Laip Stori
Jehova i Save Givim Gutpela Pe Long Ol Man i Bihainim Rot Bilong Em
Stori bilong Romuald Stawski
Taim Wol Woa 2 i kirap long Septemba 1939, pait i kamap strong tru long noten Polan. Long dispela taim mi wanpela mangi i gat 9-pela krismas, na mi go long wanpela ples pait i stap klostu bilong lukim ol samting. Man! Samting mi lukim i nogut tru—ol daiman i slip nabaut long graun na smok i pulap na mi hatwok long pulim win. Mi tingting strong long olsem wanem mi ken kamap gut long haus, tasol i gat sampela askim i kamap long tingting, olsem: “Bilong wanem God i save larim ol samting nogut olsem i kamap? Em i sapotim sait bilong husat?”
TAIM pait i laik pinis, gavman bilong Jemani i subim ol yangpela man long mekim wok bilong en. Man i no laik mekim, ol i save hangamapim em long diwai o wanpela bris na ol i pasim toksave long bros bilong em olsem “birua bilong kantri.” Taun bilong mipela, em Gdynia, i stap namel long ami bilong Jemani na ami bilong ol Soviet. Taim mipela i go ausait long taun bilong kisim wara, ol bulet na bom i sut nabaut antap long het bilong mipela, na liklik brata bilong mi, Henryk, i kisim bagarap na em i dai. Dispela samting nogut i mekim na Mama i kisim mipela 4-pela pikinini i go long wanpela rum daunbilo i stap long haus. Long dispela hap, liklik brata i gat tupela krismas, em Eugeniusz, em i dai long sik diptiria.
Mi askim gen: “God i stap we? Bilong wanem em i larim ol dispela pen na hevi i kamap?” Mi wanpela strongpela Katolik na mi save go oltaim long lotu, tasol mi no painim bekim bilong ol dispela askim.
Mi Kisim Tok i Tru Bilong Baibel
Mi kisim bekim bilong ol askim bilong mi long narapela kain rot. Pait i pinis long 1945, na long kirap bilong 1947 wanpela Witnes Bilong Jehova i kam long haus bilong mipela long Gdynia. Mama bilong mi i toktok wantaim dispela Witnes, na mi harim hap tok ol i mekim. Dispela tok i stret long mipela, olsem na taim em i singautim mipela long go long wanpela miting Kristen, mipela i go. Inap wanpela mun bihain, mi no kisimgut yet ol tok i tru bilong Baibel, tasol mi go wantaim sampela Witnes bilong dispela hap na autim tok long ol man long gutpela taim bai kamap bihain, i no gat pait na pasin bilong bagarapim man long en. Mi kisim bikpela amamas long dispela wok.
Long Septemba 1947, mi kisim baptais long kibung sekit long Sopot. Long mun Me, mi kirap mekim wok painia oltaim, mi lusim bikpela hap taim bilong mi long autim tok bilong Baibel long ol man. Ol pris i birua nogut tru long wok bilong mipela na ol i kirapim ol man long mekim nogut long mipela. Wanpela taim wanpela lain i belhat na i kam tromoi ston long mipela na paitim mipela nogut tru. Long wanpela narapela taim ol sister na pris i wok long kirapim ol man long pait long mipela. Mipela ran i go hait long wanpela polis stesin, tasol ol i banisim stesin na tok long paitim mipela. Bihain sampela lain polis moa i kam, na ol i kisim mipela i go.
Long dispela taim i no gat kongrigesen long ples mipela i autim tok long en. Sampela taim mipela i save stap long bus i go inap long tulait. Mipela i amamas long mipela inap autim tok, maski i gat ol hevi. Long nau i gat sampela strongpela kongrigesen long dispela hap.
Wok Betel na Ol Polis i Holim Mi
Long 1949 ol i singautim mi i go wok long Haus Betel long Łódź. Em i wanpela gutpela blesing tru long wok long kain ples olsem! Tasol sori tru, mi no stap longpela taim long Betel. Long Jun 1950, wanpela mun paslain long taim gavman i tambuim wok bilong mipela, ol polis i holim mi wantaim sampela brata moa bilong Betel. Ol i kisim mi i go long kalabus, na bihain ol i mekim nogut tru long mi na sutim olkain askim long mi.
Papa bilong mi i wok boskru long wanpela sip i save go i kam long New York, olsem na ol ofisa bilong sutim ol askim long mi ol i strong strong long mi mas tokaut olsem Papa i mekim wok olsem spai bilong helpim gavman bilong Amerika. Ol i mekim nogut tru long mi. Na 4-pela ofisa wantaim i laik subim mi long tokaut long wok bilong Brata Wilhelm Scheider, long dispela taim em i lukautim wok bilong mipela long Polan. Ol i paitim mi strong aninit long lek bilong mi long ol bikpela stik. Mi slip long plua na blut i kapsait, na mi ting mi no inap karim moa dispela bikpela pen. Mi singaut, “Jehova, helpim mi!” Ol ofisa i kirap nogut na ol i no paitim mi moa. Insait long sampela minit ol i slip pinis. Bel bilong mi i stap isi liklik na mi kisim bek strong. Nau mi bilip tru olsem, taim ol wokman bilong Jehova i singaut long em, em i save harim na helpim ol. Dispela i strongim bilip bilong mi na i skulim mi long bilip strong long God.
Laspela ripot ol polis i wokim long taim ol i bin sutim ol askim long mi i gat sampela tok giaman long en, em ol i tok mi bin mekim long kot. Taim mi tokim ol olsem mi no bin mekim dispela tok, wanpela ofisa i tok, “Stretim dispela long kot!” Wanpela man i stap wantaim mi long sel em i mekim pasin pren long mi na i tok, mi no ken tingting planti, long wanem, man bilong mekim kot, em man bilong ami, em i mas givim tok orait long laspela ripot, olsem na bai mi gat rot long kamapim klia olsem tok i stap long ripot i giaman na mi no bin mekim. Na ol samting i kamap stret olsem.
Wok Sekit na Kalabus Gen
Mi lusim kalabus long Janueri 1951. Wanpela mun bihain mi kirap mekim wok wasman raun. Tambu i stap yet, tasol mi wok wantaim ol brata long strongim ol kongrigesen na helpim ol wanlain Witnes em ol i bin i go nabaut long taim ol polis i ronim ol. Mipela i wok long kirapim ol brata long mekim yet wok autim tok. Long ol yia bihain, ol dispela brata i helpim ol wasman raun na ol i wok hait long prinim na tilim ol nius bilong Baibel na ol i no pret long mekim.
Wanpela taim long Epril 1951, mi go long wanpela miting Kristen na taim mi lusim na wokabaut long rot, sampela sekiuriti ofisa i kam holim mi—ol i bin was long mi i stap. Mi no laik bekim ol askim bilong ol, olsem na ol i kisim mi i go kalabus long Bydgoszcz na long dispela nait yet ol i kirap sutim ol askim long mi. Ol i tokim mi long sanap klostu long banis bilong rum inap 6-pela de na 6-pela nait, no gat kaikai o wara, na ol ofisa i wok long smok i stap na smok bilong sigaret i pulap stret insait long rum. Ol i paitim mi nogut tru long bikpela stik na ol i kukim skin bilong mi long sigaret bilong ol. Mi pundaun na tingting i dai, ol i kapsaitim wara long mi na kirap sutim gen ol askim long mi. Mi krai long Jehova long strongim mi long karim dispela hevi, na em i helpim mi.
I gat sampela gutpela samting i kamap long taim mi kalabus long Bydgoszcz. Mi bin autim tok i tru bilong Baibel long ol man i no gat rot long harim. Na tru tumas, i gat planti rot tru long autim tok. Ol dispela kalabusman i stap nogut tru, olsem na ol i putim gut yau na givim bel long harim gutnius.
Tupela Bikpela Senis i Kamap
Mi lusim kalabus long 1952 na bihain liklik mi bungim Nela, em wanpela strongpela sista painia. Em i bin wok painia long hap saut bilong Polan. Bihain em i wok long wanpela ples ol i hait na prinim ol nius samting bilong mipela long en, ol i kolim dispela ples “haus bret.” Em i bikpela wok tru na oltaim ol i mas was i stap na daunim planti laik bilong ol yet. Mitupela i marit long 1954, na mipela i mekim yet wok bilong Jehova fultaim i go inap long taim pikinini meri bilong mipela, Lidia, i kamap. Mitupela i pasim tok olsem Nela bai pinis long mekim wok autim tok fultaim na em i ken go bek long ples na lukautim pikinini meri bilong mipela bambai mi ken mekim yet wok olsem wasman raun.
Long dispela yia yet, i gat narapela bikpela samting mipela i mas tingim. Ol i askim mi long mekim wok wasman distrik long wanpela bikpela hap tru bilong Polan. Mitupela i beten na skelim dispela samting. Mi save em i bikpela samting long strongim ol brata bilong mipela long dispela taim i gat tambu. Ol polis i bin holim planti brata, olsem na i gat bikpela wok long strongim ol long sait bilong spirit. Nela i wanbel long dispela, olsem na mi orait long kisim dispela wok. Jehova i helpim mi long mekim wok wasman distrik inap 38 yia.
Mi Bosim “Ol Haus Bret”
Long dispela taim em wok bilong ol wasman distrik long lukautim “ol haus bret,” em ol i stap nabaut long ol ples hait. Oltaim ol polis i was long mipela na ol i wok strong long painim na pasim ol haus mipela i prinim ol nius long en. Sampela taim ol i mekim olsem, tasol i no gat wanpela taim mipela i lus long kisim ol kaikai bilong spirit mipela i mas kisim. Em i klia tru olsem Jehova i lukautim mipela.
Wok bilong prinim ol nius i hatwok na man inap kisim bagarap long en, olsem na ol i mas makim wanpela man i stap gut long Jehova, em man bilong was gut, daunim laik bilong em yet, na bihainim tok. Ol dispela gutpela pasin bilong ol brata i mekim na ol “haus bret” i wok gut. Na i gat hatwok tu long painim gutpela ples we ol i ken hait na prinim ol samting. Sampela ples i olsem i gutpela long mekim dispela wok, tasol ol brata long dispela hap i no bihainim gutpela tingting na was gut. Na long sampela hap i no gat gutpela ples bilong mekim dispela wok long en, tasol ol brata long dispela hap i gat gutpela tingting na ol i was gut. Ol brata i redi long lusim planti laik bilong ol yet. Mi amamas tru long ol brata na sista mi bin wok wantaim ol.
Sambai Long Gutnius Long Kot
Long ol dispela yia i gat hatwok long en, oltaim ol polis i sutim tok long mipela olsem mipela i mekim wok i gat tambu long en na mipela i laik daunim gavman, na ol i kisim mipela i go long kot. Em wanpela bikpela hevi, long wanem, mipela i no gat ol loya bilong helpim mipela long kot. Sampela loya i laik helpim mipela, tasol planti ol i pret, nogut nem bilong ol i kamap long ol nius samting, na nogut gavman i no amamas long ol. Tasol Jehova i save long samting mipela i sot long en, na bihain em i stiaim ol samting bilong helpim mipela.
Wanpela wasman raun, em Alojzy Prostak bilong Kraków, ol i bin paitim em nogut tru taim ol i sutim ol askim long em, olsem na ol i mas kisim em i go long haus sik bilong kalabus. Em i sanap strong maski em i kisim bikpela pen tru taim ol i wok long bagarapim tingting na skin bilong em. Olsem na ol narapela kalabusman i stap long haus sik ol i rispek tru long em. Wanpela bilong ol em wanpela loya nem bilong em Witold Lis-Olszewski, em i pilim tru pasin bilong Brata Prostak i gat strongpela bel tru. Dispela loya i toktok wantaim em na em i tok promis olsem: “Taim mi lusim kalabus na ol i larim mi i mekim gen wok loya, bai mi amamas long helpim ol Witnes Bilong Jehova long kot.” Na em i mekim olsem em i bin tok.
Mista Olszewski i gat lain loya bilong em yet, na mipela i pilim tru pasin bilong ol long strong long bihainim tok promis bilong ol long helpim mipela. Insait long haptaim we pasin birua i kamap strong moa, ol i bin helpim ol brata long 30 kot i bin kamap long olgeta mun—olsem wanpela long olgeta de! Mista Olszewski i mas save gut long olgeta samting bilong kot bilong ol brata, olsem na ol i makim mi long helpim em taim em i laik save long sampela samting. Mi wok wantaim em inap 7-pela yia namel long 1965 na 1975 samting.
Mi kisim planti save long wok loya long dispela taim. Planti taim mi bin lukim kot bilong ol brata, na harim tok bilong ol loya—ol gutpela tok na ol tok bilong nogutim mipela—pasin bilong helpim man long kot, na tok ol wanbilip i sanap long kot ol i mekim. Mi mekim wok long ol samting mi lainim bilong helpim ol brata—na moa yet ol brata em kot i singautim ol long stap olsem witnes long kot—na bai ol i ken save wanem tok ol bai mekim na wanem taim ol bai pasim maus.
Taim wanpela kot i kamap, planti taim Mista Olszewski i slip long haus bilong ol Witnes Bilong Jehova. Tasol i no olsem em i no gat mani bilong baim rum long hotel, nogat. Olsem em i bin tok, “Paslain long kot i kamap, mi laik kisim sampela tingting na pasin bilong yupela.” Em i bin helpim gut mipela, olsem na mipela i winim planti kot. Sampela taim em i bin helpim mi long kot, na em i no laik kisim mani long mi long mekim dispela wok. Long narapela taim, em i no laik kisim mani long 30 kot em i bin helpim mipela long en. Bilong wanem? Em i tok: “Mi laik givim liklik helpim long wok bilong yupela.” Na em i no liklik mani—em bikpela mani tru long baim loya long mekim dispela wok. Ol bikman bilong gavman i lukim dispela wok em lain bilong Mista Olszewski i mekim, tasol dispela i no mekim na em i surik long helpim mipela, nogat.
Ol brata i bin mekim gutpela tok bilong sambai long bilip long ol dispela kot. Planti ol i bin kam bilong harim ol dispela kot na bilong strongim ol brata i sanap long kot. Long taim i gat planti kot tru bilong ol brata i kamap, mi kaunim olsem 30,000 i bin kam bilong strongim ol brata insait long wanpela yia. Man! Em bikpela lain Witnes tru, a?
Mi Kisim Nupela Wok
Long 1989 ol i rausim pinis tambu long wok bilong mipela. Tripela yia bihain ol i wokim na dediketim wanpela nupela brens ofis. Ol i singautim mi i go wok long brens bilong wok wantaim Hospital Infomesen Sevis, na mi amamas long kisim dispela wok. Mipela 3-pela man i mekim dispela wok, na mipela i helpim ol brata em hevi bilong blut i painim ol na mipela i helpim ol long sambai long bilip Kristen bilong ol olsem maus bilong bel i tokim ol.—Aposel 15:29.
Mi wantaim meri bilong mi i tenkyu tru long mipela inap mekim wok bilong Jehova long autim tok. Long olgeta taim Nela i bin helpim na strongim mi. Oltaim mi save tenkyu long gutpela pasin bilong em. Taim mi gat planti wok bilong God long mekim, o long taim mi go kalabus, em i no bin toktok planti long mi no stap wantaim em. Long taim nogut em i bin mekim gut bel bilong ol narapela, na bel bilong em yet i no bagarap long ol dispela hevi i kamap.
Olsem: Long 1974, ol polis i holim mi wantaim sampela narapela wasman raun. Sampela brata i save long dispela, ol i laik toksave long meri bilong mi na mekim long pasin isi. Taim ol i lukim em ol i askim em: “Sista Nela, yu redi long harim wanpela samting i nogut tru?” Pastaim em i pret na i no gat tok, long wanem, em i ting mi dai pinis. Tasol taim em i harim olsem mi stap long kalabus, bel bilong em i stap isi na em i tok: “Gutpela tru em i stap laip! Dispela i no namba wan taim em i kalabus.” Bihain ol brata i tokim mi, ol i kirap nogut long pasin bilong em long tingting gut.
Tru, sampela bikpela hevi i bin painim mitupela long bipo, tasol oltaim mipela i bihainim rot bilong Jehova na em i bin praisim gut mipela long dispela. Mitupela i amamas tru long pikinini meri bilong mipela, Lidia, na man bilong em Alfred DeRusha, ol i strongpela Kristen na i stap olsem gutpela piksa. Ol i bin skulim gut tupela pikinini man bilong ol, em Christopher na Jonathan, na ol i kamap wokman bilong God i dediket pinis long em, na dispela i mekim na amamas bilong mitupela i go bikpela. Brata bilong mi, em Ryszard, na susa bilong mi Urszula, ol i stap gutpela Kristen inap planti yia pinis.
Jehova i no bin lusim mipela, na mipela i laik givim bel olgeta long mekim yet wok bilong em. Tok bilong Song 37:34 i bin kamap tru long mipela: “Yu mas bilip long Bikpela na prea long em na bihainim pasin bilong em. Sapos yu mekim olsem, bai em i givim biknem long yu, na yu ken holim dispela graun em i givim yu.” Mitupela i givim bel tru long wetim dispela taim i kamap.
[Piksa long pes 17]
Mi stap long wanpela kibung i kamap long gaden bilong wanpela brata long Kraków, long 1964
[Piksa long pes 18]
Mi wantaim meri bilong mi Nela, na pikinini meri, Lidia, long 1968
[Piksa long pes 20]
Mi wantaim wanpela mangi Witnes paslain long ol dokta i katim em bilong stretim klok bilong em na ol i no bin mekim wok long blut
[Piksa long pes 20]
Mi wantaim Dokta Wites, em nambawan dokta bilong katim na stretim klok bilong ol pikinini na i no mekim wok long blut, long wanpela haus sik long Katowice
[Piksa long pes 20]
Mi wantaim Nela, long 2002