Stori Bilong Wanpela Meri
Mi Mekim Ol Samting Jehova i Singautim Mi Long Mekim na Mi Kisim Gutpela Pe
STORI BILONG MARIA DO CÉU ZANARDI
“Jehova i save wanem samting i gutpela long mekim. Sapos em i singautim yu long mekim wanpela wok, yu mas daunim yu yet na mekim dispela wok.” Em tok papa bilong mi i bin mekim inap 45 yia i go pinis. Dispela tok i helpim mi long mekim namba wan wok oganaisesen bilong Jehova i singautim mi long mekim, em long mekim wok bilong God fultaim. Long nau, mi amamas yet long gutpela tok bilong papa, long wanem, pasin bilong mekim ol samting Jehova i singautim mi long mekim i bin givim planti gutpela samting long mi.
LONG 1928, papa i kisim sabskripsen bilong nius Wastaua na em i gat laik long save long ol tok bilong Baibel. Em i sindaun long sentral Potugal, olsem na papa i no inap bung wantaim kongrigesen bilong God, em inap ritim tasol Baibel bilong bubu man na bubu meri bilong mi na ol buk na nius em i kisim long rot bilong posofis. Long 1949, taim mi gat 13 krismas, mipela famili i go sindaun long Brasil, em ples bilong mama, na mipela i stap long arere bilong taun Rio de Janeiro.
Ol man i stap klostu long mipela i singautim mipela long kam long haus lotu bilong ol, na mipela i go inap sampela taim. Papa i save askim ol long ol samting bilong helpaia, spirit bilong man i no save dai, na olsem wanem long dispela graun long bihain—tasol ol i no inap bekim. Papa i tok: “Yumi mas wet tasol long ol trupela sumatin bilong Baibel.”
Long wanpela de, wanpela man aipas i kam long haus na tilim nius Wastaua na Kirap! Papa i mekim ol wankain askim long em, na man ya i givim ol gutpela bekim long Baibel. Long wik bihain, narapela Witnes Bilong Jehova i kam lukim mipela. Bihain long em i bekim sampela askim moa, em i tok em i mas lusim mipela na go autim tok. Em i ritim Matyu 13:38 long papa na soim olsem dispela em i wanpela wok ol i mas mekim long olgeta hap bilong graun. Papa i askim em: “Mi tu inap go mekim dispela wok?” Witnes i tok: “Yes, yu ken mekim.” Mipela i amamas tru long mipela i painim gen tok i tru bilong Baibel! Papa i kisim baptais long kibung i kamap bihain long dispela, na bihain liklik mi kisim baptais long Novemba 1955.
Namba Wan Wok Ol i Singautim Mi Long Mekim
Wanpela yia na hap bihain, mi kisim wanpela bikpela braunpela envelop long brens-ofis bilong ol Witnes Bilong Jehova long Rio de Janeiro. Insait long en i gat pas i singautim mi long autim tok fultaim. Long dispela taim mama i gat bikpela sik, olsem na mi askim papa long givim gutpela tingting long mi. Em i tok: “Jehova i save wanem samting i gutpela long mekim. Sapos em i singautim yu long mekim wanpela wok, yu mas daunim yu yet na mekim dispela wok.” Dispela tok i strongim mi, olsem na mi raitim aplikesen na mi kirap mekim fultaim sevis long Julai 1, 1957. Namba wan hap ol i makim mi long mekim wok long en, em Três Rios, em wanpela taun long provins Rio de Janeiro.
Pastaim ol man bilong Três Rios i no laik harim tok mipela i autim, long wanem, mipela i no yusim Baibel Katolik. Tasol mipela i kisim helpim taim mipela i kirap stadi long Baibel wantaim Geraldo Ramalho, em wanpela Katolik. Long rot bilong em mi inap kisim wanpela Baibel em wanpela pris long dispela hap i bin sainim nem bilong em long en. Kirap long dispela taim, sapos wanpela man i toktok planti, mi soim nem bilong pris na tok i dai. Bihain Geraldo i kisim baptais.
Mi amamas tru taim ol i mekim kibung sekit long taun Três Rios long 1959. Bikman bilong ol polis i stadi long Baibel long dispela taim, na em i stretim rot long putim ol bikpela laplap i toksave long program long olgeta hap bilong taun. Mi mekim wok long Três Rios inap 3-pela yia, na bihain ol i singautim mi long mekim wok long Itu, em longwe long São Paulo inap 110 kilomita long hap wes.
Retpela, Blupela, na Yelopela Buk
Mi na poroman bilong mi long mekim wok painia i wok long painim haus, na bihain mipela i painim ol rum slip long haus bilong Maria, em wanpela gutpela meri em man bilong em i dai pinis. Maria i mekim gutpela pasin long mipela olsem mipela i pikinini meri bilong em. Tasol i no longtaim na bisop bilong misin Katolik long Itu i kam lukim Maria na tokim em long rausim mipela long haus, tasol Maria i strong. Em i tok: “Taim man bilong mi i dai, yu no mekim wanpela samting bilong mekim gut bel bilong mi. Ol dispela Witnes Bilong Jehova i helpim mi, maski mi no wanpela bilong ol.”
Long dispela taim, wanpela meri i tokim mipela olsem ol pris bilong misin Katolik long Itu i bin tambuim ol Katolik long kisim “dispela retpela buk i stori long Satan.” Ol i tok long buk “Let God Be True,” em wanpela buk bilong Baibel mipela i bin tilim long ol man long dispela wik. Ol pris i tambuim ol man long kisim retpela buk, olsem na mipela i redim ol tok bilong tilim blupela buk (“New Heavens and a New Earth”). Bihain, taim ol pris i kisim save long dispela senis, mipela i kirap tilim yelopela buk (What Has Religion Done for Mankind?), na mekim olsem i go. Em i gutpela samting long mipela i gat planti buk em kala bilong karamap bilong ol i narapela narapela!
Taim mi bin wok inap wanpela yia long Itu, mi kisim pas i singautim mi long wok liklik taim long Betel—em brens-ofis bilong ol Witnes Bilong Jehova long Rio de Janeiro—bilong redim ol samting bilong bikpela kibung. Mi amamas long mekim dispela wok.
Sampela Narapela Wok
Long Betel i gat planti wok, na mi amamas long mekim wanem wanem samting mi inap mekim bilong helpim ol. Mi kisim strong taim mi bung wantaim ol long olgeta moning bilong skelim teks bilong de na mekim Stadi Wastaua bilong famili long olgeta Mande nait! Mi pilim tru long bel ol gutpela beten bilong Otto Estelmann na ol narapela strongpela brata bilong famili Betel.
Bihain long bikpela kibung, mi putim ol samting bilong mi long sutkes bilong i go bek long Itu, tasol mi kirap nogut taim brata bilong lukautim brens, Grant Miller, i givim pas i singautim mi long stap olgeta long Betel. Wanrum bilong mi em Sista Hosa Yazedjian, em i wok yet long Betel long Brasil. Long dispela taim famili Betel i liklik—mipela i 28 tasol—na mipela olgeta i pren gut wantaim.
Long 1964, João Zanardi, em wanpela yangpela fultaim sevent, em i kam long Betel bilong kisim trening. Ol i makim em long mekim wok wasman raun klostu long Betel. Sampela taim mipela i bung taim em i kam long Betel bilong bringim ol ripot. Brata i lukautim brens i tok orait long João i ken kam long stadi bilong famili Betel long ol Mande nait, olsem na mipela inap lusim sampela hap taim moa bilong stap wantaim. Mitupela João i marit long Ogas 1965. Mi amamas long kisim wok bilong raun wantaim man bilong mi na lukim ol kongrigesen.
Long dispela taim planti samting i painim mipela taim mipela i raun na lukim ol kongrigesen i stap insait tru long Brasil. Mi no inap lusim tingting long taim mipela i go lukim ol pablisa long Aranha, long provins Minas Gerais. Mipela i mas raun long tren na bihain wokabaut i go—mipela i karim ol sutkes, taipraita, masin bilong soim ol piksa slait, bek bilong autim tok, na ol buk na nius. Mipela i amamas tru long wanpela lapun brata, em Lourival Chantal, em i wetim mipela oltaim long tren-stesin bilong helpim mipela long karim ol kago bilong mipela.
Long Aranha ol i mekim ol miting long wanpela haus ol i rentim. Mipela i slip long wanpela liklik rum i stap long baksait. Long hapsait bilong rum i gat ples paia bilong kukim kaikai na hatim wara ol brata i bringim long mipela long baket. Wanpela mambu plantesen i stap klostu na long namel bilong en i gat hul long graun na dispela em toilet bilong mipela. Long nait mipela i larim lam i wok long ges i lait i stap bilong rausim ol binatang baba—em dispela binatang i save givim sik Sagas long man. Smok bilong lam i mekim na long moningtaim nus bilong mipela i blak. Em i narapela kain samting tru!
Taim mipela i mekim wok sekit long provins Paraná, mipela i kisim gen wanpela bikpela braunpela envelop i kam long brens-ofis. Oganaisesen bilong Jehova i singautim mipela gen long mekim wok—long Potugal! Dispela pas i tokim mipela long tingim tok bilong Luk 14:28 na skelim gut ol samting paslain long mipela i tok orait long go long dispela kantri, long wanem, gavman bilong Potugal i tambuim wok Kristen bilong mipela na ol i bin kalabusim pinis planti brata.
Olsem wanem? Bai mipela i go long wanpela kantri i gat pasin birua long en? João i tok: “Sapos ol brata bilong yumi long Potugal inap i stap long dispela hap na stap gut long wok bilong Jehova, yumi tu inap mekim olsem, a?” Mi tingim gutpela tok bilong papa bilong mi, na mi wanbel long tok: “Sapos Jehova i singautim yumi long mekim wanpela wok, yumi mas orait long mekim dispela wok na bilip long em.” Bihain liklik, mipela i stap long Betel long São Paulo, na mipela i kisim sampela tok moa long ol samting mipela i mas mekim na redim ol visa samting.
João Maria na Maria João
Bot mipela i go long en, Eugênio C, i lusim pasis bilong Santos, long provins São Paulo, long Septemba 6, 1969. Bihain long mipela i bin raun inap 9-pela de long sip, mipela i kamap long Potugal. Pastaim mipela i wok inap sampela mun wantaim ol brata i gat gutpela save long mekim wok long ol liklik rot bilong Alfama na Mouraria, em olpela distrik bilong Lisbon. Ol i skulim mipela long lukluk gut long ol samting bambai polis i no inap luksave long mipela na holim mipela.
Mipela i mekim ol miting bilong kongrigesen long haus bilong ol Witnes. Taim mipela i luksave olsem ol man i stap klostu i kirap tingting nogut long mipela, kwiktaim mipela i senisim ol miting i go long narapela hap bambai ol polis i no ken sekim haus o holim ol brata. Mipela i kolim ol kibung bilong mipela olsem piknik, na mipela i mekim ol dispela kibung long pak Monsanto, long arere bilong Lisbon, na long Costa da Caparica, long bus i stap klostu long nambis. Mipela i putim ol klos bilong raun taim mipela i go long ol kibung, na sampela brata i lukluk na was i stap. Sapos man mipela i gat tupela tingting long em i wokabaut i kam klostu, mipela i kirap mekim wanpela pilai samting, o mekim olsem mipela i piknik, o kirap mekim singsing bilong ples.
Mipela i laik bai ol polis i hatwok long save long mipela, olsem na mipela i no yusim nem tru bilong mipela. Ol brata i kolim mipela olsem João Maria na Maria João. Ol i no raitim nem bilong mipela long ol pas o ripot samting. Ol i givim namba long mipela bilong makim husat em i husat. Mi wok strong long mi no ken tingim atres bilong ol brata. Olsem na long dispela rot mi no inap kamapim atres bilong ol brata sapos ol polis i holim mi.
Maski gavman i putim tambu long wok bilong mipela, mitupela João i strong long autim tok long olgeta taim rot i op, long wanem, mipela i save olsem polis inap holim mipela wantu tasol. Mipela i lain long bilip na wetim Papa bilong mipela long heven, Jehova, long helpim mipela. Em i Man bilong lukautim mipela, olsem na em i mekim wok long ol ensel bilong em na dispela i mekim na mipela i pilim olsem mipela i “lukim God.”—Hibru 11:27.
Wanpela taim mipela i autim tok long ol haus long Porto, na mipela i bungim wanpela man na em i singautim mipela long kam insait long haus. Sista mi wok wantaim em i go tasol insait long haus, olsem na mi mas bihainim em. Mi pret nogut tru taim mi lukim insait long haus i gat poto bilong man i pasim klos bilong ami. Bai mipela i mekim wanem nau? Man bilong haus i tokim mipela long sindaun, na em i askim mi: “Sapos ol i singautim pikinini man bilong yu long kam long ami, bai yu larim em i go?” Nau mi mas skelim gut tok mi bai bekim. Mi beten na bihain mi mekim tok long pasin isi, olsem: “Mi no gat ol pikinini, na ating sapos mi mekim wankain askim long yu na yu no gat ol pikinini, bai yu givim wankain bekim long mi.” Man ya i no mekim wanpela tok. Olsem na mi tok moa: “Tasol sapos yu askim mi long mi bai pilim olsem wanem sapos brata o papa bilong mi i dai, mi inap bekim dispela askim, long wanem, brata na papa bilong mi i dai pinis.” Aiwara bilong mi i pulap long ai taim mi toktok, na mi lukim olsem em tu i laik krai. Em i tok i no longtaim i go pinis na meri bilong em i dai. Em i putim gut yau taim mi stori long em olsem ol man i dai pinis ol bai kirap bek. Long gutpela pasin mipela i tok gutbai na mipela i lusim em na hevi i no kamap, na mipela i lusim dispela samting long han bilong Jehova.
Maski ol i tambuim wok bilong mipela, mipela inap helpim ol man i gat gutpela bel long save long tok i tru. Long Porto man bilong mi i kirap stadi wantaim Horácio, em wanpela bisnisman, na em i kamap strong hariap. Bihain pikinini man bilong em Emílio, em wanpela gutpela dokta, em tu i laik lotu long Jehova na em i kisim baptais. Tru tumas, i no gat wanpela samting inap pasim spirit holi bilong Jehova long mekim wok.
“Yumi No Save Jehova Bai Kamapim Wanem Samting”
Long 1973, ol i singautim mitupela João long go long “God i Win” Kibung Intenesenel long Brussels, Beljam. Planti tausen brata bilong Spen na Beljam i stap long dispela kibung, na tu, ol brata i kam long Mosambik, Angola, Kep Verd, Madera, na Asores. Long pinis bilong tok bilong em, Brata Knorr long hetkota bilong New York, em i tok: “Stap gut long wok bilong Jehova. Yumi no save Jehova bai kamapim wanem samting. Yumi no save sapos narapela kibung intenesenel bilong yupela bai kamap long Potugal!”
Long yia bihain, gavman bilong Potugal i orait long mipela i mekim wok autim tok. Na olsem Brata Knorr i bin tok, long 1978, mipela i mekim namba wan kibung intenesenel long Lisbon. Mipela i amamas tru long wokabaut long ol rot bilong Lisbon, na autim tok long rot bilong ol sain-bot, magasin, na pepa bilong singautim ol man long kam harim pablik-tok! Mipela i amamas tru.
Mipela i laikim tru ol brata long Potugal, planti bilong ol i bin kalabus na ol man i bin paitim ol, long wanem, ol i no laik insait long ol samting bilong dispela graun. Mipela i gat laik long stap na mekim wok yet long Potugal. Tasol mipela i no inap. Long 1982, João i kisim bikpela sik bilong klok, na ol brata long brens-ofis i tokim mipela long go bek long Brasil.
Taim Bilong Hevi
Ol brata long brens-ofis bilong Brasil i helpim gut mipela na ol i makim mipela long wok long Kongrigesen Quiririm long Taubaté, long provins São Paulo. Helt bilong João i wok long bagarap hariap, na bihain liklik em i no inap lusim haus moa. Ol man i laik harim tok ol i kam long haus bilong mipela bilong stadi long Baibel, na long olgeta de ol i mekim bung bilong wok autim tok long haus bilong mipela, na Buk-Stadi long olgeta wik. Ol dispela samting i helpim mipela long stap strong long ol samting bilong spirit.
João i mekim wok bilong Jehova inap long skel bilong em i go inap long em i dai long Oktoba 1, 1985. Mi bel hevi stret, tasol mi laik i stap na mekim wok long dispela hap. Narapela hevi i kamap long Epril 1986, taim ol raskol i brukim haus bilong mi na stilim klostu olgeta samting. Em namba wan taim long mi pilim olsem mi stap wanpis na mi pret. Tupela gutpela marit i singautim mi long stap wantaim ol inap liklik taim, na mi amamas tru long dispela samting.
Indai bilong João na hevi bilong ol raskol i stilim ol samting i bagarapim wok mi mekim bilong lotuim Jehova. Taim mi autim tok, mi pilim olsem mi no inap mekim gut dispela wok. Mi raitim pas i go long brens-ofis na stori long dispela hevi bilong mi, na ol i singautim mi long stap inap sampela taim long Betel bilong helpim bel bilong mi long stap gut gen. Dispela i strongim mi tru!
Taim mi pilim orait liklik, mi amamas long go mekim wok long Ipuã, em wanpela taun long provins São Paulo. Mi bisi long mekim wok autim tok, tasol sampela taim mi bel hevi. Long kain taim olsem, mi ringim ol brata long Quiririm, na wanpela famili i kam stap wantaim mi inap sampela de. Taim ol i stap wantaim mi, dispela i strongim mi tru! Insait long namba wan yia mi stap long Ipuã, inap 38 narapela narapela brata na sista i kam longwe bilong lukim mi.
Long 1992, em 6-pela yia bihain long João i dai, oganaisesen bilong Jehova i singautim mi long go mekim wok long narapela hap. Long dispela taim mi go long Franca, long provins São Paulo, na mi stap yet long dispela hap na autim tok fultaim. Teritori long dispela hap i gutpela tru. Long 1994, mi kirap stadi long Baibel wantaim bikman bilong taun. Long dispela taim, em i kempein bilong kisim namba long gavman bilong Brasil, tasol maski em i gat planti wok, mipela i stadi long olgeta Mande apinun. Em i pasim telefon bambai ol man i no inap ring na bagarapim stadi. Mi amamas tru long lukim em i lusim wok politik isi isi, na tok i tru i helpim marit bilong em long kamap gutpela gen! Em na meri bilong em ol i kisim baptais long 1998.
Taim mi tingim ol samting i bin painim mi, mi ken tok olsem mi bin kisim planti blesing na ol gutpela wok taim mi mekim wok bilong God fultaim. Taim mi mekim ol wok Jehova i bin singautim mi long mekim long rot bilong oganaisesen bilong em, mi kisim planti gutpela samting. Na maski em bai singautim mi long mekim wanem wok long bihain, pasin bilong mi long amamas long kisim dispela wok i strong yet.
[Ol Piksa long pes 25]
Long 1957, taim mi kirap mekim fultaim sevis, na long nau
[Piksa long pes 26]
Mi wantaim famili Betel bilong Brasil long 1963
[Piksa long pes 27]
Marit bilong mipela long Ogas 1965
[Piksa long pes 27]
Wanpela kibung long Potugal taim gavman i tambuim wok bilong mipela
[Piksa long pes 28]
Autim tok long rot long Lisbon long taim bilong “Victorious Faith” Kibung Intenesenel long 1978