wes i stap olsem wanem?
16, 17. (a) Jisas i tok wanem long ol hetman bilong lotu long taim bilong em? (b) Jisas i kolim wanem lo long pasin bilong diwai bilong karim kaikai?
18. Ol lotu i holim nating nem Kristen i mas mekim wanem na ol inap i stap klin?
19. Sampela lain i tok wanem long ol pris pasto?
20, 21. (a) Jisas na Pol i mekim wanem strongpela tok bilong kamapim giaman bilong ol lotu? (b) I gat wanem ol askim yumi laik save long bekim bilong en?
[Piksa long pes 13]
Long bipo yet i kam inap nau ol bikman bilong lotu i bin insait long wok politik
[Ol Piksa long pes 15]
Ol dispela kadinal i bin stap olsem bikman bilong gavman tu
Kadinal Masaran
Kadinal Riselje
Kadinal Wulsi
[Piksa Kredit Lain]
Cardinal Mazarin and Cardinal Richelieu: From the book Ridpath’s History of the World (Vol. VI and Vol. V respectively). Cardinal Wolsey: From the book The History of Protestantism (Vol. I).