Woa na Pait i Afektim Yumi Olgeta
“Graun olgeta i feisim bikpela hevi long pasin bilong kros pait kirap long Wol Woa 2, na 2 bilion manmeri—1-pela bilong olgeta 4-pela 4-pela man—i stap long ol ples i gat ol woa na pait.”
United Nations Deputy Secretary-General Amina J. Mohammed, Janueri 26, 2023.
Woa na pait inap kamap long ol ples we long nau ol i stap bel isi. Maski ol kantri i stap longwe tru long ol kantri i gat woa o pait long en, ol tu i karim hevi, moa yet, ol hevi bilong mani. Na ol samting nogut em woa i kamapim i save afektim ol man inap longpela taim bihain long woa i pinis. Skelim sampela eksampel:
Kaikai i sot. World Food Programme i tok olsem “pait em wanpela bikpela risen na kaikai i sot, na planti man tru, olsem 70 pesen bilong ol man i stap hangre tru, ol i stap long ol ples we i gat ol woa na pait.”
Ol sik na sik bilong tingting. Pasin bilong pret long woa na bel i no stap isi, dispela inap mekim na ol man i kisim sik dipresen. Ol man i stap long ol kantri o ples we i gat ol woa o pait, ol inap kisim bagarap long bodi, na tu, ol inap kisim sik bilong tingting. Na sori tru, planti taim i hatwok long kisim helpim long ol dokta samting.
Ranawe lusim ples. Wanpela ripot bilong United Nations High Commissioner for Refugees i tok, kirap long Septemba 2023 winim 114 milion manmeri i bin ranawe lusim ples bilong ol. Wanpela bikpela risen bilong dispela hevi em ol woa na pait.
Hevi bilong mani. Ol woa i mekim na planti taim ol man i karim hevi bilong mani, olsem prais bilong ol samting i go antap tru winim bipo. Ating ol man i karim hevi bikos gavman i tromoi bikpela mani long sapotim ol samting bilong pait, na ol i no yusim stret dispela mani long ol samting bilong helt na ediukesen. Na pe bilong stretim gen ol samting em woa i bin bagarapim i bikpela tru.
Ol hevi bilong graun. Ol man i karim bikpela hevi bikos ol narapela man i wok long bagarapim graun bilong ol. Ol kemikal nogut i stap long wara, win, na graun inap bagarapim helt bilong ol man inap longpela taim, na ol bom ol man i planim insait long graun i stap yet maski pait i pinis, ol dispela bom inap kilim man i dai.
Tru tumas, woa i save kamapim bikpela bagarap na kilim i dai planti man.