Apokalips—Samting Bilong Pret Long En o Samting Bilong Wetim?
‘Baibel i stori long Apokalips bai kamap, tasol nau dispela i no wanpela stori nating bilong Baibel, nogat; dispela samting inap kamap tru.’—Em tok bilong Javier Pérez de Cuéllar, bipo em i seketeri-jeneral bilong Yunaitet Nesen.
DISPELA tok long “apokalips” dispela bikman bilong graun i mekim, em i wankain olsem tingting bilong planti man long apokalips na long ol piksa wokabaut bilong apokalips ol i save lukim, na long nem bilong ol buk, na long stori bilong ol nius na ripot samting. Long tingting bilong ol man ol i tingim wanpela bikpela bagarap bilong olgeta hap. Tasol wanem insait tru bilong dispela tok “apokalips”? Na bikpela samting moa, wanem tok i stap long dispela buk bilong Baibel i gat nem Apokalips, o Kamapim Tok Hait?
Dispela tok “apokalips” em i kam long wanpela tok Grik, insait bilong en i olsem “kamapim long ples klia samting i stap hait.” Wanem ol tok i bin stap hait bipo na i kamap ples klia long Buk Kamapim Tok Hait long Baibel? Olsem wanem? Dispela buk i stori tasol long bikpela bagarap bai kamap na olgeta samting i gat laip bai pinis? Ol i bin askim saveman Jean Delumeau bilong wanpela bikpela skul (Institut de France) long em i ting olsem wanem long Apokalips, na em i tok: “Em i wanpela buk i gat tok bilong mekim gut bel bilong man na em inap wetim gutpela samting i kamap. Ol man i bin tingting tasol long ol bikpela bagarap dispela buk i stori long en, na ol i pulim dispela tok i go bikpela tru na dispela i karamapim ol narapela tok bilong en.”
Misin Bilong Pastaim na Apokalips
Ol Kristen bilong pastaim i gat wanem tingting long Apokalips na gutpela samting bilong en ol man inap wetim, em dispela Wan Tausen Yia Bilong Krais i Stap King na bosim graun? Dispela saveman i tok: ‘Mi ting planti Kristen bilong pastaim ol i bin bilip long Taim Bilong Wan Tausen Yia. Sampela Kristen bilong pastaim em ol i bilip long Taim Bilong Wan Tausen Yia, em Papias, bisop bilong Hierapolis long Esia Maina, na Santu Jastin, em mama i karim em long Palestain na ol man i bin kilim em i dai long Rom long yia 165 samting, na Santu Airenius bilong Lion, em i dai long yia 202, na Tetulian, em i dai long yia 222, na Laktansius, em man i gat nem long raitim buk.’
Ol stori i tok, ol i bin kilim i dai Papias long yia 161 o 165 C.E. samting long Pergamum. Wanpela buk (The Catholic Encyclopedia) i tok: ‘Bisop Papias bilong Hierapolis, em wanpela disaipel bilong Santu Jon, em i bin tokaut long Taim Bilong Wan Tausen Yia. Em i tok em i bin kisim bilip bilong em long ol wanlain bilong ol Aposel, na Airenius i stori olsem ol narapela “Bikman,” em ol i bin lukim disaipel Jon na harim tok bilong em, ol i bin kisim save long em long dispela bilip bilong wan tausen yia olsem hap tok bilong Bikpela. Yusibius i tok, Papias i raitim wanpela buk na em i tok, taim ol man i kirap bek pinis long matmat, kingdom bilong Krais bai kamap long graun na i stap inap wan tausen yia.’
Orait dispela i givim wanem save long yumi long samting Buk Kamapim Tok Hait i bin mekim long ol bilipman bilong pastaim? Dispela tok i bin pretim ol o helpim ol long wetim gutpela samting bai kamap? Ol man bilong raitim stori bilong ol samting i bin kamap bipo, ol i bin kolim ol Kristen bilong pastaim olsem ol manmeri bilong Taim Bilong Wan Tausen Yia. Ol i bin kisim dispela tok long tupela tok Grik olsem khiʹli·a eʹte (wan tausen yia). Tru tumas, planti bilong ol i gat nem olsem ol man bilong bilip long Wan Tausen Yia Bilong Krais i Stap King, em bai kamapim Paradais long graun. Long Baibel, dispela tok long Krais bai stap king inap wan tausen yia, em i stap long Buk Kamapim Tok Hait tasol. (20:1-7) Olsem na Apokalips o Kamapim Tok Hait i no bin pretim ol bilipman, nogat, em i kamapim wanpela gutpela samting tru ol inap tingting na wet long en. Long buk bilong em (The Early Church and the World), Profesa Cecil Cadoux bilong Yunivesiti Oksfot, em i tok: ‘Maski bihain ol i sakim dispela tingting long taim bilong wan tausen yia, inap longpela taim planti man long Misin ol i bin tingim dispela samting, na sampela man i gat nem long raitim buk, ol i bin skulim ol man long dispela samting.’
As na Ol i Sakim Tingting Long Apokalips
Planti samting i kamapim klia tru olsem ol Kristen bilong pastaim ol i bin bilip na wetim Taim Bilong Wan Tausen Yia Bilong Krais i Stap King na bosim Paradais long graun. Orait olsem wanem bihain ol i sakim dispela tingting? Sampela man i bin sutim tok long ol na i stret ol i mekim olsem, long wanem, olsem saveman Robert Mounce i tok, ‘planti bilong ol i bin tingting nabaut long dispela taim bilong wan tausen yia, olsem em taim bilong kisim ol samting bilong skin na inapim ol laik nogut bilong bel.’ Tasol maski tingting bilong ol i narapela kain, ol inap stretim na wetim yet samting tru bilong Taim Bilong Wan Tausen Yia.
Samting bilong kirap nogut long en, em ol samting ol birua i bin mekim bilong daunim dispela tingting long Taim Bilong Wan Tausen Yia. Wanpela buk dikseneri (Dictionnaire de Théologie Catholique) i stori long Kaius, wanpela pris Katolik bihain long yia 200 samting, na buk i tok: ‘Bilong pinisim dispela bilip long Taim Bilong Wan Tausen Yia, em i bin tok olsem Buk Apokalips o Kamapim Tok Hait na Gutnius Bilong Jon, ol i no hap tru bilong Baibel.’ Buk i tok moa olsem, Dionisius, bisop bilong Aleksandria bihain long yia 250 samting, em i raitim wanpela pepa i daunim dispela bilip long Taim Bilong Wan Tausen Yia ‘bilong pasim ol man i bihainim dispela tingting na ol i no ken tok olsem Buk Kamapim Tok Hait bilong Jon i as bilong en. Em i no surik long tokaut olsem dispela buk i no wanpela hap tru bilong Baibel.’ Dispela pasin bilong birua long bilip na wetim ol gutpela samting em Taim Bilong Wan Tausen Yia bai kamapim long graun, dispela i kamapim klia wok hait bilong ol tisa bilong lotu long dispela taim long stiaim tingting bilong ol man.
Long buk bilong em (The Pursuit of the Millennium), Profesa Norman Cohn i tok: ‘Bihain long yia 250 samting, em namba wan taim ol i bin wok long daunim bilip long Taim Bilong Wan Tausen Yia. Origen i olsem nambawan tisa bilong lotu long Misin bilong bipo, na em i kirap na tok olsem Kingdom i no ken kamap tru tru long wanpela ples, nogat, em bai kamap tasol long bel bilong ol bilipman.’ Origen i no bin tingim ol tok bilong Baibel, nogat, em i bin tingim tok bilong ol saveman bilong ol Grik. Olsem na em i daunim tok bilong ol gutpela samting i ken kamap long graun aninit long Kingdom i stap long han bilong Krais, na em i mekim dispela tok i kamap olsem samting ‘em bai kamap long bel bilong ol bilipman.’ Wanpela Katolik bilong raitim buk, em Léon Gry, em i tok: ‘Tok bilong ol saveman bilong ol Grik i strong long stiaim tingting bilong ol man, olsem na isi isi dispela i mekim na ol man i no bilip moa long Taim Bilong Wan Tausen Yia.’
Misin i No Tokaut Moa Long Gutpela Samting Ol Man i Ken Wetim
Ogastin em dispela tisa bilong lotu i bin mekim bikpela wok long bungim ol tingting na tok bilong ol saveman bilong ol Grik wantaim bilip bilong lotu Kristen—long dispela taim em i no lotu Kristen tru. Pastaim em i givim bel tru long tokaut long Taim Bilong Wan Tausen Yia, tasol bihain em i sakim dispela tingting olsem bihain Krais bai bosim graun inap wan tausen yia. Em i mekim na Kamapim Tok Hait sapta 20 i kamap olsem wanpela stori nating.
Wanpela buk (The Catholic Encyclopedia) i tok: ‘Ogastin i kisim bilip olsem bihain i no gat dispela Taim Bilong Wan Tausen Yia. Em i tok, kirap bek bilong namba wan taim em dispela sapta i stori long en, i makim man i kisim baptais na kamap nupela gen long ol samting bilong spirit. Em i ting dispela sabat bilong wan tausen yia bihain long taim ol man i bin i stap long graun inap 6 tausen yia, em i makim laip i stap oltaim oltaim.’ Narapela buk (The New Encyclopædia Britannica) i tok: ‘Bilip bilong Ogastin long Taim Bilong Wan Tausen Yia, olsem em i wanpela tok piksa tasol, em i kamap olsem bilip bilong misin. Sampela bikman bilong ol lotu Talatala, olsem Luter, na Kalvin, na sampela bilong ol Angliken, ol i holimpas bilip bilong Ogastin.’ Olsem na ol man i insait long ol lotu i holim nating nem Kristen, ol i no kisim save long Taim Bilong Wan Tausen Yia olsem wanpela samting ol i ken bilip na wet long en.
Na tu, Frédéric de Rougemont bilong Swiselan, em wanpela tisa bilong lotu, em i tok: ‘Taim Ogastin i sakim bilip bilong em bilong pastaim long Taim Bilong Wan Tausen Yia Bilong Krais i Stap King, dispela i bagarapim tru Misin. Long rot bilong biknem bilong em, em i putim wanpela popaia olsem bilip insait long lotu, na dispela i mekim na ol man bilong lotu i no kisim save long laip oltaim oltaim ol inap kisim long graun.’ Adolf Harnack bilong Jemani, em wanpela tisa bilong lotu, em i tok, pasin bilong lusim bilip long Taim Bilong Wan Tausen Yia i mekim na ol manmeri i no kisim “lotu ol i save long en,” na “wanpela bilip ol i no inap kisim save long en” i kisim ples bilong “bilip bilong ol bilong pastaim na ol samting ol i wetim.” Long planti kantri, ol man i no go lotu moa na dispela i kamapim klia olsem ol i mas kisim wanpela bilip na wanpela samting bilong wetim ol inap save long en.
Long buk bilong em, wanpela saveman bilong Baibel, em George Beasley-Murray, em i tok: ‘Bikpela strong bilong Ogastin long stiaim tingting bilong ol man, na bilip long Taim Bilong Wan Tausen Yia ol liklik lotu i kisim, dispela i mekim na ol Katolik na Talatala ol i wanbel long sakim dispela bilip long Taim Bilong Wan Tausen Yia. Taim yumi askim ol misin long narapela samting ol man i ken wetim, ol i save tok: No gat wanpela samting. Graun bai bagarap taim Krais i kam bek na ol man bai kisim laip oltaim oltaim long heven o long bikpaia, na ol samting i bin kamap bipo, ol man bai lusim tingting long en. Misin i no tokaut moa long gutpela samting ol man i ken wetim.’—Buk Highlights of the Book of Revelation.
Gutpela Samting Bilong Apokalips Ol i Wetim Yet!
Ol Witnes Bilong Jehova i bilip olsem ol gutpela tok promis long Taim Bilong Wan Tausen Yia bai kamap tru. Wanpela lain bilong televisen long Frans ol i bin givim sampela askim long saveman Jean Delumeau, na het-tok bilong program i olsem: “Yia 2000: Ol i Pret Long Apokalips.” Dispela saveman i tok: ‘Ol Witnes Bilong Jehova i bihainim stret tingting bilong ol man i bilip long wan tausen yia, long wanem, ol i tok klostu nau yumi bai go insait long Taim Bilong Wan Tausen Yia bilong i stap amamas, maski planti bikpela bagarap i mas kamap pastaim.’
Aposel Jon i bin lukim dispela samting long driman na em i stori long en long Buk Kamapim Tok Hait em i bin raitim. Em i tok: “Mi lukim nupela skai na nupela graun i stap. . . . Na long sia king mi harim maus bilong wanpela man i singaut strong olsem, ‘Harim. Nau haus bilong God i stap wantaim ol manmeri. Em bai i stap namel long ol, na ol bai i stap ol lain manmeri bilong em. Yes, God yet bai i stap wantaim ol, na em bai i stap God bilong ol. Em bai i mekim drai wara i stap long ai bilong . . . ol. Na ol manmeri bai i no i dai moa, na ol bai i no bel hevi moa na krai moa, na ol bai i no inap kisim pen gen. Ol dispela samting bilong bipo ol i pinis olgeta.’ ”—KTH 21:1, 3, 4.
Ol Witnes Bilong Jehova ol i insait long wanpela wok bilong skulim ol man bilong olgeta hap long Baibel bambai ol i ken helpim planti long wetim ol dispela gutpela samting. Ol bai amamas long helpim yu long kisim sampela save moa long en.
[Piksa long pes 6]
Papias i tok em i bin kisim bilip long Taim Bilong Wan Tausen Yia long ol wanlain bilong ol aposel
[Piksa long pes 7]
Tetulian i bilip long Taim Bilong Wan Tausen Yia Bilong Krais i Stap King
[Kredit Lain]
© Cliché Bibliothèque Nationale de France, Paris
[Piksa long pes 7]
‘Taim Ogastin i sakim bilip bilong em bilong pastaim long Taim Bilong Wan Tausen Yia Bilong Krais i Stap King, dispela i bagarapim tru Misin’
[Piksa long pes 8]
Tok promis bilong Buk Kamapim Tok Hait long Paradais bai kamap long graun, em wanpela samting yumi mas i gat bikpela laik long wetim