Pait Long Daunim Pasin Bilong Paulim Mani Long Rot Bilong Bainat Bilong Spirit

“YUPELA I MAS KAMAP OL NUPELA MANMERI, EM OL MANMERI GOD I MEKIM OL I KAMAP NUPELA NA OL I STAP OLSEM GOD YET, LONG WANEM, PASIN BILONG OL I STRETPELA OLGETA NA I HOLI TRU.”​—⁠Efesus 4:​24.

TAIM Gavman Rom i stap strong tru, em i winim olgeta narapela gavman i bin kamap bipo. Ol lo bilong Rom i bin mekim gut wok, olsem na ol i stap yet olsem as bilong ol lo long planti kantri. Tasol maski Rom i mekim planti bikpela samting, i gat wanpela birua ol ami bilong Rom i no inap daunim, em pasin bilong paulim mani samting. Bihain, Rom i pundaun, na pasin bilong paulim mani i bin hariapim dispela samting.

Aposel Pol i bin kisim pen na hevi long han bilong ol bikman bilong Rom em ol i save laik long kisim grismani. Feliks, em gavena bilong Rom i bin givim ol askim long Pol, em i luksave olsem Pol i no gat asua. Tasol Feliks, wanpela gavena i strong tru long kisim grismani, em i no wokim kwik kot bilong Pol, long wanem, em i ting Pol bai givim sampela mani long em bilong grisim em long larim em i lusim kalabus.​​—⁠Aposel 24:​22-​26.

Tasol Pol i no givim grismani long Feliks, nogat. Em i tokim Feliks long “stretpela pasin, na long man i mas bosim gut laip bilong em yet.” Tasol Feliks i no lusim pasin nogut bilong em, na Pol i stap yet long kalabus, long wanem, em i no laik abrusim lo na givim grismani long gavena bambai em i ken lusim kalabus. Em i autim tok long pasin i tru na stretpela pasin, na em yet i save bihainim kain pasin olsem. Em i raitim pas long ol Juda Kristen olsem: “Mipela i pilim olsem bel bilong mipela i stap stret long ai bilong God. Na mipela i laik wokabaut stret long olgeta taim.”​​—⁠Hibru 13:⁠18.

Dispela i narapela kain stret long pasin bilong ol man long dispela taim. Brata bilong Feliks, em Palas, em i wanpela bikpela maniman tru i winim ol narapela maniman long taim bilong em. Mani bilong em​—⁠olsem 45 milion dola​—⁠em i bin kisim long pasin bilong kisim grismani na pulim mani long ol narapela. Tasol dispela bikpela mani bilong em i liklik tru taim yumi skelim wantaim planti bilion dola sampela bikman bilong gavman long nau i bin paulim na ol i bin haitim long ol pasbuk long beng. Tru tumas, ol gavman bilong nau i no winim dispela pait bilong daunim pasin bilong paulim mani​—⁠dispela pasin i stap yet.

Pasin bilong paulim mani i bin stap longpela taim, olsem na yu ting em pasin bilong ol man tasol na yumi no inap senisim? O i gat rot bilong daunim pasin bilong paulim mani?

Rot Bilong Daunim Pasin Bilong Paulim Mani

Namba wan samting bilong daunim pasin bilong paulim mani i olsem: Ol man i mas luksave olsem pasin bilong paulim mani em i no stret na i save mekim nogut long ol man, long wanem, em i helpim ol man i no save bihainim stretpela pasin na dispela i mekim nogut long ol narapela. Tru, ol i bin mekim sampela wok bilong daunim dispela pasin. James Foley, nambatu kuskus bilong gavman bilong Amerika, em i tok: ‘Pasin bilong kisim grismani i save kamapim planti samting nogut. Em inap bagarapim gutpela gavman, na ol wok bisnis samting, na i nogutim ol man long olgeta hap bilong graun.’ Planti man i wanbel long dispela tok. Long Disemba 17, 1997, inap 34 bikpela kantri i sainim wanpela ‘pepa i kamapim ol lo bilong daunim pasin bilong kisim grismani,’ na ol i ting dispela bai ‘helpim wok long olgeta hap long winim pait bilong pinisim pasin bilong paulim mani.’ Dispela kontrak i ‘tambuim pasin bilong givim o tok promis long givim grismani long ol bikman bilong narapela kantri bambai ol i ken kisim o holim yet bikpela wok bisnis wantaim dispela kantri.’

Tasol pasin bilong givim grismani bilong kisim kontrak bilong bisnis insait long ol narapela kantri em i liklik hap tasol bilong dispela pasin bilong paulim mani. Bilong pinisim tru pasin bilong paulim mani, i mas i gat namba tu samting na i gat hatwok moa long en: Ol man i mas kisim nupela tingting, na planti man i mas mekim olsem. Ol man long olgeta hap i mas lain long nolaik tru long pasin bilong kisim grismani na paulim mani samting. Long dispela rot tasol, pasin bilong kisim mani long rot i no stret em bai pinis. Bilong mekim olsem, wanpela nius (Newsweek) i tok, sampela i ting ol gavman i mas “kirapim ol man long bihainim stretpela pasin.” Wanpela lain i wok long daunim dispela pasin giaman (Transparency International) ol i mekim wankain tok, ol i tok ol man i laik daunim pasin giaman ol i mas kirapim ol wokman long ples wok long ‘bihainim stretpela pasin.’

Pait bilong daunim pasin bilong paulim mani em i samting bilong tingting na bel​—⁠ol lo gavman i wokim o “bainat” bilong gavman long givim strafe long man, dispela tasol em i no inap. (Rom 13:​4, 5) Pasin i tru na stretpela pasin i mas kamap insait long bel bilong man. Nambawan rot bilong mekim olsem, em samting aposel Pol i kolim olsem “bainat bilong Holi Spirit,” em Baibel.​​—⁠Efesus 6:​17.

Baibel i Tambuim Pasin Bilong Paulim Mani

I gat wanem as na Pol i no orait long pasin bilong paulim mani? I olsem: Em i laik bihainim laik bilong God, “em i no save bihainim wantok pasin na em i no save larim ol manmeri i grisim em long wanpela samting.” (Lo 10:17) Na tu, Pol i tingim dispela tok i stap long Lo Bilong Moses: “Ol i no ken larim sampela man i givim presen long ol, long wanem, ol samting bilong grisim man i save paulim tingting bilong ol stretpela man na ol man i gat gutpela tingting, na bai ol i no skelim stret tok long kot.” (Lo 16:19) King Devit tu i save olsem Jehova i nolaik tru long pasin bilong paulim mani, na em i askim God long em i no ken tingim em i wanpela sinman i “save givim mani long ol man bilong grisim ol long mekim nogut long ol arapela manmeri.”​​—⁠Song 26:⁠10.

I gat sampela as moa na ol man i gat gutpela bel na i lotu long God ol i save givim baksait long pasin bilong paulim mani. Solomon i tok: “Sapos king i bosim kantri long stretpela pasin, orait kantri bai i stap strong. Tasol sapos king i tingting tumas long kisim mani bilong ol manmeri, em bai i daunim tru kantri bilong en.” (Sindaun 29:⁠4) Taim ol man i bihainim pasin i stret, na ol bikman bilong gavman i go pas long mekim olsem, dispela i save helpim kantri long stap strong, tasol pasin bilong paulim mani i mekim kantri i kamap rabis. Nius (Newsweek) i tok: ‘Taim i gat rot long kisim mani long pasin bilong paulim mani na olgeta man i laik kisim, dispela i save mekim na ol wok bisnis na ol samting bilong mani long kantri em i bagarap.’

Tasol maski ol wok bisnis na ol samting bilong mani i no bagarap olgeta, ol man i laikim tumas stretpela pasin ol i save bel hevi taim ol i lukim dispela pasin i go bikpela na i no gat wanpela man i wok long pinisim. (Song 73:​3, 13) Dispela pasin i rongim tu Man bilong wokim yumi, em i bin putim laik long skin bilong yumi long laikim stretpela pasin. Bipo, Jehova i bin mekim wok bilong pinisim pasin bilong paulim mani samting. Olsem: Em i tokim ol manmeri bilong Jerusalem long as na em bai larim ol birua i kam bagarapim ol.

Long rot bilong profet Maika, God i tok: “Yupela ol hetman bilong Israel, harim. Yupela i no save laikim stretpela pasin. Yupela i lukim gutpela pasin olsem samting nogut. Ol man bilong Jerusalem i save givim mani long ol hetman bilong grisim ol long mekim ol kain kain pasin nogut. Na ol pris i ting long kisim pe tasol na ol i autim as bilong lo long ol manmeri. Na ol profet i ting long kisim mani na ol i autim tok long ol samting i hait. . . . Olsem na long asua bilong yupela ol hetman na pris na profet tasol, bai God i bagarapim Jerusalem. Olgeta samting bilong Jerusalem bai i bagarap na i kamap olsem ol hip pipia. Na Saion bai i kamap graun nating na ol man bai i wokim gaden long en.” Pasin bilong paulim mani i bin bagarapim ol man long Israel, wankain olsem em i bin bagarapim ol man long Rom inap planti yia bihain. Stret tru olsem God i bin tok, 100 yia bihain long taim Maika i raitim dispela tok, Jerusalem i kisim bagarap na i stap nating.​​—⁠Maika 3:​9, 11, 12.

Tasol i no olsem ol man o ol lain i no gat rot na ol i mas bihainim pasin bilong kisim grismani o paulim mani, nogat. God i wok long kirapim ol man nogut long lusim ol pasin nogut bilong ol na ol i no ken tingting moa long mekim. (Aisaia 55:⁠7) Em i laik bai yumi olgeta wan wan i lusim pasin bilong mangal long mani na pasin bilong paulim mani, na kisim pasin bilong tingim gut ol narapela na bihainim stretpela pasin. Jehova i tok: “God i bin wokim olgeta man, olsem na sapos wanpela man i daunim ol rabisman, em i rabisim God. Tasol pasin bilong mekim gut long ol rabisman, em i pasin bilong givim biknem long God.”​​—⁠Sindaun 14:⁠31.

Daunim Pasin Bilong Paulim Mani Long Ol Tok i Tru Bilong Baibel

Wanem samting inap kirapim man long senisim kain pasin olsem? Em dispela wankain strong i bin kirapim Pol long lusim i stap bilong em olsem Farisi na kamap wokman bilong Krais Jisas. Em i tok: “Tok bilong God em i gat laip, na em i wok strong i stap.” (Hibru 4:​12) Long nau, ol tok i tru bilong Baibel i wok yet long kirapim ol man long bihainim stretpela pasin, maski ol i bin insait tru long wok bilong paulim mani. Olsem:

Bihain liklik long taim Aleksander bilong Isten Yurop i lusim ami, em i go insait long wanpela lain raskol i save giaman na pulim bikpela mani long ol man, na kisim grismani.a Em i tok: “Ol i givim wok long mi long pulim mani long ol bisnisman i gat planti mani​—⁠mi tokim ol mi inap lukautim ol na bai sampela lain i no ken bagarapim ol.” Taim mi kirapim wanpela bisnisman long bilip long mi, orait nau ol narapela long lain bilong mipela ol i kam na tok long bagarapim em. Orait nau mi kirap na tok mi bai helpim em, tasol mi singaut long bikpela pe. Ol bisnisman i save tenkyu long mi long helpim ol long stretim dispela hevi i bin painim ol, maski mi yet mi as bilong dispela hevi. Taim mi helpim ol na ol i tenkyu long mi, mi save kisim amamas long dispela.

“Mi amamas tu long mani na ol amamas mi inap kisim long dispela kain i stap bilong mi. Mi gat wanpela ka i gat bikpela pe, na naispela haus, na mi gat mani bilong baim wanem wanem samting mi laikim. Ol man i pret long mi, na mi pilim olsem mi gat strong. Mi ting i no gat wanpela man inap bagarapim mi na mi no gat wok long bihainim lo. Taim ol polis i laik holim mi, ol loya i gat bikpela save ol i save helpim mi long winim kot, o mi givim mani long ol bikman bilong grisim ol na bai mi winim kot.

“Tasol pasin bilong i stap gut long narapela, dispela pasin i no stap namel long ol man i save paulim mani, em i olsem wok mani bilong ol. Wanpela bilong lain raskol mi insait long en em i kirap long bel nogut long mi, na dispela i mekim na nau ol narapela i no laikim mi. Kwiktaim ol samting bilong mi i lus na mi no gat moa, olsem ka, na mani, na gelpren mi save lusim bikpela mani long em. Na tu, ol i paitim mi nogut tru. Dispela senis i kirapim mi long tingting gut, olsem mi stap bilong mekim wanem.

“Sampela mun paslain long dispela, mama bilong mi i kamap wanpela Witnes Bilong Jehova, na mi kirap kaunim ol buk bilong ol. Tok bilong Sindaun 4:​14, 15 i kirapim tingting bilong mi, em i tok: ‘Yu no ken wokabaut long rot bilong ol man nogut, na yu no ken bihainim pasin bilong ol. Yu mas abrusim tru dispela rot na yu mas i go i stap longwe long en.’ Kain tok olsem long Baibel i helpim mi long save olsem ol man i bihainim pasin raskol ol i no gat gutpela samting ol inap wetim. Mi kirap beten askim Jehova long stiaim mi long rot i stret. Mi stadi long Baibel wantaim ol Witnes Bilong Jehova, na bihain mi dediket long God. Kirap long dispela taim na i kam, mi bihainim pasin i stret.

“Tru, nau mi save bihainim stretpela pasin na mi no kisim bikpela mani olsem bipo. Tasol mi save olsem i stap bilong mi bai kamap gutpela tru long bihain, na i stap bilong mi i gat as tru bilong en. Mi save olsem i stap bilong mi long bipo, wantaim ol gutpela gutpela samting bilong en i gat bikpela pe, wantu em inap lus. Bipo, maus bilong bel i no pilim wanpela samting. Tasol stadi mi mekim long Baibel, dispela i mekim na bel bilong mi i gat tok taim mi tingting long mekim sampela pasin i no stret​—⁠maski em ol liklik samting tasol. Mi wok long bihainim tok bilong Song 37:​3, em i tok: ‘Yu mas bilip tru long God, na mekim gutpela pasin. Yu mekim olsem na bai yu stap gut oltaim long graun bilong yu, na i no gat wanpela samting i ken bagarapim yu.’ ”

‘Man i No Larim Narapela i Givim Grismani Long Em, Em Bai Stap Gut’

Olsem Aleksander i kisim save long en, tok i tru bilong Baibel inap kirapim man long lusim pasin bilong paulim mani. Em i stretim pasin bilong em na bihainim ol tok long pas aposel Pol i raitim long ol Efesus: “Bipo yupela tu i bin wokabaut long pasin bilong olpela man, em pasin bilong giaman na bel i kirap long mekim ol samting nogut, na em pasin i bringim man i go long rot bilong bagarap. Tasol nau yupela i mas rausim dispela olpela pasin na tingting bilong yupela i mas kamap nupela. Yupela i mas kamap ol nupela manmeri, em ol manmeri God i mekim ol i kamap nupela na ol i stap olsem God yet, long wanem, pasin bilong ol i stretpela olgeta na i holi tru. Olsem na yupela i mas lusim pasin bilong giaman. Yupela olgeta i mas mekim tok tru tasol long ol arapela Kristen, long wanem, yumi olgeta i stap hap bilong wanpela bodi. Ol stilman i no ken stil moa. Nogat. Nau ol i mas wok. Ol i mas mekim gutpela wok long han bilong ol yet, na ol bai i kisim planti samting, inap long ol i ken helpim ol man i sot long ol samting.” (Efesus 4:​22-​25, 28) Ol man i mas mekim kain senis olsem bambai i stap bilong ol i ken kamap gutpela long bihain.

Sapos ol man i larim pasin bilong mangal na paulim mani i stap, em inap bagarapim graun, wankain olsem i bin bagarapim Gavman Rom. Tasol gutpela tru, Man bilong wokim yumi i no ken larim dispela pasin i stap. Em i tingting pinis long “bagarapim ol man i bin bagarapim graun.” (KTH 11:18) Na ol man i gat laik tru long stap long graun i no gat pasin bilong paulim mani samting long en, Jehova i tok promis long ol olsem liklik taim em bai wokim “nupela skai na nupela graun, na stretpela pasin tasol bai i stap long en.”​​—⁠2 Pita 3:​13.

Tru, long nau i hatwok long bihainim stretpela pasin long ol samting bilong mani. Tasol Jehova i tokim yumi: “Man i mangal long mani, na i mekim kain kain pasin nogut bilong kisim, orait em i mekim trabel i kamap long famili bilong en. Tasol sapos man i no larim ol arapela man i givim mani long en bilong grisim em long mekim pasin i no stret, orait em bai i stap gut.”b (Sindaun 15:27) Sapos nau yumi givim baksait long pasin bilong paulim mani, orait yumi kamapim klia olsem yumi no giaman taim yumi beten long God: “Kingdom bilong yu i mas i kam. Mipela i mas bihainim laik bilong yu long graun olsem ol i save bihainim long heven.”​​—⁠Matyu 6:​10.

Taim yumi wet long Kingdom i kirap na mekim wok, yumi olgeta wan wan i mas “bihainim stretpela pasin” na sakim pasin bilong paulim mani na no ken orait liklik long en. (Hosea 10:12) Sapos yumi mekim olsem, orait i stap bilong yumi bai kamapim long ples klia olsem Tok Bilong God i gat strong. Tru tumas, bainat bilong spirit inap pinisim pasin bilong paulim mani samting.

[Ol Futnot]

[Piksa long pes 7]

Sapos yumi larim Baibel i helpim yumi, yumi inap kamap “nupela manmeri” na sakim pasin bilong paulim mani