Yu Ting Ol Sta i Stiaim Laip Bilong Yu?

LONG nait taim skai i klia tru na yu lukluk i go antap, yu inap lukim planti tausen sta i lait gut tru. Inap 350 yia i go pinis, ol man i stat long kisim save long sais bilong ol sta na ol i stap longwe long yumi olsem wanem. Nau tasol yumi kirap long kliagut long wok bilong ol bikpela strong i stap long ples antap na graun.

Long bipo yet, ol man i bin skelim wokabaut bilong ol sta samting long skai long nait, na ol i skelim ol sta i stap long wanem wanem hap long ol narapela narapela taim bilong yia. (Stat 1:14) Planti man i kamapim amamas bilong ol wankain olsem King Devit bilong Israel. Inap olsem 3,000 yia i go pinis, em i tok: “Taim mi lukim skai yu bin wokim, na taim mi lukim mun na olgeta sta yu bin putim i stap antap, mi save ting olsem. Mipela man i wanem samting na yu save tingting long mipela? Mipela i samting nating. Bilong wanem yu save was gut long mipela?”​—Song 8:​3, 4.

Tasol maski yumi luksave long dispela o nogat, long planti rot ol sta samting na wokabaut bilong ol i stiaim yumi. San, em sta graun i wokabaut raunim, em i rot bilong ol man long skelim taim​—longpela bilong ol de na yia. Mun “em i save makim olgeta mun [olsem taim] long yia.” (Song 104:19) Na ol sta i save stiaim gut ol man i raun long sip na ol man i raun long roket long antap. Olsem na sampela i ting, ol sta inap mekim bikpela samting moa long yumi, na ol i no makim tasol taim na ol narapela narapela taim bilong yia, na strongim amamas bilong yumi long ol samting God i wokim. Orait, yu ting ol sta inap tokaut long ol samting bai painim yumi long bihain o toksave long samting nogut bai painim yumi?

Astroloji i Kirap We na Wanem Wok Bilong En?

Pasin bilong lukluk long ples antap bilong kisim sampela mak bilong stiaim laip bilong man i bin kirap long Mesopotemia long 3000 B.C.E. samting. Dispela pasin ol i kolim astroloji. Ol man bilong bipo em ol i save lukluk long ol sta bilong kisim save long ol samting bai kamap bihain, olsem ol astroloja, ol i bin skelim gut ol samting bilong antap. Wok ol i bin mekim long skelim wokabaut bilong ol sta samting, makim ol lain sta i stap we, kamapim ol kalenda, na tokaut long taim em mun bai pasim ai bilong san, dispela i kirapim wok bilong ol saientis, em wok ol i kolim astronomi. Tasol astroloji i abrusim wok bilong saiens long skelim ol samting em san na mun i mekim long graun. Ol i tok san, mun, ol planet, ol sta, na ol lain sta, ol i sindaun gut long ples stret bilong ol, na dispela i stiaim gut ol bikpela samting long graun, na tu, i kontrolim laip bilong wan wan man. Long wanem ol rot ol i stiaim ol man?

Sampela man i yusim astroloji olsem rot bilong lukluk i go long ol sta samting bilong kisim save long ol mak na tok lukaut long ol samting bai kamap bihain, na ol man i gat save long dispela samting i ken mekim wok long en bilong helpim ol long kain kain rot. Sampela i ting astroloji i soim ol man long ol samting God i makim pinis long yumi mas mekim, o em inap helpim yumi long skelim gutpela taim bilong mekim wanpela wok samting. Ol i tok man inap kisim dispela save taim em i lukluk long ol sta na mun samting, na skelim wokabaut na i stap bilong ol bikpela sta wantaim ol narapela sta na graun. Ol i tok, wanem hap ol sta i stap long en long taim mama i karim wanpela man, dispela i mekim sampela samting long laip bilong em.

Ol astroloja bilong bipo i ting graun i stap namel stret long ol sta na ol planet. Na ol sta na ol planet ol i stap insait long hap i bikpela moa na i wok long wokabaut raunim graun. Na tu, ol i ting san i save wokabaut long skai i go namel long ol sta na ol lain sta long wankain rot long olgeta yia. Dispela rot em ol i ting san i bihainim, ol i brukim long 12-pela hap. Wan wan hap i gat nem bilong wan wan lain sta em san i save wokabaut i go abrusim. Olsem na dispela 12-pela mak bilong sodiak i kamap. Ol i tok ol wan wan hap o “haus long heven,” em ol ples bilong sampela god. Bihain ol saientis i kisim save olsem san i no wokabaut raunim graun, tasol graun i wokabaut raunim san. Dispela wok painimaut bilong saiens i daunim tru pasin astroloji.

Astroloji i kirap long Mesopotemia, na i go long klostu olgeta hap bilong graun na long kain kain rot astroloji i kamap strong insait long planti bikpela lain man. Bihain long ol Persia i daunim Babilon, dispela pasin i go kamap long Isip, Grik, na India. Ol misineri bilong lotu Buda i kisim dispela pasin long India i go long Sentral Esia, Saina, Tibet, Japan na Saut-is Esia. Ol man i no save long wanem rot ol Maya i kisim dispela pasin, tasol dispela lain i mekim bikpela wok long pasin bilong lukluk long ol sta long wankain pasin olsem ol Babilon. Ol man Isip i bihainim pasin bilong ol Grik ol i kamapim ol nupela pasin astroloji na dispela i mekim bikpela samting long tingting bilong lotu Juda, Islam, na Kristendom.

Paslain long lain Israel i go kalabus long Babilon long 600 B.C.E. samting, ol i bihainim pinis sampela pasin astroloji. Baibel i tokim yumi long bikpela wok em gutpela King Josaia i bin mekim long rausim pasin bilong mekim ofa “long san na long mun na long ol sta.”​—2 King 23:5.

As Bilong Pasin Astroloji

As bilong pasin astroloji em olsem: Ol man i no gat stretpela save long ples antap na graun na ol samting i wok olsem wanem. Olsem na God i no as bilong dispela pasin. Tok giaman i as bilong en, olsem na ol i no inap kamapim stretpela save long ol samting bilong bihain. Tupela samting i bin kamap long bipo i kamapim klia olsem ol i no inap tokaut long samting bilong bihain.

Taim King Nebukatnesar i bosim Babilon, ol pris na ol saveman i no inap long kamapim as bilong driman bilong king. Daniel, em profet bilong trupela God, Jehova, em i bin kamapim as bilong dispela: “King, i no gat wanpela saveman inap autim as bilong dispela samting i hait. Tasol i gat wanpela God i stap long heven na em i save kamapim as bilong ol samting i hait. King, God i bin givim yu dispela driman bilong soim yu ol samting bai i kamap bihain.” (Daniel 2:​27, 28) Yes, Daniel i lukluk i go long God Jehova, Man bilong “kamapim as bilong ol samting i hait”​—em i no lukluk long san, mun, na ol sta​—na em i kamapim stret as bilong driman bilong king.​—Daniel 2:​36-45.

Pasin bilong ol Maya long lukluk long ol sta bilong makim taim stret long ol samting bai kamap, dispela i no pasim bagarap i bin painim ol bihain long yia 800 C.E. Dispela i soim olsem atroloji em i giaman, na i no inap kolim stret samting bai kamap bihain, na tu, i kamapim klia astingting bilong astroloji: em long pasim ol man long lukluk i go long God bilong kisim stretpela save long ol samting bai kamap bihain.

Pasin giaman i as bilong astroloji, na dispela tu i helpim yumi long save husat i as bilong dispela pasin. Jisas i tok long Satan: “Em i no bihainim pasin i tru, long wanem, pasin i tru em i no i stap long em. Tok giaman em i save mekim, dispela em i tok bilong em stret. Em i man bilong tok giaman, na em i papa tru bilong pasin bilong tok giaman.” (Jon 8:44) Satan i giaman olsem em i “ensel bilong lait,” na ol spirit nogut i giaman na mekim olsem ol i “wokman bilong stretpela pasin.” Tasol tru tru, ol i man bilong giaman na ol i laik kalabusim ol man long pasin giaman. (2 Korin 11:​14, 15) Tok Bilong God i kamapim klia olsem “olgeta kain strongpela wok na ol kain kain giaman mirakel” ol i kamap long “strong bilong Satan tasol.”​—2 Tesalonaika 2:9.

As na Yumi Mas Abrusim Dispela Pasin

Tok giaman i as bilong astroloji, olsem na em i pasin nogut tru long ai bilong God bilong mekim pasin i tru, em Jehova. (Song 31:5) Long dispela as, Baibel i tambuim dispela pasin na ol man i no ken insait liklik long en. Long Lo 18:​10-12, God i tok: “Yupela i no ken larim ol manmeri bilong yupela i mekim olkain pasin bilong glasman, . . . na wokim posin na mekim marila. Na yupela i no ken toktok wantaim tewel bilong ol man i dai pinis. God, Bikpela bilong yumi, i no laikim tru ol manmeri i save mekim ol dispela kain pasin nogut.”

Satan na ol spirit nogut i as bilong astroloji, na sapos man i insait long en, em i opim rot long ol i stiaim em. Pasin bilong kisim drak i mekim na man i stap aninit long man i wok bisnis long drak, na i wankain long man i insait long pasin astroloji em bai stap aninit long Satan. Olsem na ol man i laikim God na tok i tru ol i mas sakim tru pasin astroloji na bihainim tok bilong Baibel, olsem: “Lusim pasin nogut, na bihainim gutpela pasin tasol.”​—Amos 5:15.

Laik bilong ol man long save long ol samting bai kamap bihain i as na pasin astroloji i stap strong. Orait, yu ting yumi inap save long ol samting bai kamap bihain? Sapos olsem, long wanem rot yumi inap save long en? Baibel i tok yumi no inap save long samting bai painim yumi tumora, o neks mun, o neks yia. (Jems 4:14) Tasol Baibel i givim save long yumi long ol samting bai painim ol man long bihain. Em i tokim yumi olsem klostu nau Kingdom bai kam. Em dispela Kingdom yumi save prea long en long Beten Bilong Bikpela. (Daniel 2:​44; Matyu 6:​9, 10) Em i tok tu olsem pen na hevi yumi karim bai pinis na i no inap givim hevi gen long yumi. (Aisaia 65:17; KTH 21:4) God i no makim ol samting bai painim ol man long bihain, tasol em i singautim ol man bilong olgeta hap long kisim save long em na long samting em bai mekim bilong helpim ol. Olsem wanem yumi save long dispela? Baibel i kamapim klia olsem God i laik “kisim bek olgeta manmeri, bai ol i ken save long as bilong tok tru.”​—1 Timoti 2:4.

Gutpela ples antap na olgeta samting i stap long en ol i no stap bilong kontrolim laip bilong yumi, nogat. Ol i kamapim klia strong bilong Jehova, olsem em i God tru. (Rom 1:​20) Ol inap kirapim yumi long sakim ol tok giaman na lukluk i go long God na Tok bilong em, em Baibel, bilong stiaim yumi long gutpela rot na yumi stap gut. Baibel i tok: “Yu mas bilip strong long Bikpela. Yu no ken ting save bilong yu yet inap helpim yu. Long olgeta samting yu mekim, yu mas tingting strong long Bikpela na yu mekim, na em bai i soim yu stretpela rot long bihainim.”​—Sindaun 3:​5, 6.

[Rait long pes 19]

Ol Maya i mekim bikpela wok long pasin astroloji

[Rait long pes 20]

“I gat wanpela God i stap long heven na em i save kamapim as bilong ol samting i hait. . . . [Em i] soim yu ol samting bai i kamap bihain”

[Rait long pes 20]

Pasin bilong ol Maya long lukluk long ol sta bilong makim taim stret bilong ol samting bai kamap bihain, dispela i no pasim bagarap i bin painim ol

[Piksa long pes 19]

El Caracol Observatory, Chichén Itzá, Yucatán, Mexico, 750-​900 C.E.

[Ol Piksa Kredit Lain long pes 19]

Pages 18 and 19, left to right: Stars: NASA, ESA, and A. Nota (STScI); Mayan calendar: © Lynx/Iconotec com/age fotostock; Mayan astronomer: © Albert J. Copley/age fotostock; Mayan observatory: El Caracol (The Great Conch) (photo), Mayan/Chichen Itza, Yucatan, Mexico/Giraudon/The Bridgeman Art Library