Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • w02 3/15 p. 20-23
  • Ol Waldens—Lusim Bilip Bilong Misin na Bihain Kamap Talatala

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Ol Waldens—Lusim Bilip Bilong Misin na Bihain Kamap Talatala
  • Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2002
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Maniman i Kamap Rabis
  • Pastaim Katolik na Bihain Ol Man Bilong Lusim Bilip
  • Ol i Kirap Mekim Wok Long Pasin Hait
  • Ol Bilip na Pasin Bilong Ol
  • “Man Bilong Tupela Maus”
  • Ol i Bihainim Pasin Talatala
  • “Mipela i Laik Tok Tenkyu long Yupela”
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1983
  • Tupela Pasto i Litimapim Ol Rait Bilong Russell
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2002
  • Ol Katari—Ol i Bin i Dai Long Bilip Kristen Bilong Ol?
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1995
  • Olivétan—Man Bilong Tanim Baibel Long Tok Frans
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2011
Lukim Moa
Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2002
w02 3/15 p. 20-23

Ol Waldens—Lusim Bilip Bilong Misin na Bihain Kamap Talatala

Em yia 1545 long naispela ples Lubéron long Provence, long hap saut bilong Frans. Wanpela ami i bung bilong mekim wanpela wok nogut tru, as bilong en, em ol lain bilong misin i tingting nogut long wanpela lain. Inap wanpela wik ol i wok long kilim i dai ol manmeri.

OL I bagarapim ol liklik ples, na ol i kalabusim sampela lain bilong ples na sampela ol i kilim ol i dai. Ol soldia i no gat sori liklik ol i mekim ol pasin nogut tru long bagarapim dispela lain, na olgeta lain bilong Yurop i kirap nogut. Ol i kilim i dai 2,700 man, na salim 600 man i go wok kalabus long ol sip, na ol i mekim nogut tru long ol meri pikinini. King bilong Frans na pop i litimapim nem bilong kepten bilong ami i bin mekim dispela samting nogut.

Long Jemani sampela lain i bin bruk long Misin Katolik na lain Talatala i kamap. Orait King Francis Namba 1 bilong Frans, em wanpela Katolik, em i tingting planti long lain Talatala i wok long go bikpela na em i wok strong long painimaut olsem husat husat ol i bin lusim misin long Frans. Ol i ting wan wan tasol i bin lusim misin, tasol ol lain i bosim Provence ol i kisim save olsem olgeta manmeri bilong sampela ples ol i bin bruk long misin. Orait king i putim wanpela lo i tokaut olsem ol i mas pinisim dispela pasin bilong lusim misin, na long yia 1545 ol i kirap mekim olsem na ol i kilim i dai planti manmeri.

Dispela lain i bin lusim bilip bilong misin ol i husat? Bilong wanem misin i mekim nogut tru long ol na bagarapim ol?

Maniman i Kamap Rabis

Ol manmeri ol i bin kilim ol i dai long dispela taim ol i bilong wanpela lain lotu i bin kamap long yia 1170 samting na ol i stap long planti hap bilong Yurop. Dispela lain i wok long i go bikpela insait long sampela handet yia, na dispela i narapela kain tru​—⁠sampela lain em ol i bin bruk long misin, ol i no stap longtaim olsem. Planti saveman bilong ol samting i bin kamap bipo ol i wanbel long tok olsem dispela lain i bin kirap long yia 1170 samting. Long biktaun Lyons bilong Frans, wanpela bisnisman i gat bikpela mani, nem bilong em Vaudès, em i kirap tingting strong long olsem wanem em i ken lain long mekim ol samting God i laikim. Ating bel bilong em i pilim tru tok bilong Jisas Krais, em i bin tokim wanpela maniman long salim ol samting bilong em na givim dispela mani long ol rabisman. Olsem na Vaudès i putim sampela mani i stap bilong lukautim gut famili bilong em na em i lusim ol narapela mani bilong em na em i kirap autim Gutnius. (Matyu 19:​16-22) I no longtaim na planti man i bihainim em, na bihain ol i kisim nem olsem Lain Waldens.a

Pasin bilong i stap rabis, na autim tok, na Baibel, em nambawan bikpela samting long Vaudès. Paslain long dispela taim, ol man i gat tok long pasin bilong ol pris olsem ol i gat planti samting bilong skin. Inap longtaim liklik, sampela pris i bin lusim misin ol i tokaut strong long pasin bilong misin long paulim mani samting na mekim wok nogut long namba em i holim. Tasol Vaudès i no wanpela pris, na planti long lain bilong em tu nogat. Ating dispela i as na em i ting i mas i gat wanpela Baibel long tok ples bilong ol man yet. Misin i holim Baibel long tok Latin, na ol pris tasol inap ritim. Olsem na Vaudès i kirapim wok bilong tanim 4-pela Gutnius na sampela hap moa bilong Baibel long tok ples Franko-Provensal, em ol lain long hap is bilong sentral Frans ol i save long en.b Ol Rabisman Bilong Lyons i tingim tok bilong Jisas olsem ol disaipel i mas autim tok, olsem na ol i go nabaut na autim tok long ol man. (Matyu 28:​19, 20) Saveman Gabriel Audisio i tok, ol i strong tru long autim tok long ol man, na dispela yet i kamap olsem as bilong tingting bilong misin long daunim lain Waldens.

Pastaim Katolik na Bihain Ol Man Bilong Lusim Bilip

Long dispela taim bipo, ol pris tasol inap autim tok, na misin yet i makim husat man inap autim tok. Ol pris na bisop samting ol i ting ol Waldens i no gat save liklik na ol i no save long rit rait, tasol long 1179, Vaudès i askim Pop Alexander Namba 3 long givim tok orait long em long autim tok. Pop i tok em i ken mekim, tasol ol pris bilong dispela hap ol i mas tok orait long en. Saveman Malcolm Lambert i tok, “dispela i wankain olsem pop i tok nogat.” Na tru tumas, Asbisop Jean Bellesmains bilong Lyons i tambuim ol man nating long autim tok. Olsem na Vaudès i kamapim tok bilong Aposel 5:​29, i tok: “Mipela i mas bihainim tok bilong God tasol. Mipela i no ken bihainim tok bilong ol man.” Vaudès i no bihainim dispela tambu, olsem na ol i rausim em long misin long yia 1184.

Maski ol i rausim lain Waldens long sios bilong Lyons na rausim ol long dispela taun, i olsem pastaim dispela tambu i no wanpela strongpela lo. Planti man i amamas long ol Waldens, long wanem, ol i bilip tru na i no giaman tasol, na ol i bihainim stretpela pasin long i stap bilong ol, na sampela bisop tu i wok yet long toktok wantaim ol.

Saveman Euan Cameron i tok, ol Waldens “i no sakim nating Misin Katolik, olsem ol i laik mekim tasol, nogat.” Ol “i laik autim tok na skulim ol man.” Ol saveman i tok, misin i kamapim sampela lo i wok long daunim strong bilong ol Waldens long stiaim tingting bilong ol man, na dispela i mekim na ol i lusim bilip bilong misin. Misin i wok long sutim tok long ol, na bihain Namba 4 Lateran Kaunsil i kamapim lo i tambuim ol Waldens long yia 1215. Dispela samting i mekim wanem long wok bilong ol long autim tok?

Ol i Kirap Mekim Wok Long Pasin Hait

Vaudès i dai long yia 1217. Misin i mekim nogut long lain bilong em na ol i ranawe i go nabaut long Jemani, noten Itali, Sentral na Isten Yurop, na ol ples maunten bilong Frans. Na dispela hevi i mekim na ol Waldens i go sindaun long hap bilong bus, olsem na long planti hap ol i no inap mekim bikpela wok tumas long autim tok.

Long 1229, Misin Katolik i pinisim wok bilong en long mekim Pait Bilong Lotu long lain Katari, olsem ol Albigens, long hap saut bilong Frans.c Orait nau misin i mekim pait long lain Waldens. I no longtaim na Kot Bilong Misin bai painim olgeta man i no laikim misin. Ol Waldens i pret na ol i autim tok long pasin hait tasol. Ol i mekim olsem i go, na long yia olsem 1230 ol i no autim tok moa long ples klia. Audisio i tok: “Ol i no raun na painim ol nupela sipsip . . . ol i wok tasol long lukautim ol man i bin kam insait long lotu bilong ol na bai ol i ken i stap strong long bilip bilong ol, maski ol man i strong long ol i mas lusim, na ol i mekim nogut long ol.” Na em i tok olsem “wok autim tok i stap yet olsem wok ol i mas mekim, tasol pasin bilong mekim i senis olgeta.”

Ol Bilip na Pasin Bilong Ol

Bihain long yia 1300 ol Waldens i kamapim pinis pasin bilong brukim lain bilong ol i go long tupela lain, olsem lain bilong autim tok na lain bilipman, na ol man na meri wantaim i no mekim wok moa bilong autim tok. Long dispela taim, ol man i bin lain gut ol tasol i holim wok bilong raun na autim tok. Bihain ol dispela man i kisim nem olsem barbes (ankol).

Ol dispela barbes i save go lukim ol famili Waldens long haus bilong ol​—⁠ol i mekim wok bilong helpim lain bilong ol long i stap strong na i no ken pinis, na ol i no tingting tumas long bringim gutnius i go long ol man. Olgeta barbes i gat save long rit rait. Ol i kisim skul i go inap 6-pela yia samting, na Baibel i insait long skul ol i kisim. Ol i mekim wok long Baibel i stap long tok ples bilong ol, na dispela i helpim ol long kamapim klia tok bilong en long lain bilong ol. Ol birua tu i tokaut olsem Baibel em i bikpela samting long i stap bilong ol Waldens, na ol pikinini bilong ol tu, na ol inap kolim planti ves bilong Baibel.

Ol Waldens bilong pastaim ol i sakim ol samting olsem tok giaman, klinpaia, mekim Misa bilong ol man i dai pinis, pop i lusim sin bilong man, baim pekato, lotuim Maria na ol “santu,” na sampela samting moa. Na long olgeta yia ol i save mekim Kaikai Bilong Bikpela, olsem Laspela Kaikai. Lambert i tok, lotu bilong ol i olsem ‘lotu bilong ol man i no pris.’

“Man Bilong Tupela Maus”

Ol Waldens i save pas gut wantaim. Ol i marit insait long lain bilong ol yet, na insait long sampela handet yia dispela pasin i kamapim ol famili-nem em ol Waldens tasol i holim. Tasol ol birua i strong long pinisim dispela lain, olsem na bilong i stap yet ol Waldens i wok long haitim ol bilip bilong ol. Ol i haitim bilip na pasin bilong ol long mekim lotu, olsem na ol birua i save sutim ol kain kain tok kranki long ol, olsem ol i save mekim ol pasin bilong lotuim Satan.d

Bilong daunim dispela tok ol birua i sutim long ol, ol Waldens i kirap “bihainim sampela pasin” bilong ol Katolik long mekim lotu, olsem saveman Cameron i tok. Planti Waldens i autim sin bilong ol long ol pris, na go long Misa, na mekim wok long wara santu, na wokabaut longwe i go long ol ples holi bilong mekim lotu. Lambert i tok: “Long planti samting ol i mekim wankain pasin olsem ol Katolik i stap long hap bilong ol.” Audisio i tok, bihain ol Waldens i “bihainim pasin bilong tupela maus.” Na em i tok: “Long ai bilong ol man ol i bihainim pasin olsem ol Katolik bambai ol i ken i stap bel isi; tasol namel long ol yet ol i bihainim sampela pasin bilong ol long mekim lotu na sampela pasin bilong ol yet bambai lain bilong ol i no ken pinis.”

Ol i Bihainim Pasin Talatala

Bihain long yia 1500, taim sampela lain i bruk long Misin Katolik na lotu Talatala i kamap, dispela i kamapim bikpela senis long lotu long ol hap bilong Yurop. Taim ol man i mekim nogut long wanpela lain, ol inap askim gavman long orait long lotu bilong ol, o lusim kantri bilong ol na go long narapela hap em ol inap sindaun gut long en. Na tu, pasin bilong lusim bilip bilong misin i no bikpela samting moa long tingting bilong ol man, long wanem, nau planti man ol i gat tupela tingting long ol bilip na pasin bilong misin.

Long yia 1523 samting, wanpela man i bin bruk long misin na kamapim lotu Talatala, em Martin Luther, em i bin stori long ol Waldens. Long 1526, wanpela barbes bilong lain Waldens i kisim tok i kam bek long lain bilong em long ol maunten Alp long ol senis i kamap long lotu long Yurop. Orait nau ol lain Talatala i wok long kamapim sampela tingting bilong ol long ol Waldens, na ol Waldens tu i mekim olsem long ol. Ol Talatala i strongim ol Waldens long kirapim wok bilong tanim Baibel i go long tok Frans, em namba wan taim long mekim olsem. Ol i prinim long 1535, na bihain ol i kolim olsem Baibel Olivetan. Tasol planti Waldens ol i no save long tok Frans.

Misin Katolik i wok yet long mekim nogut long ol Waldens, olsem na planti bilong ol i go sindaun long hap bilong Provence long sauten Frans, olsem sampela lain Talatala i bin mekim, na bai ol i ken stap gut. I no longtaim na ol lain bilong bosim dispela hap ol i kisim toksave long dispela samting. Maski ol man i mekim gutpela tok long stretpela pasin na sindaun bilong ol Waldens, sampela i sutim tok long ol olsem ol i no stap gut long gavman na ol inap kirapim pasin bilong bikhet na sakim lo. Em nau, Palamen i kamapim tokaut bilong Merindol, olsem wanpela lo, na dispela i mekim na ol i kilim i dai planti manmeri, olsem pastaim yumi bin stori long en.

Pasin bilong bel nogut namel long ol Katolik na ol Waldens i go bikpela. Ol Katolik i wok long pait long ol, na sampela taim ol Waldens i mas holim ol samting bilong pait bambai ol i ken lukautim skin bilong ol yet. Dispela pait i mekim na ol Waldens i go bung wantaim lain Talatala. Long dispela rot ol Waldens i kamap pren bilong lotu Talatala.

Insait long sampela handet yia bihain long dispela, ol Waldens i kamapim sampela haus lotu long ol kantri i stap longwe long Frans, olsem Yurugwai na Yunaitet Stets. Tasol planti saveman i wanbel wantaim Audisio, em i tok olsem “lotu Waldens i pinis long taim lotu Talatala i kamap,” long dispela taim ol i bung wantaim lotu Talatala. Tasol inap sampela handet yia paslain long dispela, ol Waldens i bin lusim pasin bilong givim bel long bilip bilong ol. Dispela pasin i kamap taim ol i pret na lusim pasin bilong autim tok na skulim ol man long tok bilong Baibel.

[Ol Futnot]

a Sampela taim ol i kolim Vaudès olsem Valdès, Valdesius, o Waldo. Dispela laspela nem i as bilong nem “Lain Waldens.” Na tu, ol man i save kolim ol Waldens olsem Ol Rabisman Bilong Lyons.

b Long 1199, bisop bilong Metz, long not-is Frans, em i toktok planti long Pop Innocent Namba 3 olsem sampela man ol i wok long ritim Baibel long tok ples bilong ol na ol i save toktok wantaim long en. Yumi ken ting dispela bisop i stori long ol Waldens.

c Lukim stori, “Ol Katari​—⁠Ol i Bin i Dai Long Bilip Kristen Bilong Ol?” long Wastaua, Septemba 1, 1995, pes 27-30.

d Ol i wok long bagarapim nem bilong ol Waldens, olsem na bihain ol i kolim dispela lain olsem vauderie (ol i kisim long wanpela tok Frans, vaudois). Ol i save kolim dispela tok long ol man i lusim bilip bilong misin o ol i save lotuim Satan.

[Mep/Piksa long pes 23]

(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)

Ol ples i bihainim tingting bilong ol Waldens

FRANS

Lyons

PROVENCE

Lubéron

Strasbourg

Milan

Rome

Berlin

Prague

Vienna

[Piksa]

Ol Waldens i kirapim wok bilong tanim Baibel Olivetan long 1535

[Kredit Lain]

Bible: © Cliché Bibliothèque nationale de France, Paris

[Ol Piksa long pes 20, 21]

VAUDÈS

Ol i kukim long paia tupela lapun meri Waldens

[Kredit Lain]

Pages 20 and 21: © Landesbildstelle Baden, Karlsruhe

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim