Bölüm 30
Bir Konuşmayı Tutarlı Olarak Geliştirmek
1-3. Bir konuşmada tutarlılığın rolü nedir? Tutarlılık nasıl elde edilir?
1 Tutarlı bir konuşma, dinleyicilerin kolayca takip edebilecekleri bir konuşmadır. Tutarsız bir konuşma ise, onların dikkatlerinin kolayca dağılmasına sebep olacaktır. Bu yüzden bir konuşmayı hazırlarken bu meseleye ciddi bir şekilde dikkat etmelisin; bundan ötürü “Bağlantılar yoluyla tutarlılık” noktası, üzerinde düşünmen gereken bir nokta olduğundan Konuşmalar İçin Nasihat fişine dahil edilmiştir.
2 Tutarlılık; iç uyuşma, mantıklı bir bütün teşkil eden kısımların birbiriyle bağlı, ilişik veya ilgili bulunması demektir. Tutarlılık sadece konuşmanın kısımlarını mantıklı bir sıraya koymakla büyük ölçüde başarılabilir. Birçok konuşmada, malzemeyi basitçe düzenlemenin ötesinde, birbirlerine özel olarak bağlamayı gerektiren kısımlar vardır. Bu gibi durumlarda tutarlılık elde etmek için bir noktadan diğer bir noktaya bir köprü gerekir. Yeni fikirlerle öncekiler arasındaki ilişkiyi göstermek için sözcükler veya cümleler kullanılır. Bunlar sayesinde zamanın veya bakış açılarının değişmesinden meydana gelen boşluklar doldurulur. Bağlantılar yoluyla tutarlılık bu anlama gelir.
3 Örneğin, her ne kadar giriş, gelişme ve sonuç veya kapanış, konuşmanın ayrı ve farklı kısımlarıysa da, onları geçiş sözleri vasıtasıyla birbirleriyle sıkıca birleştirmek gereklidir. Ayrıca bir konuşmanın ana noktaları, özellikle kapsadıkları düşünceler arasında doğrudan doğruya bir ilişki yoksa birbirine bağlanmalıdır. Bazen de, sadece cümleler veya paragraflar arasına bağlantıların konulması yeterlidir.
4-7. Geçiş sözleri kullanmak ne demektir?
4 Geçiş sözleri kullanmak. Çoğu kez fikirler arasındaki köprü, sadece uygun yerlerde bağlantı sözcükleri veya cümleleri kullanmakla kurulabilir. Bazıları şunlardır: aynı zamanda, üstelik, ayrıca, bundan başka, aynı şekilde, benzer şekilde, bu yüzden, böylece, bu nedenle, bundan ötürü, bunlara göre, yani, öyleyse, bundan sonra, bununla beraber, aksine, tersine, önce, şimdiye kadar, ve benzeri. Böyle sözcükler cümleleri ve paragrafları birbirlerine etkili bir biçimde bağlarlar.
5 Bununla beraber, bu konuşma niteliği çok defa böyle basit bağlantılardan çok daha fazlasını gerektirir. Dinleyicileri, aralarında uçurumlar bulunan fikirlerin birinden ötekine geçirmek için bir sözcük veya ibare yeterli olmazsa, ayrıca bir geçiş yapmak gereklidir. Bu geçiş, bütün bir cümlenin veya daha tam bir şekilde ifade edilen bir geçiş düşüncesinin eklenilmesi anlamına gelebilir.
6 Böyle bir uçurumun üzerine köprü kurmak için bir yol, önceki noktanın uygulanışını, sonraki noktanın girişinin bir kısmı haline getirmektir. Bunu evden eve başkalarına yayınlar sunarken sık sık yapıyoruz.
7 Ayrıca sadece konuşmanın birbirini takip eden noktalarını değil, bazen birbirinden oldukça uzak iki noktasını, örneğin sonucunu ve girişini, birbirine bağlamak gerekir. Belki konuşmanın başlangıcında ileri sürülen bir fikir veya tasvir, kapanışta bu fikrin veya tasvirin konuşmanın amacıyla nasıl tam ilgili olduğunu gösterecek şekilde uygulanabilir. Tasvirin veya fikrin bazı yönlerini bu şekilde yeniden sunmak bir bağlantı görevi görür, tutarlılık sağlar.
8. Tutarlılık sağlamak için geçiş sözleri kullanmak ne derecede dinleyicilere bağlıdır?
8 Dinleyiciler için yeterli tutarlılık. Bağlantıları ne kadar sık kullanacağın, bir dereceye kadar dinleyicilerine bağlıdır. Bu, bazı dinleyici gruplarının geçiş sözlerinin kullanılmasına ihtiyaç duymadığı anlamına gelmez. Fakat bazı dinleyici gruplarının, birbirine bağlanması gereken fikirleri iyice bilmediklerinden daha çok geçiş sözlerine ihtiyaçları vardır. Örneğin, Yehova’nın Şahitleri, şimdiki kötü sistemin sonuna değinen bir ayeti, Krallıktan söz eden bir ayetle bağdaştırmakta güçlük çekmezler. Fakat Krallığı bir ruh hali veya yürek durumu sanan kimseler, bu ayetler arasındaki ilişkiyi derhal kavrayamazlar. Dolayısıyla bu ilişkiyi belirtmek için bazı geçiş sözleri kullanılmalıdır. Evden eve hizmetinde insanlarla konuşurken sık sık kendimizi bu gibi durumlara uydurmak zorunda kalırız.
**********
9-13. Mantıklı gelişme nedir? Bir muhakemeyi geliştirmek için hangi iki temel yönteme başvurulabilir?
9 Yukarıda ele alınan konuşma niteliğine sıkı sıkıya bağlı olan başka bir nokta “Mantıklı ve tutarlı gelişme”dir. Nasihat fişine de dahil edilen bu nitelik olmaksızın ikna edici şekilde konuşulmaz.
10 Mantık nedir? Mantığın bizim için yeterli bir tarifi şudur: Mantık, doğru düşünme veya sağlam muhakeme etme bilimidir. Mantık, bir konuyu birbiriyle ilgili olan kısımlarıyla açıklama yolu olduğundan insana anlayış kazandırır. Kısımların neden birbirinin yanında bulunup birbirine ait olduğunu gösterir. Bir konuşmanın gelişmesi, ancak kullanılan muhakeme tarzı konuşmanın kısımlarının birbirini bütünleyecek şekilde sıralanmasını sağlarsa, tutarlı olur. Bir konuşmada mantıklı bir gelişmenin başarılması için, diğer olanakların yanı sıra, şu yollara da başvurulabilir: Anlatılacak noktalar önem derecelerine veya kronolojiye göre sıralanabilir, ya da ortaya koyulan bir problemden çözüme gidilebilir.
11 Muhakemeyi geliştirmek için şu iki temel yönteme baş vurabiliriz: (1) Hakikat delillerle desteklenip doğrudan doğruya dinleyicilerin önüne konulabilir. (2) Bir görüşün yanlışlığı açıkça belirtilir. Görüşün yanlışlığı gösterildikten sonra hakikat kendiliğinden ortaya çıkacaktır. Ondan sonra geriye sadece söz konusu hakikatleri doğru şekilde uygulamak kalır.
12 İki konuşmacı hiçbir zaman tamamıyla aynı şekilde muhakeme etmez. Aynı konuyu değişik açılardan ele almak hakkında elimizde bulunan dört İncil kaydı mükemmel bir örnektir. İsa’nın dört şakirdi onun aleni hizmetini birbirinden bağımsız olarak kaleme aldılar. Her kayıt öbüründen farklıdır, fakat her biri akla uygun ve mantıklıdır. Her yazar malzemeyi belirli bir amaca ulaşmak için geliştirmiş ve başarılı olmuştur.
13 Bu hususta nasihat eden, senin amacını saptamalı ve bu amaca ulaşıp ulaşmadığını esas alarak düşüncelerinin sırasını değerlendirmeye çalışmalıdır. Sen amacını konuşmanın girişinde belirtmekle ve kapanışında uygulamakla hem nasihat edene hem de dinleyicilerine yardımcı olursun.
14, 15. Malzemelerin makul sıralanışı neden çok önemlidir?
14 Malzemeyi makul bir şekilde sıralamak. Önce malzemeni veya anahattını sıralarken hiçbir fikrin gerekli temel atılmaksızın ileri sürülmediğinden emin olmalısın. Kendine devamen şu soruları sor: Sözlerime en doğal şekilde nasıl devam edebilirim? Eriştiğim bu noktada sorabileceğim en mantıklı soru nedir? Bu soruyu bulduktan sonra onu cevaplandır. Dinleyicilerin daima şunu söyleyebilmelidirler: “Şimdiye kadar anlattıklarından, ileri sürdüğü noktanın doğru olduğunu anlıyorum.” Noktanın anlaşılması için gereken temel konulmamışsa o nokta genellikle konuşmanın mantıklı gelişmesinin dışındaymış gibi değerlendirilecektir. Bir şeyin eksik olduğu fark edilir.
15 Malzemeni düzenlerken hangi kısımların birbirine doğal olarak bağlı olduğunu düşünmelisin. Aralarındaki ilişkiyi görmeye çalışmalısın. Kısımları, bulduğun o ilişkiye göre düzenlemelisin. Bu, bir bakıma bir ev inşa etmeye benzer. Hiçbir inşaatçı temel koymadan önce duvarları yapmaya kalkmaz. Evin tüm su tesisatını duvarları sıvadıktan sonra tamamlamaz. Bir konuşma hazırlamaya da aynı açıdan bakılmalıdır. Onun her kısmı sağlam, sabit bir bütünün oluşmasına katkıda bulunmalı, iyice sıralanmalı, önceki kısma anlam katmalı, sonrakinin yolunu açmalıdır. Konuşmanda sunduğun delillerin sıralanış nedeni belli olmalıdır.
16-20. Bir kişi, konuşmasında yersiz malzemelerin bulunmadığından nasıl emin olabilir?
16 Sadece konu ile ilgili malzeme kullanmak. Kullandığın her noktayı konuşmana sıkıca bağlamalısın. Bağlamazsan, o nokta ilişkisiz ve uygunsuz görülecek, konuyla ilgisi olmayan yersiz bir malzeme haline gelecektir.
17 Bununla beraber nasihat eden, ilişkisiz görünen, fakat temaya uygun bir şekilde bağlanmış olan bir noktayı keyfi olarak yersiz diye nitelemeyecektir. Sen belki böyle bir noktayı belli bir amaçla seçmişsindir ve eğer o nokta temaya uygun ve konuşmanın bir kısmı haline getirilmiş, ayrıca mantıklı şekilde sıralanıp sunulmuşsa, nasihat eden onu o şekilde kabul edecektir.
18 Konuşmanı hazırlarken yersiz olan malzemeyi nasıl kolay ve çabuk bir şekilde eleyebilirsin? Bir konu anahattı bu hususta etkili bir yardımcıdır. Malzemeni parçalara ayırmaya katkıda bulunur. Kart veya buna benzer bir şey kullanmayı dene. Her ayrı kartta bir konu altında toplanabilen malzemeler bulunmalıdır. Bu malzemelerin normal ve doğal sunuluş seyrini düşündükten sonra söz konusu kartları buna göre düzenlemelisin. Bunu yapman, hem konuyu hangi açıdan ele alman gerektiğini belirlemene hem de temaya uymayan herhangi bir bilgiyi elemene yardım edecektir. Malzemelerin sunuluş seyrine uymayan noktalar, eğer yapacağın muhakemeler için mutlaka gerekliyse bu seyre uydurulmalıdırlar. Fakat gerekli değilseler, temaya uygun olmadıklarından elenmelidirler.
19 Bütün bunlardan, dinleyicilerini ve amacını düşünerek seçtiğin temanın, bir noktanın yersiz olup olmadığını belirlemekte en önemli rolü oynadığı kolayca anlaşılacaktır. Durumlara göre, özellikle dinleyicilerin genel seviye ve yetişme şekillerine bağlı olarak, belirli bir nokta hayati olabilir. Öte yandan aynı nokta değişik bir dinleyici grubu veya değişik bir tema için gereksiz, hatta tamamıyla yersiz olabilir.
20 Bunları göz önünde bulundurarak sen konuşmanda malzemenin ne kadarını ele almakla yetinmelisin? Mantıklı ve tutarlı gelişme sırf konuşmanın kapsamına girebilen her noktayı ele almak uğruna feda edilmemelidir. 2, 3, ve 4 nolu konuşmalar da Konuşma Yeteneğini Geliştirme ibadetinin öğretici bir kısmını teşkil ettiklerine göre, en iyi hareket tarzı konuşman için malzemenin önemli bir kısmının sunulabileceği bir durum seçmektir. Bununla beraber temanı geliştirmek için ana noktaları oluşturan gerekli fikirleri atlayamazsın.
21. Kilit fikirleri atlamamak neden çok önemlidir?
21 Hiçbir kilit fikri atlamamak. Bir fikrin kilit fikir olup olmadığını nasıl bilebilirsin? Konuşman o fikir olmadan amacına ulaşamıyorsa, o fikir kilit bir fikirdir. Bu, özellikle mantıklı, tutarlı gelişmede geçerlidir. Örneğin, bir inşaatçı sana iki katlı bir ev yapmış da merdiveni unutmuşsa, ikinci kata nasıl erişebilirsin? Aynı şekilde bazı gerekli noktaları atlanmış olan bir konuşmanın gelişmesi mantıklı ve tutarlı olamaz. Bir şey eksiktir ve dinleyicilerden bazıları konuyu takip edemez hale gelirler. Fakat konuşmanın gelişmesi mantıklı ve tutarlı ise, böyle bir durumla karşılaşılmayacaktır.