Wok Long “Gaden”—Paslain Long Taim Bilong Kamautim Kaikai
OL DISAIPEL bilong Bikpela Tisa ol i paul. Jisas i bin kamapim wanpela sotpela stori long pikinini wit na gras nogut. Em i wanpela bilong sampela tok piksa em i bin kamapim long dispela de. Taim em i pinisim ol tok bilong em, klostu olgeta man i lusim em. Tasol ol disaipel bilong em ol i save olsem ol dispela tok piksa i mas i gat insait bilong en—na tok piksa bilong ol pikinini wit na gras nogut i mas i gat bikpela insait tru bilong en. Ol i save olsem Jisas em i no man bilong kamapim ol gutpela stori tasol.
Matyu i tok, ol disaipel i bin askim Jisas olsem: “Inap yu tokim mipela long as bilong dispela tok piksa bilong gras nogut i kamap long gaden?” Orait Jisas i kamapim insait bilong dispela tok piksa, na em i tok profet long taim ol manmeri em ol i tok ol i disaipel bilong Jisas, ol bai bikhet long God na lusim lotu i tru. (Matyu 13:24-30, 36-38, 43) Dispela samting i bin kamap tru, na dispela pasin bilong lusim lotu i tru i go bikpela hariap bihain long taim aposel Jon i dai pinis. (Aposel 20:29, 30; 2 Tesalonaika 2:6-12) Ol samting dispela pasin i mekim i go insait tru long olgeta hap lotu Kristen i stap long en, olsem na askim Jisas i bin mekim long Luk 18:8, em i stret tru: “Taim Pikinini Bilong Man i kam, em bai i lukim ol manmeri i stap long graun ol i bilip, o nogat?”
Kam bek bilong Jisas bai makim kirap bilong “taim bilong kisim kaikai,” em ol Kristen ol i olsem pikinini wit. Em i wanpela mak bilong ‘taim bilong las de’ i bin kirap long yia 1914. Olsem na yumi no ken kirap nogut long sampela man i kirap skelim tok i tru bilong Baibel paslain long taim bilong kisim kaikai.—Matyu 13:39.
Taim yumi skelim ol samting i bin kamap long bipo, kirap long yia 1400 samting na i kam, yumi ken luksave olsem tingting bilong ol man i kirap, namel long ol lotu ol i holim nating nem Kristen, olsem Kristendom, em ol i olsem “gras nogut,” o giaman Kristen. Taim ol man inap long kisim wanpela Baibel na ol man i kirap wokim ol buk i gat lista bilong olgeta wan wan hap tok bilong Baibel, ol man i gat gutpela bel ol i kirap skelim gut tok bilong Baibel.
Lait i Kamap Strong Moa
Wanpela man olsem em Henry Grew (1781-1862), em i bilong Bemingham, Inglan. Taim em i gat 13 krismas, em wantaim famili bilong em ol i kalap long wanpela sip na brukim solwara Atlantik na kamap long Amerika long Julai 8, 1795. Ol i sindaun long Providens, Rod Ailan. Papamama bilong em ol i bin skulim em long laikim tok bilong Baibel. Long yia 1807, taim em i gat 25 krismas, ol i makim Grew long kamap pasto bilong lotu Baptis long Hatfod, Konektikat.
Em i tingim tru wok tisa bilong em, na em i wok strong long helpim ol manmeri em i lukautim long bihainim tok bilong Baibel. Tasol em i ting kongrigesen i no ken larim ol man i save mekim ol bikpela rong long laik bilong ol yet i stap insait long kongrigesen. Long sampela taim, em wantaim ol narapela man long sios i gat namba, ol i bin rausim sampela manmeri i bin mekim pasin pamuk o narapela kain pasin doti.
I gat sampela narapela hevi insait long sios em i save tingting planti long en. Long sios i gat sampela man ol i lukautim mani samting bilong sios na ol i go pas long mekim singsing, tasol ol i no memba bilong sios. Ol dispela man inap vot long ol samting kongrigesen i laik mekim na long dispela rot ol inap stiaim liklik ol samting bilong kongrigesen. Grew em i tingim tok bilong Baibel i stori olsem ol Kristen i no ken wok bung wantaim ol man bilong graun, olsem na em i bilip strong olsem ol man i stap gut long God, ol tasol inap mekim ol dispela wok. (2 Korin 6:14-18; Jems 1:27) Long tingting bilong em, pasin bilong larim ol man i no bilip long mekim ol singsing bilong litimapim nem bilong God, em i olsem ol i mekim tok nogut long God. Sios i no wanbel wantaim em, olsem na long yia 1811, ol i rausim Henry Grew long sios. Sampela narapela manmeri i gat wankain tingting olsem em, ol tu i lusim sios long dispela taim.
Ol i Lusim Kristendom
Dispela lain wantaim Henry Grew, ol i kirap stadi long Baibel bambai ol inap bihainim tok bilong en long sindaun bilong ol na long ol samting ol i laik mekim. Kwiktaim ol i kisim sampela save moa long tok i tru bilong Baibel, na save ol i kisim i kirapim ol long kamapim long ples klia ol bilip giaman bilong Kristendom. Olsem: Long yia 1824, Grew i raitim ol tok i kamapim gut giaman bilong God Triwan. Lukim gutpela tingting bilong em long dispela tok em i bin raitim: “ ‘Tasol i no gat wanpela man i save long wanem de na wanem aua dispela ol samting bai i kamap. Ol ensel bilong heven i no save, na Pikinini tu em i no save. PAPA wanpela tasol em i save.’ [Mak 13:32] Lukim olsem wanem dispela lista i kamapim husat i bikpela moa. Man, ol Ensel, Pikinini, Papa. . . . Bikpela bilong yumi i lainim yumi olsem Papa tasol i save long dispela de. Tasol dispela i no stret sapos Papa, na Tok, na Spirit Holi ol i tripela man insait long wanpela God, olsem sampela man i save tok, long wanem, dispela [bilip long God Triwan] i kamapim olsem . . . Pikinini na Papa i gat wankain save.”
Grew i kamapim long ples klia pasin bilong tupela maus bilong ol pris pasto na ol hetman bilong ami, em ol i tok ol i mekim wok bilong Krais. Long yia 1828 em i tok: “Yu ting em i stret long wanpela Kristen i lusim rum we em i bin beten askim God long helpim ol birua bilong em, na bihain em i go tokim ol soldia bilong em long belhat tru na sutim bainat bilong ol i go insait long bros bilong dispela lain birua em i bin askim God long helpim ol? Taim em i beten askim God long helpim ol birua bilong em, em i bihainim pasin bilong Jisas taim em i laik i dai; tasol bihain em i bihainim pasin bilong husat? Jisas i bin beten askim God long helpim ol man i kilim em i dai. Ol Kristen i kilim i dai ol man em ol i beten askim God long helpim ol.”
Grew em i tok strong moa olsem: “Wanem taim bai yumi bilipim tok bilong God taim em i tok yumi no ken tok bilas long em? Wanem taim bai yumi save gut long pasin tru bilong lotu i holi em i tokim yumi long abrusim ol pasin nogut? . . . Taim ol i tok lotu em Pikinini bilong God i as bilong en i tokim ol man long bihainim pasin bilong wanpela ensel long sampela taim, na long sampela taim bihainim pasin bilong wanpela spirit nogut, dispela i bagarapim nem bilong Pikinini bilong God, a?”
No Gat Tewel i Save Stap Oltaim
Taim ol i no wokim yet ol redio na televisen, wanpela rot planti man i bihainim bilong kamapim tingting bilong ol em olsem: Ol i raitim wanpela liklik nius na tilim long ol man. Long yia 1835 samting, Grew i bin raitim wanpela liklik nius i kamapim klia olsem Baibel i no as bilong bilip bilong tewel i no save dai na bilip bilong bikpaia. Em i ting dispela tupela bilip i nogutim nem bilong God.
Dispela liklik nius i mekim bikpela wok. Long yia 1837, George Storrs i gat 40 krismas, em i painim wanpela bilong dispela liklik nius long wanpela tren. Storrs em i bilong Lebanon, Nu Hampsia, tasol long dispela taim em i stap long Yutika, Nu Yok.
Em i wanpela pasto i gat biknem insait long lotu Metodis-Episkopal. Taim em i ritim pinis dispela liklik nius, em i kirap nogut long ol tok i kamapim klia giaman bilong ol dispela as bilip bilong Kristendom, em bipo em i no gat tupela tingting long en. Em i no save husat i bin raitim dispela tok, na sampela yia bihain, long 1844, em i bungim Henry Grew taim tupela i sindaun long Filadelfia, Pensilvenia. Tasol Storrs yet i wok long stadi long dispela samting inap 3-pela yia, na em i toktok wantaim ol narapela pasto tasol long dispela samting.
I no gat wanpela man inap daunim dispela tok George Storrs i lainim, olsem na em i tingting pinis olsem em i no inap stap gut long God sapos em i stap insait long lotu Metodis. Em i lusim dispela lotu long yia 1840 na em i go sindaun long Albeni, Nu Yok.
Long mun Mas samting long yia 1842, Storrs em i mekim 6-pela pablik-tok insait long 6-pela wik, het-tok bilong ol dispela tok em “Wanpela Askim—Ol Man Nogut Ol i No Inap i Dai?” Ol man i laikim tru ol dispela tok, olsem na em i bungim ol dispela pablik-tok na kamapim wanpela buk, na insait long 40 yia ol i wokim 200,000 bilong dispela buk na ol man long Amerika na Briten ol i ritim. Storrs na Grew ol i wok wantaim bilong kamapim ol tok i daunim bilip bilong tewel i no save dai. Grew em i givim bel long autim tok i go inap long taim em i dai long Ogas 8, 1862, long Filadelfia.
Bihain liklik long taim Storrs i mekim pinis dispela 6-pela pablik-tok, em i kirap putim yau long tok William Miller i autim. Miller i ting Krais bai kam bek long yia 1843 na ol man bai lukim em long ai. Inap tupela yia, Storrs i givim bel long autim dispela tok long hap not-is bilong Yunaitet Stets. Bihain long yia 1844, em i no laik makim taim bilong kambek bilong Jisas, tasol em i no gat tok sapos ol narapela man i gat laik long skelim ol yia samting Baibel i makim. Storrs i bilip olsem taim bilong kambek bilong Jisas em i klostu pinis, na em i bikpela samting long ol Kristen long was i stap na ol i no ken slip long ol samting bilong spirit, ol i mas redi long de bilong Jisas bilong skelim ol man. Tasol em i lusim grup bilong Miller, long wanem, ol i kisim sampela bilip Baibel i no as bilong en, olsem man i gat wanpela tewel i no save dai, dispela graun bai paia olgeta, na ol man i no bin save long tok i tru bilong Baibel taim ol i dai ol i no inap kisim laip oltaim.
Pasin Sori Bilong God Bai Mekim Wanem?
Storrs i no laikim tru bilip bilong misin Adventis olsem God bai kirapim bek ol man nogut bilong kilim ol i dai gen. Em i no inap painim wanpela tok bilong Baibel i strongim dispela bilip, olsem God i gat hatpela pasin na em bai mekim dispela kain pasin i no gat as bilong en. Storrs na ol wanbilip bilong em ol i kisim narapela tingting olgeta, olsem ol man nogut i no inap kirap bek. Ol i hatwok long kamapim insait bilong sampela skripsa i stori long kirap bek bilong ol man nogut, tasol ol i ting tingting bilong ol i stret moa wantaim pasin sori bilong God. Bihain liklik, sampela save moa long laik bilong God i kamap long ples klia.
Long yia 1870, Storrs i kisim bikpela sik na em i no inap mekim wok inap sampela mun. Long dispela taim em i wok long skelim ol save em i bin kisim insait long 74 krismas em i bin stap laip. Em i kisim save olsem em i bin lus long kisim save long wanpela bikpela samting bilong laik bilong God long ol man olsem kontrak God i mekim wantaim Abraham i bin kamapim—olsem ‘olgeta lain pipel long graun bai kisim blesing, long wanem, Abraham i bin bihainim tok bilong God.’—Stat 22:18; Aposel 3:25.
Dispela i kirapim wanpela nupela tingting long tingting bilong em. Sapos “olgeta lain manmeri” bai kisim blesing, olgeta i mas harim gutnius, a? Ol bai harim olsem wanem? Planti milion i dai pinis, a? Em i skelim moa tok bilong Baibel, na em i kisim tingting olsem i gat tupela lain “man nogut” i dai pinis: Wanpela lain i sakim pasin sori bilong God na narapela lain i no save long God na long laik bilong em taim ol i dai.
Storrs i kisim tingting olsem dispela lain ol i no bin save long laik bilong God taim ol i dai, God i mas kirapim ol bek bilong givim rot long ol long bilip long ofa bilong Krais Jisas. Ol man i bilip long ofa bilong Krais Jisas bai kisim laip oltaim long graun. Ol man i sakim dispela ofa ol bai bagarap. Storrs i bilip olsem ol man God bai kirapim bek, bai ol inap kisim ol gutpela samting long bihain. Bihain bai i no gat wanpela man i dai na i stap long matmat long rong Adam i bin mekim, nogat; Adam wanpela tasol bai stap olsem! Tasol olsem wanem long ol man i stap laip long taim Bikpela Jisas Krais i kam bek? Bihain Storrs i kisim save olsem wanpela bikpela wok bilong autim tok long olgeta hap bilong graun i mas kamap bilong ol man i ken harim dispela tok. Em i no save liklik long olsem wanem kain wok inap kamap, tasol bilip bilong em i kirapim em long raitim dispela tok: “Planti man, sapos ol i no inap luksave long olsem wanem wanpela wok bai kamap ol bai tok em i no inap kamap, em olsem ol i ting God i no inap mekim dispela wok i kamap, long wanem, ol i no save em bai kamap olsem wanem.”
George Storrs i dai long Disemba 1879, long haus bilong em long Bruklin, Nu Yok, klostu long hap hetkota bilong dispela wok bilong autim tok long olgeta hap i kamap bihain, em dispela wok em i bin wet long en.
I Gat Wok Long Sampela Lait Moa
Olsem wanem? Ol man olsem Henry Grew na George Storrs i bin save gut long tok i tru olsem yumi save long en long nau? Nogat. Ol i save ol i sot long save, olsem Storrs i bin tok long 1847: “Yumi mas save, nau tasol yumi lusim bikpela tudak bilong ol misin; na bai yumi no kirap nogut sapos yumi kisim save olsem sampela bilip yumi ting em i tok i tru em i kam long lotu giaman bilong Babilon.” Olsem: Grew em i tingim tru pe Jisas i bin givim bilong baim bek ol man, tasol em i no save em pe i stret bilong baim bek ol man, olsem laip i gutpela olgeta em Jisas i givim em i bekim stret bilong laip i gutpela olgeta Adam i bin lusim. (1 Timoti 2:6) Na tu, Henry Grew i popaia na bilip olsem Jisas bai kam bek long graun na mekim wok king na ol man inap lukim em. Tasol Grew em i tingim tru nem bilong Jehova i mas i stap holi, em i wanpela samting i no gat planti man i tingting long en kirap long taim ol aposel i dai pinis na i kam.
George Storrs tu i no gat stretpela tingting long sampela bikpela samting. Em inap luksave long ol bilip giaman ol hetman bilong lotu i kamapim, tasol sampela taim em bai kamapim sampela tok i narapela kain olgeta. Olsem: Em i no wanbel wantaim tingting bilong ol hetman bilong lotu Otodoks long Satan, olsem na Storrs i tok Satan em i no wanpela man tru tru. Em i no bilip long God Triwan, tasol klostu long taim em i laik i dai, em i no klia spirit holi em i wanpela man o nogat. George Storrs i bilip olsem taim Jisas i kam bek pinis, pastaim bai yumi no inap lukim em, tasol bihain bai yumi inap lukim em. Tasol maski ol i gat sampela tingting kranki, dispela tupela man i gat gutpela bel na pasin bilong givim bel, na planti tingting bilong ol long tok i tru i stret, winim klostu olgeta narapela man.
Em i no taim yet long kamautim kaikai long dispela “gaden” Jisas i bin stori long en long tok piksa bilong pikinini wit na gras nogut. (Matyu 13:38) Grew, Storrs, na sampela narapela man ol i wok long dispela “gaden” bilong redim long taim bilong kamautim kaikai.
Charles Taze Russell i bin kirap raitim dispela nius long 1879, em i stori olsem: “Bikpela i bin givim yumi planti samting bilong helpim yumi long stadi long tok bilong Em, na wanpela bikpela helpim em gutpela lapun brata, George Storrs. Long rot bilong tok em i autim na raitim em i bin givim bikpela helpim long yumi, tasol yumi no bin bihainim ol man maski ol i gat gutpela pasin na bikpela save, nogat; yumi bihainim ol pasin bilong God olsem ol pikinini Em i save laikim tru.” Em nau, wok ol man olsem Grew na Storrs i bin mekim inap helpim ol man i givim bel long stadi long Baibel, tasol em i bikpela samting long skelim tok bilong Baibel, em i as tru bilong tok i tru.—Jon 17:17.
[Blok/Piksa long pes 26]
Ol Samting Henry Grew i Bilip Long En
Ol man i bin bagarapim nem bilong Jehova, na dispela nem i mas i kamap holi.
God Triwan, man i gat tewel i no save dai, na bikpaia em ol bilip giaman.
Kongrigesen Kristen i no ken insait long pasin bilong dispela graun.
Ol Kristen i no ken insait long ol pait bilong ol kantri.
Ol Kristen i no stap aninit long lo bilong tingim de Sabat long Sarere o Sande.
I no stret ol Kristen i insait long wanpela lain i wok hait, olsem ol Frimeson.
Ol Kristen i no gat tupela lain olsem ol pris pasto na ol man nating.
Lain birua bilong Krais i as bilong pasin bilong givim ol biknem long ol bikman bilong lotu.
Olgeta kongrigesen i mas i gat wanpela lain elda.
Ol elda i mas bihainim klinpela pasin long olgeta samting ol i mekim, ol i mas wokabaut long pasin i stret tasol.
Olgeta Kristen i mas autim tok long gutnius.
Ol manmeri bai stap oltaim long Paradais long graun.
Ol singsing Kristen i mas litimapim nem bilong Jehova na Krais.
[Kredit Lain]
Photo: Collection of The New-York Historical Society/69288
[Blok/Piksa long pes 28]
Bilip Bilong George Storrs
Jisas i bin givim laip bilong em olsem ofa bilong baim bek olgeta manmeri.
Wok bilong autim gutnius i no kirap yet (long yia 1871).
Olsem na, long dispela taim (long yia 1871) pinis i no klostu yet. I mas i gat wanpela hap taim long bihain bilong mekim wok autim tok.
Sampela manmeri bai kisim laip oltaim long graun.
Ol manmeri i no bin save long laik bilong God long taim ol i dai, ol bai kirap bek. Ol man i bilip long ofa bilong Krais ol bai kisim laip oltaim long graun. Ol man i no bilip long en ol bai bagarap.
Man i gat wanpela tewel i no save dai na bikpaia, em ol bilip giaman i save daunim God.
Kaikai Bilong Bikpela em i wanpela bung i save kamap wanpela taim long yia, long Nisan 14.
[Kredit Lain]
Photo: SIX SERMONS, by George Storrs (1855)
[Ol Piksa long pes 29]
Long 1909, C. T. Russell, em i edita bilong nius “Zion’s Watch Tower,” em i go sindaun long Bruklin, Nu Yok, Amerika.