Tripela Kibung i Stiaim Laip Bilong Mi
Stori bilong George Warienchuck
OLSEM WANEM? Wanpela taim yu bin harim wanpela tok i kamap long kibung em yu bin pilim tru na em i bin kirapim yu long senisim planti samting long laip bilong yu? Dispela samting i bin kamap long mi. Taim mi tingting i go bek, mi luksave olsem tripela kibung i bin stiaim laip bilong mi. Namba wan kibung i helpim mi long no ken pret; namba tu kibung i helpim mi long kisim tingting olsem ol samting mi gat, em inap long mi; na namba tri kibung i helpim mi long givim mi yet long mekim bikpela wok moa. Tasol paslain long mi tokim yu long ol senis mi bin mekim, mi bai stori long sampela samting i bin kamap sampela yia paslain long ol dispela kibung. Em ol samting i kamap long mi long taim mi liklik.
Mama i karim mi long 1928. Mi laspela bilong tripela pikinini. Mi na tupela susa bilong mi, Margie na Olga, mipela i kamap bikpela long South Bound Brook, long New Jersey, long Amerika, long wanpela taun i gat 2,000 manmeri. Maski mipela i no gat planti samting, Mama i gat pasin bilong helpim ol arapela. Taim em i gat mani em bai redim gutpela kaikai na serim wantaim ol lain i stap klostu long mipela. Taim mi gat 9-pela krismas, wanpela Witnes i save mekim tok ples Hangari, em tok ples bilong Mama, em i kam lukim Mama, na dispela i kirapim Mama long putim yau long tok bilong Baibel. Bihain Bertha, em wanpela sista i gat 21 krismas, em i stadi wantaim Mama long Baibel na helpim Mama long kamap wanpela wokmeri bilong Jehova.
Tasol mi no olsem Mama, mi man bilong sem na mi no bilip long mi yet. Na samting i mekim na i hatwok moa, em Mama i save daunim mi. Taim mi krai na askim em, “Wai na olgeta taim yu save toktok planti long mi?” Em i tokim mi olsem em i laikim mi, tasol em i no laik bai mi ting olsem mi winim ol arapela. Mama i ting em i helpim mi, tasol em i no save tok amamas long mi na dispela i mekim na mi pilim olsem mi samting nating.
Wanpela taim, wanpela meri i sindaun klostu long mipela i askim mi long i go wantaim ol pikinini man bilong em long Sande skul bilong lotu bilong ol. Mi save olsem sapos mi go Jehova bai i no amamas long mi, tasol mi pret nogut mi bagarapim bel bilong dispela meri. Olsem na inap sampela mun, mi go long lotu wantaim ol maski mi pilim sem long pasin mi mekim. Long skul, pasin bilong pret long ol man i mekim na mi mekim ol samting em maus bilong bel bilong mi i gat tok long en. Hetmasta em i hatpela man, em i strong long ol tisa i mas fosim olgeta pikinini long salut long fleg. Mi tu i salut long fleg. Mi mekim olsem inap wanpela yia, na bihain wanpela senis i kamap.
Mi Lainim Pasin Bilong No Ken Pret
Long 1939 wanpela buk stadi grup i kirap long bung long haus bilong mipela. Ben Mieszkalski, em wanpela yangpela brata i mekim wok painia, em i lukautim dispela buk stadi. Mipela i save kolim em Bikpela Ben—na i gat as na mipela i kolim em olsem. Long ai bilong mi em i longpela tru na bikpela wankain olsem dua bilong haus bilong mipela. Maski i olsem, em i gat gutpela pasin, na smail bilong em i mekim na mi no pret long em. Olsem na taim Ben i askim mi long autim tok wantaim em, mi amamas long mekim olsem. Mipela i kamap gutpela pren. Taim mi bel hevi, em i save toktok long mi olsem wanpela bikpela brata i mekim long liklik brata bilong em. Dispela i helpim mi tru, na mi laikim em tumas.
Long 1941, Ben i askim famili bilong mipela long i go wantaim em long ka bilong em long kibung i kamap long St. Louis, long Missouri. Mi amamas stret. Man! Mi bin raun longwe inap olsem 80 kilomita tasol, na nau mi bai go longwe moa inap 1,500 kilomita. Tasol sampela hevi i kamap long St. Louis. Ol pris pasto i tokim ol lain bilong ol long no ken kisim ol Witnes i kam i stap long haus bilong ol, maski ol dispela lain i bin tok orait pinis long mekim olsem. Olsem na planti i tok ol Witnes i no ken i stap wantaim ol. Famili em mipela bai stap wantaim ol, ol pris pasto i bin tokim ol tu long no ken larim mipela i stap long haus bilong ol. Maski i olsem, dispela famili i orait long mipela i stap wantaim ol. Ol i tok olsem ol bai bihainim tok promis bilong ol na larim mipela i stap wantaim ol. Mi pilim tru pasin bilong ol long i no pret.
Tupela susa bilong mi i kisim baptais long dispela kibung. Long dispela de, Brata Rutherford bilong Brooklyn Betel, em i mekim wanpela tok na i singautim olgeta pikinini husat i laik mekim laik bilong God long sanap. Inap olsem 15,000 i sanap. Mi tu i sanap. Orait nau em i tokim mipela ol pikinini husat i laik givim bel long autim tok long tok “Yes.” Mi na olgeta arapela pikinini i singaut, “Yes!” Na olgeta long odiens i paitim han strong tru. Dispela i kirapim tru bel bilong mi.
Bihain long kibung, mipela i go lukim wanpela brata long West Virginia. Em i tok wanpela taim em i autim tok i stap, na wanpela lain i kros nogut tru ol i kam na paitim em na penim skin bilong en long kolta na putim gras bilong pisin long em. Mi putim gut yau long stori bilong em. Dispela brata i tok, “Tasol bai mi wok yet long autim tok.” Taim mipela i lusim dispela brata, mi pilim wankain olsem Devit. Mi redi long bungim man i wankain olsem Goliat—em hetmasta bilong mi long skul.
Taim mi go long skul, mi go lukim hetmasta. Em i lukluk strong long mi. Mi beten long Jehova long tingting na askim em long helpim mi. Na kwiktaim mi tok: “Mi bin go long wanpela kibung bilong ol Witnes Bilong Jehova. Bai mi no inap salut moa long fleg!” Inap sampela minit em i no mekim wanpela tok. Orait nau em i kirap sanap na i wokabaut i kam long mi. Em i belhat na pes bilong em ret. Em i bikmaus olsem: “Yu mas salut long fleg, sapos nogat yu bai raus long skul!” Mi stap gut long bilip, na bel bilong mi i amamas tru, em kain amamas mi no bin pilim long bipo.
Mi amamas stret na kwiktaim mi laik tokim Ben long dispela samting. Taim mi lukim em long Haus Kingdom, mi singaut olsem: “Ol i rausim mi long skul! Mi no salut long fleg!” Ben i holimpasim mi, na smail na i tok: “Yu ken bilip tru olsem Jehova i laikim yu.” (Lo 31:6) Dispela tok bilong em i strongim mi tru! Long Jun 15, 1942, mi kisim baptais.
Lain Long Amamas Long Ol Samting Mi Gat
Bihain long Wol Woa 2, sindaun bilong kantri i kamap gutpela, na ol man inap baim planti gutpela samting. Mi gat gutpela wok mani, olsem na mi inap baim ol samting em pastaim mi no inap baim. Sampela pren bilong mi i baim motobaik na sampela i stretim haus bilong ol. Mi baim wanpela nupela ka. I no longtaim na laik bilong mi long baim planti gutpela samting i mekim na mi lusim liklik taim tasol long mekim wok bilong Jehova. Mi save, tingting bilong mi i stap long ol samting i no stret. Gutpela tru na long 1950 wanpela kibung i kamap long New York City i helpim mi long stretim tingting na pasin bilong mi.
Long dispela kibung planti tok i kirapim odiens long taitim bun na wok yet long autim tok. Wanpela brata i tok: “Holim tasol ol samting em yu mas i gat na ran long resis.” I olsem em i toktok long mi tasol. Mi lukim tu gretiuesen bilong wanpela klas bilong Skul Gileat, na dispela i kirapim mi long tingting olsem, ‘Sapos ol dispela Witnes i gat wankain krismas olsem mi ol inap lusim ol samting bilong skin na i go mekim wok misineri long narapela kantri, orait mi tu i mas i gat laik long mekim olsem long ples mi stap long en.’ Long pinis bilong kibung mi wokim tingting long mekim wok painia.
Long dispela taim mi wok long prenim Evelyn Mondak, em wanpela strongpela sista i stap long kongrigesen mi stap long en. Mama bilong Evelyn em i mekim bikpela long 6-pela pikinini, em i wanpela meri i no save pret. Em i save autim tok long fran bilong wanpela bikpela haus lotu bilong Misin Katolik. Maski planti taim pris i belhat na i tokim em long lusim dispela hap, em i no save lusim. Evelyn i wankain olsem mama bilong em, em i no save pret long ol man.—Snd. 29:25.
Long 1951, mitupela Evelyn i marit na mitupela i lusim wok mani na kirap mekim wok painia. Wanpela wasman sekit i tokim mipela long i go sindaun long Amagansett, wanpela ples i stap long nambis bilong solwara Atlantik longwe long New York City inap 160 kilomita. Kongrigesen long dispela hap i tokim mipela olsem ol i no gat haus mipela i ken i stap long en, olsem na mipela i laik baim wanpela haus ka tasol mipela i no painim wanpela em mipela inap baim long mani bilong mipela. Bihain mipela i lukim wanpela olpela haus ka. Papa bilong en i salim long 900 dola—mipela i gat dispela mani em mipela i bin kisim olsem presen long marit bilong mipela. Mipela i baim dispela haus ka na stretim, na kisim i go long nupela ples mipela bai autim tok long en. Tasol taim mipela i kamap long dispela ples, mipela i no gat mani na mipela i wok long tingting long olsem wanem mipela inap mekim wok painia.
Evelyn i klinim ol haus, na mi painim wanpela wok we mi klinim wanpela haus kaikai bilong ol Itali long nait. Papa bilong haus kaikai i tokim mi olsem, “Sapos sampela kaikai i stap yet, orait bringim i go long meri bilong yu.” Olsem na taim mi go bek long haus long 2 klok long bikmoning, mi save bringim pitsa na pasta i go bek na smel bilong ol i save pulap long haus. Ol dispela kaikai i gutpela, na moa yet long taim bilong kol taim haus bilong mipela i kol nogut tru. Na tu, sampela taim ol brata long kongrigesen i save lusim bikpela pis long dua bilong haus bilong mipela. Long ol yia mipela i wok wantaim ol gutpela brata long Amagansett, mipela i lain olsem ol samting mipela i gat em inap long mipela na dispela i mekim mipela i amamas.
Mipela i Laik Mekim Bikpela Wok Moa
Long Julai 1953, mipela i bungim planti handet misineri em ol i mekim wok misineri long ol narapela kantri, na ol i kam long kibung intenesenel long New York City. Ol i stori long ol ekspiriens bilong ol. Amamas bilong ol i kalap long mipela. Na tu, taim wanpela brata i givim tok i stori olsem planti kantri i no harim yet tok bilong Kingdom, mipela i save long samting mipela i mas mekim—mipela i mas mekim bikpela wok moa bilong autim tok. Long dispela kibung mipela i putim pepa bilong kisim skul long kamap misineri. Long dispela yia yet, ol i singautim mipela long namba 23 klas bilong Skul Gileat, em i kirap long Februeri 1954. Em wanpela gutpela samting tru!
Mipela i amamas tru taim mipela i kisim save olsem mipela bai go mekim wok long Brasil. Bilong i go long Brasil mipela i mas ron long sip inap 14 de, na paslain long mipela i kalap long bot, wanpela strongpela brata long Betel i tokim mi: “Nainpela singel misineri sista bai i go wantaim yu na meri bilong yu long Brasil. Yu mas lukautim ol!” Yu inap piksaim long tingting pes bilong ol boskru bilong sip taim ol i lukim mi na 10-pela yangpela meri i kam wantaim mi? Tasol ol sista i no wari long dispela samting. Tasol mi amamas tru taim mipela i kamap long Brasil.
Taim mipela i lainim pinis tok ples Potugal, ol i makim mi long mekim wok sekit long Rio Grande do Sul, em wanpela provins i stap long hap saut bilong Brasil. Brata em mi kisim ples bilong en, em wanpela singel brata, em i tokim mi na meri bilong mi: “Mi kirap nogut olsem ol i salim tupela marit i kam long hia. I hatwok long raun long dispela hap.” Ol kongrigesen i stap nabaut nabaut, na bilong i go long sampela kongrigesen mipela i mas i go long trak tasol, i no gat narapela rot. Sapos yu baim kaikai bilong draiva, em bai larim yu kalap long trak bilong em. Olsem ol man i raun long hos, mipela i sindaun antap long ol kago na holim strong ol rop ol i pasim ol kago long en. Taim trak i tanim long ol kona bilong rot, mipela i mas holim strong taim kago i surik i go long sait na mipela inap lukim ol ples i stap daun tru. Tasol taim mipela i lukim pes bilong ol brata i amamas na wetim mipela i stap, mipela i amamas olsem mipela i go long ol dispela longwe hap.
Mipela i slip long haus bilong ol brata. Ol i no gat planti samting bilong skin, tasol dispela i no pasim ol long givim ol samting. Long wanpela longwe ples, olgeta brata i wok long wanpela mit faktori. Ol i kisim liklik pe tru, olsem na ol i save kaikai wanpela taim tasol long olgeta de. Sapos ol i no wok long wanpela de, kampani i no save baim ol. Maski i olsem, ol i save kisim malolo inap 2-pela de na bai ol i ken sapotim kongrigesen. Ol i bilip strong long Jehova. Pasin bilong ol dispela gutpela brata i skulim mipela long lusim sampela samting bilong mipela yet bilong mekim wok bilong Kingdom Bilong God, em dispela samting mipela i no inap lusim tingting long en. Taim mipela i stap wantaim ol, mipela i lainim ol samting em no gat wanpela skul inap lainim mipela long en. Taim mi tingting i go bek long ol dispela brata, aiwara bilong amamas i save pulap long ai bilong mi.
Long 1976, mipela i go bek long Amerika bilong lukautim mama bilong mi i sik. I hatwok long lusim Brasil, tasol mipela i amamas long lukim namba bilong ol pablisa i go antap long dispela kantri. Taim mipela i kisim sampela pas long Brasil, mipela i save tingim bek planti gutpela samting i bin kamap taim mipela i stap long Brasil.
Bungim Gen Sampela Gutpela Pren
Taim mipela i lukautim Mama, mipela i mekim wok painia na klinim ol haus samting. Mama i stap gut long Jehova i go inap long 1980 taim em i dai. Bihain long dispela, ol i singautim mi long mekim wok sekit long Amerika. Long 1990, mipela i go lukim wanpela kongrigesen long Connecticut, na mipela i bungim wanpela gutpela pren. Wanpela bilong ol elda long dispela kongrigesen em Ben—em dispela Ben husat i bin helpim mi inap 50 yia i go pinis long stap gut long Jehova. Mipela i amamas tru na holimpas.
Kirap long 1996, mitupela Evelyn i stap long lista bilong ol painia salim i gat bikpela krismas na mipela i mekim wok long wanpela kongrigesen i save mekim tok ples Potugal long taun Elizabeth, New Jersey. Mi gat sik tasol gutpela meri bilong mi i save helpim mi, na mi save autim tok inap long skel bilong mi. Evelyn i save helpim tu narapela lapun i stap klostu long mipela. Em Bertha, dispela meri husat i bin helpim mama bilong mi long kamap wanpela wokmeri bilong Jehova winim 70 yia i go pinis! Mipela i amamas olsem mipela i gat rot bilong soim tenkyu bilong mipela long em long olgeta samting em i bin mekim bilong helpim famili bilong mipela long kisim save long tok i tru.
Mi amamas tru olsem ol dispela kibung long bipo i bin kirapim mi long stap gut long lotu i tru, long lusim sampela samting bilong mi yet, na long mekim bikpela wok moa bilong autim tok. Tru tumas, ol dispela kibung i bin stiaim laip bilong mi.
[Piksa long pes 23]
Mama bilong Evelyn (han kais) na mama bilong mi
[Piksa long pes 23]
Pren bilong mi Ben
[Piksa long pes 24]
Long Brasil
[Piksa long pes 25]
Mitupela Evelyn long nau