Bölüm 9

Anahat Hazırlamak

1-4. Bir konuşmanın teması ve ana noktaları nasıl saptanabilir?

¹ İncil yazarı Luka arkadaşı Teofilos’a şöyle dedi: “Ben de, ta başından beri hepsini dikkatle araştırıp tahkik ederek, . . . . olduğu gibi sırası ile sana yazmağı münasip gördüm.” (Luka 1:2, 3) Böylece Luka, araştırma yapıp konusuyla ilgili bir dizi olguyu topladıktan sonra, onları anlaşılır bir sıraya koymaya başladı. Konuşmalarımızı hazırlarken, aynı yöntemi uygulamak yararımızadır. Bu, bir anahat hazırlamak anlamına gelir.

² Ana düşünceleri seçmek. Konuşmanın, özellikle Tanrı’nın Sözünü ele almanın amacı başka bir kişinin zihnine fikirler aktarmak olduğuna göre, bir konuşmada iletmeyi umduğumuz düşünceler, önce kendi zihnimizde çok iyi belirginleşmiş olmalıdır. Malzemeyi topladıktan sonra, konuşmanın bitiminde dinleyicilerin zihninde kalıcı olmasını istediğin noktaları önceden saptayabilecek durumda olursun. Bunu bir tek cümle ile anlatmaya çalış. Bu cümle, eğer senin konuşmanı özetliyor, dinleyicilerin hatırlamasını istediğin ana fikri kapsıyorsa, konuşmanın teması olarak hizmet etmelidir. Hazırlık yaparken bu cümleye değinebilmek için onu kaleme alman yararlı olacak.

³ Şimdi, topladığın malzemeden bu ana temayı anlatmaya yarayan temel fikirleri seç. Bunlar senin konuşmanın ana noktaları olmalıdır. Eğer malzemeni kartlara geçirip düzenledinse, bu kartları bir sıraya koyabilirsin. Şimdi bu ana noktaları desteklemek için gerekli olan başka fikirleri seç ve her birini, desteklediği ana noktanın arkasına yerleştir. Toplanmış olan çeşitli ana nokta ve ikincil noktaları anahatta kendi yerlerine koyarken, bazılarının, seçtiğin temaya önemli bir katkıda bulunmayacağını görebilirsin. Durum böyle ise, bunları çıkarmaktan çekinme. Bunu yapmak, konuşmayı önemsiz veya temayla ilgisi bulunmayan malzemelerle doldurmaktan daha iyidir. Sunulacak fikirlerin en mantıksal veya pratik sıraya konulduğundan emin ol. Yukarıda önerilen yöntemi izlersen, anahattında akıcılıkla ilgili kusurları kolayca görüp düzeltebilirsin. Bu şekilde anahattaki her ana başlığın bir öncekine mantıklı olarak uyup, temanın geliştirilmesine katkıda bulunmasını sağlayabilirsin. Bu ana başlıkların altında bulunan her nokta gereken desteği verirse, konuşmadaki düşüncelerin mutlaka mantıklı bir akışı olacaktır.

⁴ Bu şekilde düzene koyduğun öğretim noktaları, senin konuşmanın gelişme bölümünü oluşturmalıdır. Şimdi bir giriş ve kapanış yapman gerekir. Konuşmana nasıl başlamak istediğine karar ver ve hazırladığın sunuş tarzına dayanarak, dinleyicilerini konuşmada amaçlanan şekilde harekete geçmeye yönelten bir kapanış seç. Artık bu malzemeyi akla yakın son bir şekle sokarak kağıda dökmeye hazırsın. Bu, değişik biçimlerde yapılabilir.

5, 6. Konu anahattı nedir? Cümle anahattı nedir?

⁵ Anahat türleri. En yaygın iki anahat türü, konu ve cümle anahatlarıdır. Sık sık ikisinin bir bileşimi kullanılır. Bir konu anahattını hazırlamak için sayfanın başına temayı yaz. Ondan sonra temanın altında ana noktaları sol kenardan başlamak üzere kısaca kaydet. Her ana noktaya eklenen ikincil noktalar için satırbaşında küçük bir boşluk bırakılabilir; başka sözlerle, onlar, destekledikleri noktanın altına kenarın biraz sağından başlayarak yazılabilir. Eğer bu ikincil noktaları destekleyen başka noktalar varsa, onlar destekledikleri ikincil noktaların altındaki satırbaşının daha da sağından başlayarak yazılabilir. Şimdi bir bakışta, dinleyicilerin anlamasını istediğin ana fikirleri taşıyan en önemli noktaları görebilirsin. Bir konuşma verirken bu düzenleme yararlıdır, çünkü konuşurken, kalıcı bir izlenim bırakması için belirtilmesi gereken her ana fikrin kilit sözcüklerini tekrarlayıp vurgulayabilirsin. Sırası gelmiş olan her ana nokta için böyle yap. Bu anahat türünde her nokta için kullanılan ifadeler kısa olmalıdır.

⁶ Diğer yaygın anahat, cümle anahattıdır. Bu anahat türünde bütün değişik fikirler, genelde tam cümleler şeklinde ifade edilir; her cümle de konuşma için kullanılan bir paragrafın ana fikrinin özetini oluşturur. Tabii, konuşmanın ana noktalarının göze çarpmasını sağlamak amacıyla, bu cümlelerden bazıları satırbaşında küçük bir boşluk bırakarak diğer cümlelerin altına yazılabilir. Konuşmasını verirken konuşmacı bazen bu cümleyi okuyabilir ve onun ayrıntılarını notsuz konuşarak verebilir. Her bir anahat türünün de üstünlükleri vardır. Fikirleri tam olarak ifade eden cümle anahattı, haftalarca önceden hazırlanan veya umumi konuşmalar gibi, birkaç aylık aralıklarla da olsa sık sık verilen konuşmalar için daha iyidir.

7, 8. Konuşmanı sunulur hale getirmek için anahattı nasıl kullanabilirsin?

⁷ Anahat taslağın için bir cümle anahattı veya konu anahattı kullanabilirsin. Bu taslak istediğin kadar geniş olabilir. Bu şekilde dinleyicilerin duymasını istediğin daha ayrıntılı noktaların tümünü dahil ettiğinden emin olabilirsin. Bununla beraber, konuşmanın sunuluşu için, bazıları tarafından daha kısa bir anahat tercih edilir. Konuşmanı hazırlarken, bu iki anahat senin önünde bulunabilir. Anahattın özetlenmiş şekli üzerinde, anahat taslağına dahil ettiğin daha ayrıntılı noktaların tümünü aklına getirene kadar çalış. Özet anahattından bu noktaları hatırlayabilirsen, konuşmanı vermeye hazırsın demektir.

⁸ Bunlar kısa olarak bir anahat hazırlamanın en önemli noktalarıdır. Şimdi bir konuşmanın üç ana bölümü üzerinde ayrıntılı olarak durmak yararlı olacak.

9-12. (a) Bir konuşmanın girişi hangi amacı güder? (b) Giriş türlerinden bir örnek ver.

⁹ Giriş. Giriş sözlerinin amacı, dinleyicilerin ilgisini uyandırmak olmalıdır. Giriş cümleleri, onlarda konuya karşı ilgi yaratmalı ve konunun neden önemli olduğunu anlamalarına yardımcı olmalıdır. Özellikle ilk cümle dikkatle düşünülmelidir. Bu cümlenin dogmatik bir izlenim veya terslik yaratmaması, aksine dinleyicilerle hoş bir ilişki kurması çok önemlidir.

¹⁰ Birçok giriş türü vardır. Bir benzetme kullanılabilir veya dinleyicilerin bildikleri bir alıntı yapılabilir. Çözüm isteyen bir sorun ortaya konulabilir. Konunun tarihsel arka planı da başlı başına bir giriş olabilir. Bir çok soru sorulabilir. Hatta ele alacağın ana noktaları da kısaca anlatabilirsin.

¹¹ Girişin konuşmaya uygun olması önemlidir. Örneğin bir benzetme kullanılacaksa, konuşmacı tüm konuşması boyunca buna özellikle değinirse, çok etkili olabilir. Uygunlukla seçilen böyle bir benzetme, konuşmayı daha ilginç kılmakla ve onun kolay izlenip hatırlanmasını sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda tutarlılığını da artıracaktır.

¹² Girişin sunuluşu, dinleyicilerin gösterecekleri ilginin derecesini büyük ölçüde belirleyecektir. Konuşmacı, konuşmasına sözlerinde sürçmeyerek veya duraksamayarak kuvvetli ve güvenli bir tonla başlamalıdır. Bu nedenle bazı konuşmacılar, düzgün bir başlangıç yapabilmek için konuşmalarının ilk bir veya iki cümlesini tümüyle yazmayı yararlı bulurlar.

13-16. (a) Bir konuşmanın nasıl geliştirilebileceğini açıkla. (b) Konuşmaya ayrılan vakit, gelişme bölümünün hazırlanmasını nasıl etkiler?

¹³ Konuşmanın gelişme bölümü. Konuşma çeşitli şekillerde geliştirilebilir. İlk başta daha az önemli olanları ve en sonunda en kuvvetli noktaları sunmak üzere bir doruğa doğru ilerlemek isteyebilirsin. Malzeme kronolojik bir sırayla da sunulabilir. Bunun bir örneği Resullerin İşleri 7:2-53’te bulunmaktadır. Başka iyi bir yöntem, genel temanın başlıca gelişme hatlarına dayanılarak konuşmayı ana bölümlere ayırmaktır. Örneğin, tema “Ölümden Fidye İle Kurtuluş” ise, bunu şu ana noktalarla geliştirebilirsin: “Ölüm Nasıl Geldi,” “İnsanlık Fidyeyi Sağlayamaz”, “Bunu Yalnız Kim Verebilir ve Neden”, “Sağlanan Fidyenin Getirdiği Bereketler”.

¹⁴ Ara sıra konuşmanın doğal olarak bölümlere ayrılabileceğini görebilirsin, tıpkı Pavlus’un ilk önce tüm cemaate, sonra da kadınlara ve kocalara, en sonunda ise çocuklara talimatlar verdiği gibi. (Efesoslular 5 ve 6. baplara bak.) Veya malzemenin, neden-sonuç ilişkisi ya da sorun-çözüm bakımından geliştirilebileceğini görebilirsin. Kimi zamanlarda bu yöntemlerden iki veya daha fazlası etkili bir şekilde birleştirilebilir.

¹⁵ Bir konuşmayı geliştirmenin çok yaygın bir yöntemi, tam kronolojik sıra izlemeden, belki olayları olduğu gibi anlatmaktır. Tasvirler kullanmaya daha çok olanak veren malzemeler bir konuşmaya çok katkıda bulunabilir. Diğer bazı konuşmalar için güncel bir sorun ele alınıp, bunun lehinde ve aleyhinde söylenenlere dayanılarak ilginç bir anahat hazırlanabilir.

¹⁶ Konuşmaya ayrılan vakti düşünerek anahattına fazla malzeme koyma. Gelişmesine yeterince vakit ayrılmıyorsa, iyi malzemeler değerini kaybedebilir. Üstelik, kişi o konu hakkında bildiği her şeyi bir kerede anlatmak zorunda değildir. Aynı konunun başka yönleri belki başka bir zamanda geliştirilebilir. Konuşmandaki her ana noktaya yeterince vakit ayır ve malzemenin miktarını o vakte göre gerçekçi bir şekilde ayarla. Önemli olan, malzemenin niceliği değil, niteliğidir.

17-20. Kapanışlar neden önemlidir? Nasıl geliştirilebilir?

¹⁷ Kapanış. Herhangi bir konuşmanın kapanış bölümüne yapılan hazırlık için özellikle dikkat edilmelidir. Kapanışta, konuşmanın gelişiminde yürütülen muhakemenin tüm noktaları, dinleyicileri ikna etmek ve bu kanılarına göre hareket etmeye yöneltmek amacıyla toparlanarak bir odak noktasına getirilmelidir. Aynı zamanda kapanış kısa olmalı ve asıl konuyu ifade etmelidir.

¹⁸ Geliştirdiğin temaya göre, çeşitli kapanış şekillerinden birini seçebilirsin. Konuşmanın ana noktalarını doğal sonucuna vardırarak, mantıklı bir sırayla özetleyebilirsin. Ya da uygulamayı belirten bir kapanış kullanabilirsin. Böylece, dinleyicilere bilgilerin kendilerine nasıl uygulanabileceğini ve bu bilgilerin sonucunda ne yapabileceklerini gösterirsin. Bazı konuşmalarda ve özellikle evden eve şahadetimizde kullandığımız sohbet konularında kişiyi harekete geçiren bir kapanış seçmek çok iyidir. Örneğin ev sahibi bir yayın almaya veya evinde düzenlenecek bir Mukaddes Kitap tetkikini kabul etmeye teşvik edilebilir.

¹⁹ Doruğa ulaştıran bir kapanış da kullanılabilir. Bunda dinleyicilerin zihninde kalması gereken bir ana noktaya varılır. Konuşmayı etkili bir şekilde bitirmek için kapanışı girişteki sözlere bağlamak da iyidir. Girişte yapılan bir benzetme veya alıntıya yeniden değinilebilir. Kapanışta çok defa belirli bir karara varmanın ve buna göre hareket etmenin acilliği belirtilir. Bunun güzel bir örneği, Yeşu’nun, ölümünden kısa bir süre önce verdiği veda konuşmasının bitiminde söylediği sözlerdir.—Yeşu 24:14, 15.

²⁰ Öyle ise, anahattı iyi düzenlenmiş olan bir konuşmanın ilgi uyandıran bir girişinin de olması gerektiği anlaşılabilir. Anahat, temayı destekleyen dikkatle seçilmiş ana noktaların mantıklı bir gelişmesini kapsamalıdır. Aynı zamanda kapanışta dinleyiciler, Mukaddes Kitaptan sunulan öğütlere göre hareket etmeye yönlendirilmelidir. Anahat düzenlenirken bütün bu öğeler hazırlanmalıdır. Konuşma anahattını ustalıkla hazırlarsan, vakit kazanabilirsin. Böyle bir anahat, dinleyicilerin zihninde değerli öğretim noktalarıyla ilgili kalıcı bir izlenim bırakan anlamlı bir konuşmaya çok katkıda bulunabilir.