Bilong Wanem Ol Lain i No Stap Wanbel?
“Nau em i namba wan taim bihain long Wol Woa 2 na olgeta lain i stap wanbel. . . . Olsem na ol lain bilong graun inap kamapim samting ol i tok promis long en inap longtaim pinis, em wanpela nupela taim.”
EM TOK bilong wanpela presiden bilong Amerika bihain long 1990. Long dispela taim, ol samting i wok long kamap long olgeta hap bilong graun i makim olsem klostu nau olgeta lain bai stap wanbel. Ol hatpela gavman i pundaun. Ol i rausim Banis Berlin, na dispela i kirapim wanpela nupela taim long Yurop. Planti man long hap bilong Wes i ting Rasia i as bilong planti pait i kamap long graun, olsem na ol manmeri long olgeta hap i kirap nogut taim strong bilong Rasia i pinis. Pasin birua namel long Amerika na Rasia i pinis, na ol i toktok long pinisim ol samting bilong pait, na ol samting bilong pait nuklia tu. Tru, pait i kirap long Persian Galf, tasol ol i ting em bilong liklik taim tasol na dispela bai kirapim planti kantri long tingting strong moa long kamapim gutaim.
Ol gutpela samting i wok long kamap long ol samting bilong politik, na tu, long sampela narapela samting long sindaun bilong ol man. Long planti kantri sindaun bilong ol man i kamap gutpela moa. Ol dokta i kisim ol nupela save na long dispela rot ol inap mekim ol samting em bipo ol man i ting em olsem wanpela mirakel. Long planti kantri ol wok bisnis i go bikpela hariap na i olsem long olgeta hap bilong graun ol manmeri bai kisim gutpela sindaun. I luk olsem ol gutpela samting ol man i laik kamapim em i kamap tru.
Tasol nau, sampela yia bihain long ol dispela samting i bin kamap, yumi wok long askim olsem: ‘Wanem samting i kamap? Bilong wanem ol lain i no stap wanbel?’ Ol samting bilong dispela graun i wok long kamap nogut moa. Long olgeta taim ol niuspepa i save kamapim ol ripot bilong ol suasaid boma, ol teroris i kamapim ol bikpela bagarap, ol man i wokim planti samting bilong pait em inap bagarapim bikpela lain manmeri, na planti narapela samting nogut olsem. Ol dispela samting nogut i wok long kamap i mekim na i hatwok moa yet long i stap wanbel. Wanpela saveman bilong mani i tok: “Ol samting nogut tru i wok long bagarapim ol man na dispela pasin i wok long i go bikpela moa.”
Olgeta Lain Bai Stap Wanbel o Bruk Bruk?
Taim ol i kamapim Yunaitet Nesen, ol i tokaut olsem wanpela wok bilong en em long “kamapim pasin pren namel long ol kantri, na as bilong dispela em pasin olsem olgeta i gat wankain rait na ol i ken bosim ol yet.” Orait nau yumi stap klostu 60 yia bihain, yu ting ol man i kamapim ol dispela gutpela samting? Nogat tru! Ol lain i no wok long i “stap pren,” ol i tingting tasol long “ol i ken bosim ol yet.” Ol manmeri na ol lain i wok strong long kamapim ol kantri bilong ol yet na dispela i wok long brukim ol lain bilong dispela graun. Taim ol i kamapim Yunaitet Nesen, inap 51 kantri i insait long en, na long nau inap 191 kantri.
Olsem yumi stori pinis, bihain liklik long 1990, i luk olsem klostu ol lain bai stap wanbel. Tasol kirap long dispela taim na i kam inap long nau, dispela laik bilong ol man i no kamap tru na ol manmeri i lukim olsem isi isi ol lain bilong dispela graun i wok long bruk bruk moa. Ol pait long Yugoslavia i mekim na kantri i bruk bruk, ol pait i kamap namel long Sesnia na Rasia, woa i kamap long Irak, na pait i stap long Midel Is—ol dispela samting i kamapim long ples klia olsem ol lain bilong dispela graun i wok long bruk bruk moa.
Yumi save olsem planti man i givim bel tru long mekim wok bilong kamapim gutaim. Tasol maski i olsem, i luk olsem ol lain i no inap i stap wanbel. Planti man i laik save: ‘Bilong wanem ol lain i no inap i stap wanbel? Yumi bihainim rot i go we?’
[Ol Piksa Kredit Lain long pes 3]
AP Photo/Lionel Cironneau
Arlo K. Abrahamson/AFP/ Getty Images