Timhangu Ta Ntumbuluko —Ku Pfuna N’wana Wa Wena Ku Langutana Na Tona
KU TSEKATSEKA ka misava, swihuhuri, ritshwa, tindhambi, swidzedze—vona ndlela leyi hi nga riki na matimba ha yona loko se hi langutane ni vukarhi bya ntumbuluko! Hakanyingi vanhu lavakulu va kuma leswaku swi teka malembe, swivono leswo chavisa leswi kwevetliweke emianakanyweni hi ku vona mhangu ya ntumbuluko, swi nga si sungula ku hunguteka. Hikwalaho ke, a swi hlamarisi leswi vana va nga ha lavaka mpfuno lowu engetelekeke leswaku va hlakarhela eka ntokoto wo tano.
U.S. Federal Emergency Management Agency (FEMA) yi vula leswaku endzhakunyana ka mhangu, hi ntolovelo vana va chava leswaku (1) va ta siyiwa va ri voxe, (2) leswaku va ta hambanisiwa ni mindyangu ya ka vona, (3) mhangu leyi yi ta endleka nakambe, ni leswaku (4) munhu un’wana u ta vaviseka kumbe a fa. Xana wena mutswari u nga yi hungutisa ku yini mivilelo ya n’wana wa wena ya le ndzhaku ka mhangu? FEMA yi vula leswi.a
Ringeta ku hlayisa ndyangu wu ri swin’we. Ku tshama swin’we swi pfuna n’wana wa wena ku ntshunxeka, naswona swi hunguta nchavo wakwe wa leswaku u ta cukumetiwa. Swa antswa leswaku u nga siyi vana va wena ni maxaka kumbe vanghana kumbe evutumbelweni bya lava balekeke loko wa ha ya lava mpfuno. FEMA yi ri: “Vana va sungula ku vilela, naswona va ta vilerisiwa hi leswaku vatswari va vona a va nge vuyi.” Loko u fanele u ya kun’wana, famba ni n’wana wa wena loko swi koteka. Hi ndlela yoleyo, “n’wana a nge vi na mboyamelo wo lava ku tshama a ku namarherile.”
Vana ni nkarhi wo hlamusela hi ta xiyimo u rhurile naswona hi ku kongoma. Byela n’wana wa wena leswi u swi tivaka hi mhangu. Loko swi fanerile, phindha-phindha nhlamuselo ya wena minkarhi yo hlayanyana. Hlamusela leswi nga ta humelela endzhaku. Hi xikombiso, u nga ha ku, ‘Vusiku bya namuntlha hi ta tshama swin’we evutumbelweni.’ Vulavula ni vana u va langute emahlweni ya vona, u nkhinsama loko swi laveka.
Khutaza n’wana wa wena ku vulavula. FEMA yi swi veka erivaleni, “Ku vulavurisana swi pfuna ngopfu ku hunguta ku vilela ka n’wana.” Yingisela leswi n’wana ha un’we a ku byelaka swona hi ta mhangu ni ndlela leyi a chavaka ha yona. (Ringanisa Yakobo 1:19.) N’wi byele leswaku ku chava i nchumu wa ntumbuluko. Loko n’wana wa wena a vonaka a nga lavi ku tiphofula, n’wi byele ndlela leyi wena u tshukeke ha yona. Hi ku endla tano u nga ha n’wi olovisela leswaku a phofula ndlela leyi a chavaka ha yona, hikwalaho u hunguta ku vilela ka yena. (Ringanisa Swivuriso 12:25.) “Loko swi koteka, katsa ndyangu hinkwawo ebulwini.”
Katsa vana eku basiseni. Loko se ku basisiwa ni ku lunghisa yindlu, avela vana swintirhwana swa vona vini. “Ku va ni ntirho swi ta va pfuna ku twisisa leswaku swilo swi ta lungha.” Hambiswiritano, hakanyingi n’wana lontsongo u lava nkhathalelo wo hlawuleka. FEMA ya hlamusela: “N’wana wo tano a nga ha lava nkhathalelo lowu engetelekeke wa xiviri, ku n’wi angarha swinene; leswi swi nga ta nonon’hwisela vatswari ngopfu ku endla swilo swin’wana leswi faneleke ku endliwa. Khombo ra kona, ku hava ndlela yo swi balekela. Loko leswi n’wana a swi lavaka swi nga endliwi, xiphiqo xi ta ya emahlweni nkarhi wo leha.”
Hi leyi yinhla yo hetelela leyi faneleke ku tsundzukiwa. FEMA yi tsundzuxa vatswari: “Eku heteleleni mi fanele mi kunguhata leswi lunghekeleke n’wana wa n’wina.” Ku tirhisa misinya leyi swi nga ku pfuna ku tirhisa xiyimo lexi xo nonon’hwa hi ndlela leyinene.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
a Swi huma etibukwini leti nge Helping Children Cope With Disaster na Coping With Children’s Reactions to Hurricanes and Other Disasters, leti kandziyisiweke hi FEMA.